نگاهی به کتاب «معماری امید»

نویسنده: چارلز جنکز 
مترجمان:
– دکتر سیامک پناهی
– افشین قربانی
ناشر: تهران؛ عصر کنکاش
تاریخ انتشار: چاپ اول | ۱۴۰۰
شمارگان: ۱۰۰۰ نسخه
تعداد صفحات: ۲۰۴ صفحه
قیمت: ۱۴۰,۰۰۰ تومان

♦ مقدمه: معجونی به نام امید
معماری امید روایتی از مراکز مراقبت از بیماران سرطانی و چگونگی رشد آن ها در بریتانیا و مکان های دیگر برای تبدیل شدن به‌ یک نوع مؤسسه جدید است. هر مرکز مگی بصورت محلی خصوصی طراحی شده است که انگیزه‌‌ ای برای کمک به خویشتن باشد. این مراکز در کنار بیمارستان های بزرگ قرار گرفته‌ اند و در عین حال خودمانی و موثر دارند و امروزه ماهیت عملکردی و ترکیبیشان پیامد های فراوانی برای سلامت جسم دارد. هر مرکز اگر چه مشابه خانه است، اما خانه نیست، کلیسایی اگزیستانسیالیستی و غیر مذهبی است و همچون بیمارستانی است که مؤسسه نیست و به مثابه‌ یک مکان هنری غیر موزه است.
این ایده در سال ۱۹۹۴ به آرامی (با تواضعی) آغاز شد، هنگامی که من و همسر مرحومم مگی جنکز به فکر تبدیل اتاق انتهای کریدور بیمارستانی در ادینبورگ به پناهگاه کوچک امنی با چشم اندازی به طبیعت برای بیماران مبتلا به سرطان افتادیم، که در آن‌ یک نفر بین کشمکش‌ های درمانی آزاردهنده بتواند آرام بنشیند. که در بیست سال گذشته به بیش از بیست ساختمان و به همراه باغ‌ ها افزایش‌ یافته و‌ یک برنامه توسعه‌ یافته از فعالیت‌ های مراقبتی است که به بیماران سرطانی کمک می‌ کند تا به خود را دریابند. مگی اگر زنده بود می‌ توانست از این رشد فوق‌ العاده شگفت زده شود. چرا که پیش از آن که او در سال ۱۹۹۵ فوت کند، ما تنها‌ یک ساختمان را برنامه ریزی کردیم؛ اما او از آینده آگاهی داشت، زیرا او طرح کلی برای مراکز مراقبت نوشته بود. چه چیزی رشد سریع و موفقیتشان را توضیح می‌ دهد؟
امید اگر چه پروژه ای برای آینده بهتر است، اما در درونش شامل ترس و احتمالی از شکست است،‌ یک زنجیره اجتماعی است که نیاز به تکرار مستمر دارد و‌ یک پیش بینی برای افقی از آینده است که شامل اراده، تلاش، ابتکار و مهارت در تحقق هدف است و بنابراین همانند خوش بینی و‌ یا قرار گرفتن در بورس کالاهای مختلف نیست. و به گفته ناپلئون: “یک رهبر همیشه دلال (فروشنده) امید است”، معماران و پزشکان نیز به عنوان ماما آن کار را می‌ کنند.
امید حس وعده بهار در چله زمستان است. به همین دلیل است که، بسیاری از بناهای سنگی دایره وار به سمت جنوب غربی متمایلند، به واسطه کوتاه ترین روز از (۲۱ دسامبر) به بعد، همه چیز تنها می‌ تواند گرم شود، امید نیز با جوانه زدن زود هنگام درختان و‌ یا پرستوها پیام می‌ دهد. بعد از زمستان صدای پرندگان ما را تشویق می‌ کند، پرندگان نشانه ای ثابت از امید هستند و هر بهار برای به دنیا آوردن جوجه آنها نغمه‌ ها‌ی جدید فرا می‌ گیرند. علائم فرهنگی و طبیعی امید شامل‌ یک وعده،‌ یک پیمان ضمنی بین ما و دیگری است. وعده ای بعد از حکم مرگ و توقفگاه اعدام چیست؟ چه کسی و چه چیزی می‌ تواند آن را درستش کند؟

