گزارش نشست خبری شانزدهمین دوره جایزه معماری ایران

شانزدهمین دوره جایزه معماری ایران اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۳ در حالی برگزار خواهد شد که محورهای تخصصی از جمله حفاظت و احیا و همچنین، معماری شهر و محله در آن به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته است.
احمد زهادی، مدیر مسئول مجله معماری و ساختمان و دبیر جایزه، در نشست خبری شانزدهمین دوره جایزه معماری ایران که روز ۱۳ اسفندماه با حضور خبرنگاران برگزار شد، ضمن اشاره به موضوعات اصلی و مستقل جایزه برای شرکت کنندگان در تمامی مقیاس‌های ساخت و ساز در کشور گفت: «معماری، معماری داخلی، معماری منظر، حفاظت و احیاء و همچنین، شهر و محله از جمله محورهایی هستند که در این دوره گنجانده شده و به عنوان یک ابتکار نوآورانه، معماران و هنرمندان این حوزه می‌توانند بنا بر ترجیح خود، آثارشان را در هر کدام از این محورها به صورت تخصصی ارائه کنند.»
وی درباره تاریخچه این جایزه توضیح داد: «جایزه معماری ایران از سال ۱۳۸۷ کار خود را آغاز کرد. در ابتدای کار، با عنوان «جایزه معماری داخلی» شناخته می‌شد؛ اما از آن‌جایی که آثار ارائه‌شده به مفهوم فضا می‌پرداخت و صرفا در بحث معماری داخلی محدود نمی‌شد، بر آن شدیم تا نام جایزه را به صورت کلی به «جایزه معماری ایران» تغییر دهیم. با همین رویکرد، حوزه‌های معماری منظر، معماری شهر و محله، حفاظت و احیا و… به جایزه اضافه شده‌اند و به عنوان حوزه‌های تخصصی مورد توجه قرار می‌گیرند. جایزه معماری ایران البته تحت تاثیر جایزه معماری قاره‌ای نیز قرار گرفت و به مرور تکامل یافت.»

زهادی با یادآوری تقویم برگزاری رویداد شانزدهمین جایزه معماری ایران تصریح کرد: «پوستر و فراخوان شرکت در شانزدهمین جایزه، دی ماه سال جاری اعلام شد. همچنین ثبت نام آثار برای شرکت در این جایزه، از ۱۵ تا ۳۱ فروردین ماه ۱۴۰۳ به صورت آنلاین و از طریق اپلیکیشن Artalk و وب‌سایت www.memary.net انجام می‌شود. اسامی پروژه‌های پذیرفته‌شده جهت راهیابی به مرحله دوم نیز اوایل اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ اعلام خواهد شد و در روزهای ۱۰ و ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، راه‌یافتگان به مرحله دوم، این فرصت را دارند که پروژه خود را به مدت ۷ دقیقه در حضور داوران ارائه کنند. سرانجام، مراسم اهدای جوایز، در روز ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در سالن همایش ساختمان کوشک هنر واقع در اراضی عباس آباد تهران برگزار می‌شود.»
مدیرمسئول مجله معماری و ساختمان در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران درباره حمایت‌های دولت از جایزه معماری ایران گفت: «ما تاکنون درخواست حمایت از سوی دولت یا نهادهای بالادستی نداشتیم. اما شاید لازم باشد پیش از آن‌که به این حمایت‌ها بیاندیشیم، ابتدا پیوندی بین سازمان نظام مهندسی و شهرداری تهران و فعالان معماری و مهندسی اتفاق بیفتد.»
برگزارکننده جایزه معماری ایران، درخصوص بخش حفاظت و مرمت و احیا تصریح کرد: «این بخش درخصوص پروژه‌های تاریخی اجرا می‌شود. هویت فرهنگی یکی از رویکردهای موجود است و این موضوع برای نخستین بار برای جایزه در نظر گرفته شده.»

