نگاهی به رتبه اول مسابقه طراحی معماری «سردر کارخانه پارس فولاد سبزوار»

مشخصات طرح:
طرح از دو قسمت تشکیل یافته، پلانی که عملکرد ورودی و ساختمان های اداری را در مجموعه ای از باکس های شیشه‌ ای شکل می‌ دهد و سایبانی که روی آن به شکلی انتزاعی کشیده شده است.

کانسپت طرح:
ما در این پروژه با بسنده کردن به شکل‌ پذیری فولاد در کارخانه بیشتر به ملاحظات طراحی توجه داشتیم. ما به مهم ترین عملکرد سردرب به عنوان معرف جریان پس‌ زمینه توجه کردیم تا علاوه بر شاخص ارتفاعی در حوزه‌ ی نفوذ بصری سایت مورد نظر، بتواند ماهیت استعاری و انتزاعی سوژه و اهمیت آن را نیز تا حدی بنمایاند. فرم نمادین ما در کنار حل مسئله‌ ی پلان، برنامه، ترافیک و سایر عوامل دخیل در طراحی، نگاه خلاقانه‌ ای به محصول آن کارخانه داشته و در عین حال روش جدیدی را به عنوان سردر معرفی می‌ کند. کلیت طرح ما شامل یک پلتفرم، یک پوسته‌ ی فرمال نمادین و احجام زیر آن است. سازه‌ی دینامیکی آن مورد حمایت شبکه‌ ی مش یکپارچه‌ ی دیاگرید متشکل از خرپاهای فضایی پیوسته است.

طرح محتوایی:
ما برای پروژه‌ های خود داستان‌ پردازی نمی‌ کنیم، آن‌ ها واقعا خود بیانگر و به‌ شدت عملکردی هستند. ما داستان مکاشفه یا خلق آن ها را نیز کمتر خواهیم گفت و بیشتر به آن ها اجازه خواهیم داد تا با مخاطبانشان با زبان موثر خودشان صحبت کرده و حتی برای با هم سلفی گرفتن آن‌ ها را بغل کنند. ما بجای کانسپت از واژه‌ ی ملاحظات طراحی استفاده می‌ کنیم تا بگوییم به چه چیزهایی با دانش فنی خودمان در عین خلاقیت، واقع‌ بینی، پاسخگویی، ریزبینی، آینده‌ نگری و دانش‌ مداری پاسخ می‌ دهیم.
ما به محصول متعارف تولیدی کارخانه‌ ی فولاد و باز تعریف انتزاعی از اسکیمای پروفیل‌ های فلزی انباشته در محل کارخانه نگاه کردیم، همچنین از توسعه و حرکت الهام گرفتیم و به انرژی جنبشی در کنار شخصیت اثر توجه کردیم، در کنار آن به عملکرد سردرب به عنوان معرف دروازه‌ ی ورودی که فرصتی کوتاه برای توقف نیز ایجاد می‌ کند، نگاه تازه‌ ای انداختیم تا در نهایت طرح محتوایی کانسپت پروژه را پیدا کنیم.
ما همواره به وحدت و انسجام طرح، مجرد بودن آن، ماهیت جسورانه، قدرتمند و خلوص آن به عنوان یک اثر شاخص که توانایی برجسته کردن پیش‌ زمینه‌ اش را داشته باشد، فکر کردیم. ما ساختمان ورودی را تک‌ رویه ندیدیم و تلاش کردیم تا ساختمان از هر نقطه‌ ی عملکردی پاسخگوی نیاز مخاطبانش باشد، و حتی در موارد خروجی از سایت خاطره‌ ی تصویری زیبایی برای بازگشت دوباره فراهم کند. ما در عین حال که می‌ دانیم بوم، هویت، مصالح و اقلیم در معماری مهم است به روش پاسخگویی خودمان ارتباطشان با موضوع کارخانه را بررسی و به آن‌ ها پاسخ دادیم.
ما به ایجاد ترکیب خوب، خوانایی، چشم‌ نوازی و دعوت‌ کنندگی مطلوب از همه‌‌ ی جوانب اهمیت دادیم تا ساختمان، مشخصه یا معرف ارزش‌ مندی از کارخانه‌ ی بزرگ صنعتی پارس‌ فولاد سبزوار در عرصه‌ ی ملی و بین‌ المللی شده و موجب تعالی برآیند های شهرت و اقتصاد آتی آن باشد. ما به حضور شبانه‌ ی سر درب در خط آسمان و محدوده‌ ی بصری‌ اش نیز اندیشیدیم و با نورپردازی آرام، چهره‌ ی جذاب‌ تری از آن را نیز به نمایش گذاشتیم. ما به ایجاد داستانی جدید و متناسب در هر پروژه می‌ اندیشیم تا علاوه بر افزودن فضا یا مکان‌ هایی جدید به گزینه‌ های زیستی مردم با اثربخشی قوی‌ تر آن، موجب تعالی رابطه‌ ی مردم با معماری و در نهایت معماری کشور گردد.