پنج عامل که باعث رشد ما شدند
دلایل پیشرفت مراکز مگی با توجه به اولویت‌ ها‌ی گوناگونی که می‌تواند به مثابه‌ یک مؤسسه مورد بحث قرار گیرد، اما مطمئنا شامل پنج عامل زیر خواهد بود.
اولین و اساسی ترین عامل گسترده این است که نیاز به مراکز مراقبت از سرطان در سراسر جهان است، در‌ یک دوره زمانی که “بیماری” از هر سه نفر روی‌ یک نفر تاثیر گذار و رو به افزایش است، و علاوه بر این بسیاری از مردم قبل از مبتلا شدن به سرطان زندگی طولانی‌ تری دارند، در نتیجه ما بخشی از‌ یک جنبش جهانی هستیم و تقاضا برای مراقبین به طور غیر معمول رشد می‌ کند. این نیز در مورد دیگر بیماری‌ های مزمن عمده مانند بیماری‌ های قلبی، جنون، دیابت، سکته مغزی و چاقی نیز صادق است. بنابراین علت توسعه چنین مراکز مراقبتی خیلی فراتر از سرطان می‌ باشد. به عبارت ساده، بیمارستان‌ ها‌ی بزرگ  و بسیاری از افرادی که بیش از ۹۰ سال زندگی می‌ کنند نمی‌ توانند بدون آن ها کار کنند. مراکز مگی به دلیل این نیاز عمیق و جهانی رشد کرده‌ اند.
دلیل دوم برای توسعه سریع ما، تعهد هیئت مدیره متنوع، همه داوطلبان و پرسنل اختصاصی است که حتی در ساختار نیز متنوع ترند. انگیزه‌ های گوناگون و مهارت ها نقش کلیدی بازی می‌ کند. گروه‌ های مختلف مردم، زمانی که‌ یک هدف مشترکی دارند‌ یک کار خیریه را به خوبی انجام می‌ دهند. این به خاطر آن است که بسیاری از بخش‌ ها‌ی مختلف شخصیتی مناسب برای انجام همه امور ضروری دارند: مراقبت از بیماران، جمع آوری پول، انجام کارهای حقوقی، تصمیم گیری بر روی ارزش‌ هایی که ارزش حمایت دارند، برای خندیدن هنگامی که شما عصبانی هستید، آراستن زلف پریشان، مبارزه با سرطان و توجه به درمان…. .
بحث من، معماری امید خواهد بود، ترکیبی بصورت‌ ها‌یبرید (زوجی) ضروری است: بسیاری از مباحث خاص و عملکرد های معین که باید برای مسائلی دقیق کار کنند، نه فقط‌ یک مساله بزرگ. اگر ما بخواهیم از سرپرستان مراقبت کنیم و آنها از بیماران مراقبت کنند. در نتیجه‌ یک چرخه امید محبت آمیز ایجاد شده است. ارزش و اعتبار این جریان بیشتر به دلیل کارکنان متعهد و کادر ویژه سرطان (CSS) ما است، بسیاری از مدیران محلی و رؤسای مراکز ما، آنهایی هستند که در هر مرکزی کار می‌ کنند و آن کار را خوب اداره می‌ کنند.
به ویژه رؤسای مراکز ما بسیار با اهمیت هستند، زیرا آن ها اولین اشخاصی هستند که اغلب شما در بدو ورود ملاقات می کنید، و آن ها برنامه‌ ها‌ی هفتگی را بررسی می‌ کنند (که در فصل اول، صفحه بیست، به صورت درخت وارانه نشان داده شده است). مدیر اجرایی ما، لورا لی بیست سال را با هیئت مشاوره حرفه ای (PAB) همکاری کرده است، در حالی که سه رئیس اول ما سری دیوید لاندا، درک داگلاس و نایجل کایزر تیم کوچک اسکاتلندی را گرفته‌ اند و آن را به‌ یک شبکه بین المللی تبدیل کرده‌ اند. نکته‌ ای که این انتخاب کوچک به ارمغان آورد این بود که من می‌ توانستم به مسیر ادامه دهم. قدرت ویژه مرکز مگی به واسطه بسیاری از آن‌ ها و شخصیت‌ ها‌ی مختلفی که با هم کار می‌ کنند، ایجاد شد و این باعث می‌ شود من به‌ یک دلیل سوم برسم، برای خود مگی، کسی که برنامه کاری کامل نوشته که همچنان الهام بخش ما شده و همانطور که ما در حال گسترش هستیم قوی‌ تر می‌ شویم. مطمئنا او و تجربیاتش که بواسطه او ادامه می‌ یابد که در زیر به آن اشاره خواهم کرد، و این دلیل بسیار اصلی است که چرا بعضی از آن ها مانند دوستان نزدیک او، مارسیا بلکنهام و لورا لی، پرستار بخش آنکولوژی همچنان به مراکز متعهد باقی مانده‌ اند. ما در مورد محبت بزرگمان برای مگی صحبت نمی‌ کنیم، چون واژه‌ ها نمی‌ توانند آن را توصیف کنند، اما فقدانشان باید درک و احساس شود، و به عنوان انگیزه ای از گذشته، منشاء قدرت مداوم برای توسعه ما خواهد بود.