کامران حیرتی از داوران جایزه معماری ایران که در سال‌های پیشین از برگزیدگان این رویداد بوده است، درباره داوری دوره شانزدهم تصریح کرد: «ما الان شاهد پروژه‌های بسیار خوبی هستیم و اگرچه شاید هنوز به دلیل برخی محدودیت‌ها، در جایگاه برابر با معماری دنیا قرار نگرفته‌ایم، اما تولیدات زیاد شده و بهبود پیدا کرده‌اند. در این شرایط، وقتی تولیدات افزایش پیدا می‌کنند، برای داوری بهتر باید با نگاه به پروژه‌های گذشته، ببینیم چه کارهایی تکراری هستند و آن‌ها را کنار بگذاریم.»
کامران حیرتی خاطرنشان کرد: «ما به کسی نمره می‌دهیم که بدانیم مسئله معماری را جلو می‌برد؛ چراکه نگاه معماری رو به آینده است. بر همین اساس، کارهای متفاوت را انتخاب خواهیم کرد. فضامندی، رابطه عملکرد با ساختمان و از همه مهم‌تر سوالی که معمار خود مطرح کرده و در طرح خود به آن پاسخ داده، از نکات مهمی است که در بررسی آثار به آن توجه می‌کنیم.»

شهاب میرزاییان، رئیس هیات داوران شانزدهمین جایزه معماری ایران نیز در این نشست با اشاره به اهمیت معماری در زندگی مردم، گفت: «بیشترین زمان زندگی ما در فضاهای معماری می‌گذرد و آنچه که بیشترین ارتباط را با آن داریم، معماری است. هرچند معماری گذشته با ارزش است، اما از دوره‌ای ادامه نیافت. در چنین شرایطی، جوایز معماری از جمله عواملی هستند که می‌توانند الگوساز باشند.»
وی با اشاره به تغییرات داوری دوره شانزدهم جایزه معماری ایران تصریح کرد: «امسال تصمیم داریم پروژه‌هایی را که داوری می‌شوند، به عموم معرفی کنیم و در سطح بزرگتری برای آموزش در دسترس عموم قرار دهیم؛ به این ترتیب که پروژه‌هایی که از مرحله داوری اولیه بالا می‌آیند، در یک فضای عمومی ارائه خواهند شد. همه علاقه‌مندان این فرصت را خواهند داشت که در جلسات داوری حضور یابند و از بحث‌های مطرح‌شده استفاده کنند.»
به گفته میرزاییان، توجه به اینکه هر پروژه چه پرسشی را طرح می‌کند و چگونه به آن پاسخ می‌دهد، از اصلی‌ترین معیارهای داوری خواهد بود و پروژه‌های شهری نیز مد نظر قرار خواهند گرفت.

هومن بالازاده، از داوران جایزه معماری ایران نیز با بیان اینکه معرفی پروژه‌های مهم معماری از جمله اهداف جایزه معماری ایران است، خاطرنشان کرد: «از دوره‌های پیش تاکنون، برگزیدگان این جایزه توانسته‌اند جوایز بین‌المللی نیز کسب کنند که نشان از موفقیت آن دارد. در واقع، برگزیده شدن در این رویداد تاکنون توانسته بر حضور و دیده شدن پروژه‌ها در ابعاد بین‌المللی اثرگذار باشد.»
او در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران درباره توجه به جنبه‌های زیست‌محیطی پروژه‌ها، توضیح داد: «قطعا به معماری پایدار توجه می‌کنیم؛ چراکه یکی از معیارهای معماری توجه به جغرافیا و اقلیم است. در واقع، در داوری این جایزه، ما به رابطه پروژه معماری با اقلیم و جغرافیایی که پروژه در آن تعریف شده توجه می‌کنیم و تبعات مثبت و منفی آن را می‌سنجیم. وقتی که ما این کار را مدنظر قرار می‌دهیم، قطعا در ابعاد کلان هم می‌تواند اتفاقات مثبتی در این زمینه رخ دهد.»