فرآیند طراحی:
اولین مواجهه‌ ی ما با پروژه از تجسم بدوی فضایی طرح بر اساس تحلیل‌ های خودمان از شکل، نیروها، تنش سایت، کانسپت و دروازه‌ ی ورودی شروع شد. در مرحله‌ ی بعد تصور شکلی‌ مان از ایده‌ ی فرم پروفیل‌ های طولی را بر روی فرم صفحه‌ ای افزودیم، به طریقی که ماهیت پارامتریک و محاسباتی نیز داشته باشد. بعد از تعیین و طراحی سازه‌ ی پنهان آن، شکل صفحه را مجدد بازطراحی کردیم تا شمایی از پروفیل‌ های فولادی را بر روی صفحه بیاوریم. در عملکردی موازی با طراحی پوسته، برنامه‌ ی فیزیکی مدنظر را در باکس‌ های شیشه‌ ای تعبیه کرده و زیر سقف محافظ اصلی بردیم. با تمرکز بر روش حل مسئله، ما روی محور ورودی و خط لبه‌ ی ورودی سایت تمرکز کردیم، محدوده زیربنای موثر را با استفاده از مدول پایه مشخص کردیم، نقاط عملکردی عمده را یافتیم و سپس ارتفاع گرفتیم، فرم را مطابق کانسپت ذهنیمان وارد چرخه‌ ی ارزیابی کردیم و بارها از نو شروع کردیم، سازه را با طرح انطباق دادیم، برای متریال و سایر عوامل اقلیمی اندیشیدیم، به وضع موجود و کارکرد کنترلی آن دقت کردیم، برنامه فیزیکی سایت را حل کردیم و در نهایت اینگونه پاسخ خود را به مسئله‌ ی موجود دادیم.

طراحی سازه و متریال:
ما طراحی خود را با پیش‌ فرض این آگاهی جلو بردیم که هر طرح متفاوتی باید روش‌ های ایستایی منحصربفردی نیز داشته باشد. ما از سازه‌ ی فولادی دیاگریدی خرپای فضایی شبکه‌ ای پیوسته‌‌ ی استفاده کردیم که در نهایت بار تعادل ثقلی خود را از نقاط اتصال سازه به زمین انتقال می‌ دهد. این سازه‌ ی فولادی با اتصال پیچ و مهره‌ ای به انکور هایی مجهز خواهد شد تا پوسته‌ ی اف.آر.پی به صورت خشک بر روی آن و مطابق شکل و جزئیات طراحی شده نصب گردد. پلتفرم یا سکو نیز پوششی برای فونداسیون و سطحی برای پلان فراهم می‌ آورد تا باکس‌ های شیشه‌ ای با فریم استیل بر روی آن سوار شده و به تامین کارکرد بنا بپردازند. ما در تمام طول طراحی توجه کافی و علمی به ایستایی سازه داشتیم و همگام با طراحی و حتی در نمونه‌ ی ماکت طرح، موارد پایداری سازه‌ ای را لحاظ و برای محاسبات سازه‌ ای از نوع خرپای سه‌ بعدی دینامیکی و به احتمال نامعین آن که تحت لنگر و پیچش منفی از ناحیه‌ ی تعادل پایدار می‌شود، چاره اندیشیدیم.

تناسبات عملکردی:
اگرچه در گام اول این ویژگی‌ های بصری است که هر دو گروه مخاطبین اعم از کارکنان و مراجعین را به سمت خود می‌ کشد، آن‌ ها را کنترل و سپس روانه می‌ کند، اما مهم ترین گام در پروژه‌ های ما تناسبات عملکردی است تا در بهترین و شفاف‌ ترین و خواناترین حالت ممکن این تناسبات بین سایت، بنا، مردم و تناسبات بصری بوجود بیاید.

سایت‌ پلان:
ما نیروی زیادی برای حل مسئله‌ ی ترافیک در سایت مورد نظر گذاشتیم تا به همه‌ی خواسته‌ های کمی کارفرما در تعیین متراژ مورد نظر با اصول آنالیز علمی در تفکیک ایستگاه‌ ها، تعیین زاویه‌ ی چرخش‌ ها، ایجاد حلقه‌، تقدم‌ ها، محور های اصلی و فرعی و در کل هماهنگی با وضع موجود پاسخ دهیم. پارکینگ اختصاصی کارکنان و مراجعین را انعطاف‌ پذیر، با ورودی یکسان و پارک‌ های مجزا در نظر گرفتیم. ایستگاه‌ های تاکسی، ون، مینی‌بوس و اتوبوس را در محل‌ های ویژه و با دسترسی جدا و بر روی رینگ طراحی کردیم. همچنین به درجه‌ بندی مسیرهای سایت برای ردیابی مخاطب‌ ها توجه داشتیم.