یکی دیگر از دلایل بسیار رضایت بخش ما که باعث موفقیت سازمانمان شده است، دلیل چهارمی است که می‌ خواهم بصورت شخصی مجدداً توضیح دهم. نقش مثبتی است که توسط حرفه معماری ایفا شده است. معماران مشابه هر گروه رقابتی و دانشگاهی هستند، اما به نظر می رسد به وسیله ما، هر مرکزی بصورت پی‌ در‌ پی عملکردش کمی بهتر می‌ شود و من به عنوان کارشناس (خود-ذینفع) می گویم فوق العاده بهتر می‌ شود.
علاوه بر این، آن ها فداکاری کرده‌ اند. بسیاری از خدماتشان به ازای هیچ بوده است و بسیاری از آن ها ۱۰ مدل‌ یا بیشتر برای مطالعه کمیته کوچک ما ساخته اند، و بسیاری از آن ها با گفتگو و‌ یا برای ما نقاشی‌ ها‌یی را به فروش رسانده اند و به جمع آوری پول کمک کرده‌ اند. چرا به این متعهد هستند؟ چرا بسیاری از مدارس معماری مرکز مگی را به عنوان‌ یک موضوع طراحی دانشجویی مطرح کرده‌ اند؟ خوانندگان نکاتی از پاسخ فوق را در بخش مخصوص به مراکز که ما به طور رایگان برای نسل بعد ارائه دادیم را می‌ یابد. من آن را “سنت واقع گرای آرمانی” نامیدم، زیرا این دوگانگی،‌ یک انگیزه چند ساله معماران را به ارمغان می‌ آورد. ایده آل گرائیشان و قصدشان برای ایجاد جامعه ای بهتر از طریق کنش عمل گرا، از زمانی که ویتروویوس این انگیزه را در قرن اول قبل از میلاد شرح داده بود، این حرفه را هدایت کرده است.
شاید معماران مجذوب ما شده‌ اند زیرا ما متعهد به معماری هستیم، اما دلیلی ژرف‌ تر وجود دارد. همانطور که رم کولهاس دوران ما را، عصر خرید کردن نام برد، مرکز مراقبت سرطان‌ یک کمیسیون چالش برانگیز است، که با مرگ و اشتیاقی به زندگی مواجه است . یعنی مسئله امید در عنوان ما. من از امید بحث خواهم کرد، که ساختمانی چند منظوره و مرکب است، بنابراین معماری امید لزوما ترکیبی است، که موضوع بسیاری از فصل‌ ها‌ی این کتاب، از جمله مقاله‌ ای از آنجی بیترفیلد در باغ‌ ها‌ی ما می‌ باشد.
اخیرا معماران ما ساختمان‌ های خوبی طراحی کرده‌اند که خلق و خو و حس و حال ما و کارمندان را تقویت می‌ کند. آنها روح مبارزه بسیاری از بیماران را برانگیختند و جرئتشان را در زمان نا امیدی بالا می برند. درخشش آن ها (بعضی اوقات) به ما کمک می‌ کند که میلیون‌ ها نفر را به عنوان نیکوکار نیاز داشته باشیم. به اندازه کافی گفته شد؟ نه؛ من نمی‌ دانم چرا مؤسسات دیگر مانند ما از معماران خوب استفاده نمی‌ کنند.
در نهایت وجود عامل پنجم، دلیلی که خودش‌ یک اتحاد است. این رابطه ما با دیگران و سایر مؤسسات خیریه است. ما‌یک رابطه‌ یین یانگ با سرویس ملی سلامت NHS، خدمات عالی بهداشتی داریم، خدمات عالی بهداشتی که به واسطه‌ ی ماهیت آن نمی تواند کاری را که ما انجام می‌ دهیم انجام دهد، ما انواع خدمات شخصی را ارائه می‌ دهیم که ذکر کردم، متخصصان اولیه سرطان با مسئولیت شان بیش از حد مشغول هستند تا پاسخ مردم را بدهند: از کجا می‌ توانم به بچه‌ ها ‌یا رئیسم بگویم؟ چطور می‌ توانم وام بگیرم‌ یا برای مزایای دولتی درخواست کنم؟ و غیره…. و لورا لی برخی از ۱۰۰۰۰ نکته ای را که شما باید از زمانی که به سرطان مبتلا می‌ شوید، فکر کنید را شرح می‌ دهد. این فقط‌ یک مشکل فیزیکی نیست، بلکه‌ یک بیماری مزمن است و به همین دلیل است که شما نیاز به مراقبت و چارچوب مشخص برای تمام پنج بیماری مزمن دارید. NHS بسیار خوب است که کار می‌ کند ولی به واسطه بزرگی آن، نگاه ریزبینانه خوب ما را ایجاد می‌ کند، و برای برخورد با واقعیت‌ ها‌ی اجتماعی از سرطان لازم است.
این ۵ عامل بعضی از دلایلی بودند که باعت شدند ما به سرعت رشد کنیم، اما خودمان به طور پیوسته در حال پیشرفت هستیم.