یاسر جعفری، از داوران شانزدهمین جایزه معماری ایران که به صورت تخصصی روی پروژه‌های حفاظت و احیا کار می‌کند نیز درباره بخش حفاظت و مرمت این جایزه توضیح داد: «بخش حفاظت و مرمت در ۴ بخش به جایزه معماری ایران افزوده شده است. سعی داریم که معماری ایران و هویت آن و البته بافت‌های تاریخی و هویت معماری و شهرسازی آن در نظر گرفته شود. امیدواریم از این پس در کنار وزارت میراث‌فرهنگی به عنوان متولی بناهای تاریخی، بخش خصوصی نیز در حفاظت و مرمت آثار تاریخی فعال‌تر شود.»
وی افزود: «شاید به صورت مستقیم با بخش دولتی ارتباط نداشته باشیم اما وقتی جامعه تخصصی به این موضوع حساس می‌شود، کنش در جامعه را شاهد خواهیم بود.»
جعفری یادآور شد: «در این دوره، بافت‌های روستایی را نیز مد نظر قرار دادیم. سال‌هاست روستاهای قدیمی که خالی از سکنه شده‌اند، مورد توجه بخش خصوصی قرار گرفته‌اند. سعی داریم توجه‌ها را به فضاهای ارزشمند بافت تاریخی در روستاها و شهرها جلب کنیم.»

شادی عزیزی، از دیگر داوران این جایزه و معمار شهری، نیز با تشریح محور شهر و محله در این دوره از رویداد جایزه معماری ایران، گفت: «در کشور ما شهر و معماری از هم جدا می‌شوند و اصولا معماری را به معمارها و اقدامات حوزه شهری را به شهرسازها می‌سپارند. اما در دنیا اینطور نیست و این دو حوزه با هم گره خورده‌اند. ما در جایزه معماری ایران خلأ این موضوع را احساس کردیم؛ چه اینکه در حال حاضر نیز بسیاری از معماران کار شهری انجام می‌دهند. به این ترتیب، محور شهر و محله نیز به محورها اضافه شد.»
به گفته او، بخش‌هایی نظیر پروژه‌های فضای عمومی مثل پیاده‌راه‌های شهری، پروژه‌‌های تکنولوژی در حوزه شهر مانند اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارها، پروژه‌های مشارکتی که فضای زندگی مردم را بهبود می‌بخشند و در نهایت، ایده‌‌های توسعه شهری که درس‌هایی برای معماری شهری دارند از جمله بخش‌هایی هستند که در محور شهر و محله به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

در همین حال، شیرین صمدیان از داوران این رویداد ملی، در نشست خبری مذکور گفت: «محور توسعه معماری، انسان است و هرچه بیشتر بتوانیم به انسان توجه کنیم، در معماری موفق‌تر خواهیم بود. از همین رو، باید اذعان داشت که شهرسازی مشارکتی بسیار ارزشمند است.»
وی افزود: «دو مفهوم شهرسازی برای مردم و شهرسازی با مردم وجود دارد؛ اما شهرسازی ما، بدون مردم بوده و نیازهای آن‌ها در نظر گرفته نشده است. بسیاری از
مکان‌ها ساخته می‌شوند اما بعد از چند سال تبدیل به متروکه می‌شوند؛ چراکه نیازهای مردم در آن دیده نمی‌شود.»

چند و چون دستاوردهای ۱۵ دوره پیشین جایزه معماری ایران نیز از جمله سوالاتی بود که توسط یکی از خبرنگاران مطرح شد. کوروش رفیعی یکی از داوران این جایزه که از سال‌ها قبل همراه این رویداد سالانه بوده، در این خصوص توضیح داد: «این جایزه در طول سالیانی که برگزار شده، تغییر کرده است. از آنجایی که معماری یک حوزه تخصصی به شمار می‌رود و اغلب دیالوگ‌ها در این زمینه، درون‌حوزه‌ای و میان متخصصان انجام می‌شود، این جایزه تاکنون به نسبت اهمیتی که دارد، کمتر بازتاب بیرونی داشته است. اما وجود همین جایزه، باعث شده که کارهای خاص دیده شوند و معماران مشتاق شده‌اند که از الگوهای خاص معماری‌ پیروی کنند.» به گفته رفیعی، چنین رویدادهایی به مرور زمان در جامعه بازتاب پیدا می‌کنند.