پلان:
ما عین برنامه‌ ی فیزیکی مورد نظر کارفرما را با روابط و متراژ‌ های خواسته شده و در هماهنگی با کانسپت طرح در باکس‌ های شیشه‌ ای نیمه‌ پوشیده‌ ای طراحی کردیم. ابتدا شبکه‌ ی مدولاسیون پایه‌ ای را بر روی پلتفرم ترسیم کردیم تا ابعاد فضاها را مطابق استاندارد از ضرایب آن به‌ دست بیاوریم. اتاق کنترل تردد سواره را در بازترین زاویه‌ ی دید ممکن و نزدیک‌ ترین محل به درب ریلی اتوماتیک قرار دادیم و دفتر تاکسی را در مجاورت آن و به عنوان یک فضای مجزا و کم ارتباط با مجموعه‌ ی اصلی دیدیم تا بیشتر به درد افراد خروجی بخورد. ورودی کارکنان با حجم زیاد و مراجعین با حجم کم را از هم مجزا ولی از داخل نیمه‌ متصل دیدیم. اتاق انتظامات را برای کنترل آسان‌ تر در ما بین دو سالن کارکنان و مراجعین قرار دادیم و فضای بین دو سالن کنترل را با اتاق‌ های خدماتی و سرویس‌ دهنده پر کردیم. فضای استراحت، بوفه، سرویس کارکنان و همچنین اتاق مدیریت را با دسترسی درجه‌ی پایین تری و در ارتباط با محوطه تعریف کردیم. ما همچنین کسری مساحت ناشی از معلق بودن زیر حجم اصلی در داخل باکس‌ ها را با افزایش مساحت آن فضا جبران کردیم.

اتحاد درون و بیرون:
در فضای داخلی، موازی با حل مسئله‌ ی پلان، ما به تداوم طراحی یا آنچه که آن را ادامه‌ ی نفوذ داستان بیرون در درون می‌ نامیم، پرداختیم، و بنابه ماهیت تجریدی طرح فقط از دیوار های شیشه‌ ای و سازه‌ ی آلومینیومی استفاده کردیم تا به خلوص بیشتری در فضای داخلی منتج از سطح لایه‌ ی زیرین فرم برسیم. ما حتی منابع روشنایی را متصل به باند های طولی کردیم تا حس حرکت بدون مزاحمت چشمی را از بیرون به داخل و سپس خروجی انتقال داده باشیم. همچنین مساحت کسر شده‌ ی اجتناب ناپذیر سرگیر حاصل از معلق بودن سطح زیرین المان در فضای داخلی را با افزایش متراژ در طول و تخصیص آن نواحی به گلخانه‌ های طبیعی جبران کردیم. همچنین از شیشه‌ های سبز دو لایه شفاف یا کدر در نواحی مختلف عملکردی بهره جستیم. ما برای تاثیرگذاری بیشتر فضا، سردرب و کارخانه در مخاطبان به ایجاد مرز یا رابطه‌ ی مبهم داخل و خارج با عدم انفصال قطعی شخص از بیرون و درگیری حسی و بصری مخاطب با المان سردرب در فضای داخلی پرداختیم. ما همیشه و به‌ خصوص در مورد این پروژه فکر می‌ کنیم که در کنار پاسخگویی منطقی به عملکرد و برنامه‌ ی فیزیکی مورد نیاز باید به مخاطبان بنا تجربه‌ ی زیسته‌ ی متفاوت، بدیع، تاثیرگذار، خاطره‌ انگیز و توام با لذت‌ بخشی را از طریق معماری هدیه کنیم نه اینکه ساختمان، صرفا نیازهای عملکردی ما را برآورده کند. ما به آن‌ ها این قابلیت را می‌ دهیم که فضای صمیمی و جذابی را همراه با مردم بوجود بیاورند.

طراح: دفتر معماری حامد بهکام
سایت: hamedbehkam.archi
instagram.com/hamedbehkam

کارفرما: کارخانه پارس فولاد سبزوار
instagram.com/spscomplex.ir

برگزارکننده: کانون مهندسان معمار دانشگاه تهران
instagram.com/colonnade_finearts

♦ نمــایش تصاویر پروژه:

لینک مرتبط: فراخوان مسابقه طراحی معماری «سردر کارخانه پارس فولاد سبزوار»
لینک مرتبط: اعلام نتایج و نمایش تصاویر آثار برتر مسابقه طراحی معماری «سردر کارخانه پارس فولاد سبزوار»

تصویر پوستر
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.