پایان‌ یک آغاز
ما در ابتدا مرکز کوچکی در ادینبورگ بودیم. سپس با جهشی به تاریکی با مرکز گلاسکو به دو مرکز تبدیل شدیم. پس از گوش دادن به شرح‌ یک مقاله که اغلب چطور مراکز خیریه رشد موفقی داشته اند، و به سرعت از کنار هم جدا شدند ما از سه، چهار و پنج مرکز در اسکاتلند گسترش‌ یافته، و سپس از شش عدد به سیزده تا در انگلستان و از ولز تا هنگ کنگ و در حال حاضر تعدادشان به بیست تا رسیده و … به سان تیک تاک ساعت بمبی که‌ یکی می شنود. در حال گسترشیم.
اگر اندازه‌ یک حیوان را دو برابر کنید، اشتها و حجم آن سه برابر می‌ شود، اگر‌ یک مؤسسه را دو برابر کنیم بنابراین سرمایه‌ ای که لازم است سه برابر می‌شود و ما باید همه آن را بالا ببریم. موفقیت به این معنی است که شما باید دو برابر به سختی قبل کار کنید تا در همان جا بمانید. کارکنان دفتر ما از چهار نفر در‌ یک اتاق کوچک تا ۱۵۰ نفر در‌ یک شبکه متصل و طرح باز رشد کرده‌ اند. آیا ما باید سعی کنیم به سرعت NHS رشد کنیم، چه طور از زمانی که ما داشتیم شروع می‌ کردیم تعدادشان از ۳۰ عدد امروز به ۵۸ عدد رسیده و هماهنگ مانده است؟ صرف نظر از نتیجه، ما به اندازه کافی بزرگ هستیم تا بدانیم چه کسی و چه چیزی هستیم. در واقع ما در پایان‌ یک مرحله ابتدایی هستیم و فقط شروع‌ یک دوره میانی است که باید تصمیم بگیریم که آیا خدماتمان را تقویت کنیم‌ یا بیشتر رشد و گسترش دهیم؛‌ یا هر دو با هم انجام شود.

