نگاهی به کتاب «خبرگی طراحی»

تألیف: 
– برایان لاوسون
– کیز دورست
مترجمان:
– دکتر مجتبی پوراحمدی 
– مهندس حسم عشقی صنعتی 
ناشر: مرکز نشر دانشگاه گیلان 
تاریخ انتشار: چاپ اول | ۱۴۰۱
تعداد صفحات: ۳۳۰ صفحه

♦ مقدمه ی مترجمان:
تاریخچه ی طراحی پژوهی به عنوان رشته ای علمی که به مطالعه ی طراحی و برخی جنبه های مرتبط با آن می پردازد، به حوالی نیمه ی دوم قرن بیستم میلادی بر می گردد. در این شاخه از دانش، فرایند طراحی، طراحان و برخی علوم مرتبط با طراحی مورد مطالعه قرار می گیرند. از جمله زمینه های پیدایش طراحی پژوهی می توان به ناکامی نهضت مدرن در رشته های مختلف طراحی اشاره نمود. برخی کج روی های طراحان مدرن از جمله تأکید بیش از حد بر فرایند های کاملاً شهودی و شخصی در طراحی، بی توجهی به یافته های علمی در زمینه ی عوارض و کارکرد های واقعی محصولات طراحی، فردیت گرایی و خودکامگی در طراحی از جمله آسیب هایی بوده اند که منتقدان طراحی مدرنیستی به آن اشاره می نموده اند و بر اساس این آسیب شناسی می کوشیده اند تا شیوه های جایگزین خود برای طراحی را تدوین و تجویز نمایند. همچنین، نگاه به پیشرفت های چشمگیر طراحی در برخی رشته های خاص از جمله صنایع نظامی و هوافضا این پرسش را در ذهن برخی صاحب نظران بر می انگیخت که چگونه می توان از این شیوه های پیشرفته و علمی طراحی در سایر رشته های طراحی و در جهت رفاه عمومی جامعه استفاده نمود و به پیشرفت رشته هایی که از این قافله عقب مانده اند، کمک نمود. علاوه بر این شکل گیری و رشد رشته هایی مثل فن آوری اطلاعات و هوش مصنوعی و سودای به کار گیری حداکثری این پیشرفت ها در زمینه ی طراحی نیز در شکل گیری و تحولات بعدی طراحی پژوهی تأثیرات بسیار عمیقی داشته است.
بدین ترتیب، در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ تلاش ها برای تدوین روش های طراحی که بتوانند به نتایجی بهتر و مطلوب تر از طراحی های متداول در آن روزگار منتهی شوند، عموماً به این نتیجه می رسیدند که فرایند طراحی باید به صورتی نظام مند، گام به گام، به شیوه ای حتی الامکان شفاف و مبتنی بر نگاه علمی انجام گردد. در این دوران است که برای مثال، کریستوفر جونز از مشاهده ی این که چرا در شرکت تولید محصولات الکتریکی محل کار وی، یافته های مطالعات ارگونومیک او عملاً به کار گرفته نمی شود، انگشت اتهام را به سوی فرایند های طراحی مورد استفاده در شرکت نشانه می رود. بروس آرچر که به عنوان سرپرست یک تیم پژوهشی برای طراحی تجهیزات بیمارستانی فعالیت می کرد، متوجه این نکته می شود که نه تنها فرایند های طراحی متداول بلکه تصور عمومی از مسئولیت و اهدافی که باید در طراحی دنبال شوند، اشکالات جدی دارد و در همین دوران است که کریستوفر الکساندر با نقد طراحی های مدرن زمان خود، از ضرورت طراحی «مسئولانه» و «آگاهانه» سخن می گوید و از این منظر به شیوه ی جدید خود در طراحی به نوعی رنگ و بوی اخلاقی می بخشد.
هرچند به تدریج مشخص شد که این نگاه اولیه نسبت به طراحی و روش های تجویز شده در جنبش «روش های طراحی» با واقعیت بسیاری از رشته های طراحی تطابق چندانی ندارد، اما می توان گفت این امر چیزی از ارزش های این تلاش ها در پایه گذاری و شکل دهی به یک رشته ی مستقل برای فهم و مطالعه طراحی نمی کاهد.
به مدد این تلاش های اولیه و تلاش های صورت گرفته پس از آن در حدود شش دهه ی گذشته است که امروزه نگاه ما نسبت به طراحی و شناختی که از این پدیده داریم، به پختگی قابل توجهی نسبت به گذشته رسیده است و در این میان تلاش های نویسندگان کتاب حاضر نیز نقش مهمی در ارتقاء دانش طراحی پژوهی معاصر ایفا نموده است. نویسندگان این کتاب را می توان با اطمینان از جمله اساتید مبرز حال حاضر این رشته در سطح بین المللی محسوب نمود.