مصطفی امیدبخش، از دیگر داوران نیز با تاکید بر آنکه نیاز است تا جایگاه معماری تبیین شود، یادآور شد: «برای بالا بردن آگاهی بین معماران، سعی شده از مجلات تخصصی استفاده شود. اما ارتباط ما با جامعه بی‌واسطه نبوده و نیاز است تا آگاهی مردم در خصوص معماری افزایش یابد. در این میان نقش رسانه و مطبوعات اهمیت پیدا می‌کند. ما نیاز داریم تا معماری خوب به مردم معرفی شود‌.»
او ادامه داد: «در سینمای بین‌المللی معماری بسیار دخیل است اما جامعه معماری ما با عموم جامعه چنین ارتباطی ندارد و نیاز است تا ارتباط بهتر و بیشتری برقرار شود.»

نغمه همتیان، از دیگر داوران و معماران برجسته، با اشاره به اهمیت طراحی فضاهای شهری و بناهای عمومی گفت: «این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که عموم مردم در این فضاها حضور دارند و کیفیت فضایی را تجربه می‌کنند. در همین حال، مسئولیت اجتماعی و‌ حرفه‌ای معماران در ارتقای کیفی فضای زیسته (تجربه معماری خوب) و سبک زندگی متفاوت برای مردم باید مدنظر قرار گیرد.»
همتیان افزود: «برگزاری مسابقات و جوایز به عنوان یک‌ استراتژی قابل قبول و تجربه جذاب برای شرکت‌کنندگان، داوران و متخصصان حرفه خواهد بود و همچنین برای طراحان جوان و دانشجویان مؤثر، آموزنده و الهام‌بخش است. به باور من، ارگان‌ها و نهادهای دولتی و سفارش‌دهندگان خصوصی باید به جای ارجاع به دفاتر فنی خودشان، از طراحان جوان خلاق و متخصصان حرفه برای مشارکت در پروژه ها دعوت و حمایت کنند.»

آرش نصیری یکی دیگر از معماران و داوران شانزدهمین جایزه معماری ایران، ضمن تشریح ارتباط معمار و معماری با بخش عمومی، گفت: «معماری دو حوزه دارد؛ حوزه خصوصی این است که معمارها راجع به معماری چه فکر می‌کنند و حوزه عمومی این است که مردم چطور با معماری برخورد می‌کنند. تلاقی این دو حوزه سبک زندگی را شکل می‌دهد.» به گفته نصیری، عیار معماری خوب این است که در حوزه عمومی چطور عمل می‌کند و بناهای حوزه خصوصی و عمومی چقدر لذت برای مردم ایجاد می‌کند.»
براساس این گزارش، خلاقیت و نگاهی نو، توانایی طراح در تحقق مطلوب فعالیت‌ها و تأمین نیازهای روانی و کاربردی در فضا، چگونگی و میزان نسبت هماهنگی طرح با ساختار اصلی معماری در جهت تایید و ارتقای کیفی آن و میزان توجه طراح به بستر اقلیمی، فرهنگی و بومی محل طرح از جمله مهمترین معیارهای داوری این رقابت معرفی شده‌اند.
دکتر شهاب میرزاییان (رئیس هیات داوران)، دکتر ارمغان احمدی، مصطفی امیدبخش، هومن بالازاده، یاسر جعفری، کامران حیرتی، کورش رفیعی، شیرین صمدیان، دکتر شادی عزیزی، آرش نصیری و دکتر نغمه همتیان داوران این جایزه هستند.