برنامه کتاب
صفحه فهرست مطالب نشان دهنده این است که کتاب به چهار بخش اساسی با اندازه‌ ها‌ی نابرابر تقسیم شده است. من در اولین مجموعه از مقالات، نحوه رشد مراکز به واسطه تجربه مگی از سرطان و چگونگی جهت گیری مشترک امید (و ترس) و در نهایت معماری که با آن درگیر است را شرح می‌ دهم، شروع به کار خدمات بی نظیر ما و نحوه شکل‌ گیری و مفاهیمشان را لورا لی توضیح می‌ دهد. ادوین هیتکوت منتقد معماری، پرسش‌ های جالبی را مطرح می‌ کند، چه روابط تاریخی بین ساختمان‌ ها و سلامتی است. آیا سنتی پنهان‌ یا گمشده ای در مصر و‌ یونان وجود دارد؟ آیا مراکز ما به این ها مربوط است؟ ریچارد کورک، منتقد هنری و ادامه دهنده این پرس و جو، نقاط قوت تاریخی هنر در رابطه با شفابخشی را نشان می‌ دهد، پرسش‌ ها‌ی هیتکوت مانند رویکرد آرام بخشی Anodyne که اغلب در زمان ما رنجی را در بر می گیرد. همانطور که هنرمندان پاپ اعلام کردند، ” ما هنری که بر روی باسنش نشسته را نمی‌خواهیم (یا همینطور‌ یک بیمارستان) که تعبیری از دو هنرمند پاپ آرت ادواردو پائولوزی و کلاوس اولدنبرگ، است. (و همچنین انواع کاملا متفاوتی) که کار ما نشان می‌ دهد. آنجی باتلفیلد این بخش را با نگاهی به باغ‌ ها و منظر های ما و با تاکید بر باغ به عنوان پناهگاه و مواجهه نحوه برخورد بیماران با آن ها، به پایان می رساند.
دو بخش میانی این کتاب بیست و سه مرکز را که بخش اول مراکز ساخته شده و بخش دوم مراکز طراحی شده را شرح می‌ دهد. آن ها توسط ادوین هتکوت به صورت خلاصه و مفید مطرح می‌ گردد،  همچنین در این طبقه بندی‌ ها، برخی از باغ‌ ها نیز توسط طراحانشان نشان داده شده است. این بخش قلب کتاب است که تجربیات ما را در‌ یک ظرف پتری شرح می‌دهد یعنی همانطور که اساسا با توجیه معمارانه‌ یکسانی، بیست و سه راه حل متفاوت تکامل‌ یافته است. مانند حق استفاده از‌ یک امتیاز‌ یا نام مانند مک دونالد و‌ یا، طرح مشترک کلیسای سیسترسین، ما به بافت محلی هویت‌ ها‌ی منحصر به فرد هر طراح، طرح اولیه،‌ یا کانسپت‌ یا ایده برنامه ریزی داده ایم. تولید انبوه نوعی کلیشه در دوران پسامدرن به حساب می آید، زمانی که تولید کامپیوتر می‌ تواند فرم را به صورت ارزان و کارآمد تغییر دهد و می‌ تواند نسخه‌ ها‌ی دقیق را تولید کند، می‌ توان گفت که این بیست و سه نوع کالبدی متفاوت، اثباتی از ضرب المثل زمان ماست، که تنها‌ یک راه برای انجام ‌یک کار،‌ یا راه حل بهینه، و‌ یا پاسخ جهانی وجود ندارد. در نهایت ۲۵۰ نوع سرطان با مراحل مختلف درمان وجود دارد. همانطور که در طبیعت بهترین پاسخ به مشکلات به صورت هدفمند متنوع است.
در بخش چهارم، برخی از آن معماران که با اقتباس از مگی بر اساس فرضیات مختلف طراحی کرده‌ اند به راهنمایی چارلز پیج نمایش داده می‌ شود. این ها و دانشجویان که در دانشگاه لیوون در بلژیک کار می‌ کنند، با پرفسور آن‌ ها‌ یلاین گفتگو می‌ کنند، که مجددا این نکته که از همین حکم، کانسپت بسیاری نیز برداشته می‌ شود را نشان می‌ دهد. بدیهی است، برخی از آن ها در مقایسه با دیگران از نظر ساختار برتر هستند، اما همه آن ها اگر به عنوان استعاره‌ ها‌یی برای برجسته سازی و ایجاد‌ یک مرکز مراقبتی باشند، معتبر هستند.
ما با بروشور ها و مجموعه ای از تصاویر، تحلیل تاریخچه و رویداد‌ ها، “یادداشت‌ ها‌یی بر رشد مراکز مگی”، کتاب را به پایان می رسانیم. این بخش که نحوه شکل گیری ما را نشان می‌ دهد، با اشاره ای به جنبه‌ ها‌ی کلیدی از برنامه مان، تاریخ‌ ها‌ی کلیدی افتتاح ساختمان‌ ها و تاکیدی بر کمک‌ ها‌ی مالی و انجمن‌ ها‌ی محلی، و آنچه که ما هستیم را به نمایش می گزارد.
معماری امید تاریخ موثقی از مراکز مگی نیست، بلکه ترجیحا بیانگر نمونه برداری از ساختمان‌ ها، باغ‌ ها، هنر، نظریه‌ ها و رویداد ها می‌ باشد، ما در اینجا اجازه داده ایم که معماران بیشتر از بیماران و مراقبین صحبت کنند.‌ یکی از دلایل این امر این است که ما کتاب دیگری را بر آن منظور برنامه ریزی کرده ایم. که موضوع زمان مراقبت‌ ها‌ی بهداشتی برای تحقیقات ارائه می‌ دهد و فضایی برای بیان رسالت مهم آن می‌ باشد. با این وجود، برای ثبت بسیاری از افرادی که به ما کمک کرده‌ اند و به بیماران و خودشان کمک می‌ کنند، برخی از رویداد ها و افراد کلیدی را ذکر کرده ایم و از آن ها صمیمانه سپاسگزاریم. ویرایش جدید کتاب روش‌ ها‌ی مختلف جدیدی را بیان می‌ کند. نویسندگان قبلی مقاله‌ ها‌ی خود را بازنویسی کرده‌ اند و مقالات جدید توسط ریچارد کرک، انجی بیترفیلد، چارلز پیج و آن‌ ها‌یلیان نوشته شده است و کتی ماهود به من کمک کرد که کتاب را مجددا ویرایش کنم و همچنین بسیاری از عکس‌ ها‌ی جدید را جمع آوری کنم. در طراحی دیاگرام درخت و ارانه مگی و عکس‌ ها‌ی گوناگون‌ یاری کرد، در نهایت مایکل برونستروم بار دیگر نه تنها کل کتاب را بررسی کرد، بلکه در حین انجام این کار، متن را نیز بازخوانی نمود. بنابراین این کتاب نوعی طراحی‌ یکپارچه و مفهومی از آن را ارائه می‌ دهد، که اگر چه امروز منحصر به فرد نیست، اما فوق العاده کمیاب است. من از طرف مگی از همه آن هایی که برای ما تیم مجرب و تعاملی بودند و با استاندارد های سختگیرانه پروژه آرمانگرایانه ای که تحت اجبار و فشار فراوان من کار کرده و هیچ گاه شکوه نکرده‌اند تشکر می‌کنم.
[چارلز جنکز، می ۲۰۱۴]