برایان لاوسون و کیز دورست را می توان به روشنی از نحله ای از طراحی پژوهان دانست که طراحی را به عنوان یک رشته ی مستقل و برخوردار از ماهیت خاص خود، می نگرند. تلاش های آن ها را می توان هم راستا با بزرگانی مانند نایجل کراس دانست که از بیش از نیم قرن گذشته تا به حال تلاش کرده اند تا طراحی را از منظر «طراحانه» بنگرند و به کنکاش در «راه های طراحانه ی اندیشیدن» بپردازند. امروزه پذیرفته ایم که هرچند طراحی ترکیب خاصی از انواع و اقسام علوم و هنرها را در خود دارد، اما نمی توان و نباید آن را زیر شاخه یا شکل ناقصی از سایر علوم و هنرها دانست. تشبیه ماهیت طراحی به پلاتی پوس در دنیای حیوانات در کتاب حاضر به شکل شوخ طبعانه ای گویای این دیدگاه است. مثال ایرانی آن را می توان «زرافه» دانست که می تواند «شتر گاو پلنگ» هم نامیده شود، اما خود ماهیتی مستقل و کامل دارد. مواجهه ی پذیرا با طبیعت طراحی، تسلیم شدن در برابر آن و تلاش نکردن برای تحمیل ساختارهای بیرونی بر آن از نکات مهمی است که در پس کتاب حاضر نهفته است.
از دیگر نکات بنیادین در کتاب حاضر آن است که طراحی را به سفری ادامه دار و مادام العمری تشبیه می نماید که طراح از لحظه وارد شدن به یک رشته ی طراحی تا پایان عمر حرفه ای خود در آن به سر می برد و در این سفر طولانی و جذاب از مرحله ای به مرحله ی دیگر منتقل می شود و به تدریج «طراح تر» و طراح تر می گردد. بر این اساس مدلی که نویسندگان برای تبیین مراحل و گام های خبرگی در طراحی به کار می برند و عناصری که سازنده ی این مدل هستند، در سازماندهی مطالب کتاب حاضر نقشی اساسی دارد.
در این کتاب با نگاهی «طراحانه» به طراحی و موضوعات مرتبط با آن نگریسته می شود و شاید بتوان گفت مهم ترین کاری که کتاب حاضر انجام می دهد این است که می تواند چنین نگاهی را به مخاطب نیز ببخشد. می توان گفت برخی از مباحثی که در کتاب حاضر مطرح شده اند، در هیچ منبع دیگری به این شفافیت و با این نگاه تیزبین طراحانه بیان نشده اند. برای مثال، توجهی که به برخی عناصر رایج در آموزش طراحی شامل «آتلیه»، «کرکسیون» و «ژوژمان» می شود و نوع تحلیل و نقدی که برای این عناصر ارائه می گردد، به جرأت می توان گفت در هیچ منبع دیگری نظیر ندارد. کتاب حاضر می تواند به خوبی این حس را به خواننده منتقل کند که نگارندگان آن سال های سال در حرفه و آموزش طراحی بوده اند و به اصطلاح «خاک صحنه» این رشته را خورده اند. نتیجه ی این امر، می تواند حس اعتماد و همدلی قابل توجهی باشد که در خواننده کتاب نسبت به نویسندگان آن پدید می آید.
کتاب حاضر می تواند به عنوان یک منبع آموزشی مناسب برای رشته های مختلف طراحی به خصوص معماری و طراحی صنعتی به کار گرفته شود و علاوه بر این طراحان حرفه ای نیز می توانند مطالب ارزشمند و مفیدی را در آن بیایند. امید می رود ترجمه ی کتاب حاضر گام مثبتی در ارتقاء درک جامعه ی طراحان از ماهیت طراحی و کمکی به بهبود آموزش طراحی در دانشگاه های کشور عزیزمان ایران محسوب گردد.
[دکتر مجتبی پوراحمدی و مهندس حسام عشقی صنعتی | رشت، دی ماه ۱۳۹۹]

♦ فهرسـت مطالـب کتـاب:
– سفرهایی در طراحی
– فهم طراحی
– خبرگی در طراحی
– شروع به کار به‌عنوان طراح
– حرفه‌ ای بودن
– آموزش دادن به طراحان
– سفر بی پایان 

• دریافت PDF کتاب

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.