♦ فهرسـت مطالـب کتـاب:

مقدمه: معجونی به نام امید

بخش اول: معماری، سرطان و امید
– معماری امید- چارلز جنکز
– تشکیل‌ یک زندگی فراتر از سرطان- لورا لی
– معماری و سلامت- ادوین هدکوت
– نقش حیاتی هنر در مراکز مگی- ریچارد کرک
– ماهیت‌ ها‌ی باغ- انجی بترفیلد

بخش دو: مراکز- ادوین هتکوت
– ادینبورگ، ریچارد مورفی
– گلاسکو، پیج/ پارک
– داندی، فرانک گهری
– اینورنس، پیج/ پارک
– Fife، زاها حدید
– غرب لندن، ریچارد راجرز
 چلتنهام، MJP (ریچارد مک کورمک)
– گارتناول، OMA (رم کولهاس)
– ناتینگهام، پیرز گو
– سوانسی، کیشو کوروکاوا
– هنگ کنگ، فرانک گهری
– نیوکاسل، تد کولینان
– آبردین، اسنوهیتا
– Lanarkshire، ریچ و‌هال
– مرسی ساید، Carmody Groarkee
– آکسفورد، ویلکینسون ایر

بخش سه: مراکز آینده- ادوین هتکوت
– London St Barts، استیون‌ هال
– Leeds, Thomas Heatherwick
– کاردیف، Dow jones
– نورد Forth valley
– منچستر، فاستر و شرکاء
– Southampton, Al-A
– بارسلون، Benedetta Tagliabue

بخش چهار: اقتباسی از مرکز مگی
– معماری نشاط بخش- چارلز پیج
– صحبت دانشجویان
– دپارتمان معماری دانشگاه Leuven
– یادداشت‌ ها‌یی از رشد مگی- چارلز جنکز و کتی ماهود
– تاریخچه کتاب
– پاورقی

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.