انتشار کتاب «پیدایش بافت های فرسوده شهر تهران؛ زمینه ها و سیاست ها»

اختصاصی، معمارنیوز- انتشار کتاب «پیدایش بافت های فرسوده شهر تهران؛ زمینه ها و سیاست ها»
نویسنده: علیرضا عندلیب، علی خانی، میترا کریمی، هدی مشایخی
ناشر: آذرخش
تاریخ انتشار: ۱۳۹۷
تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه
قیمت: ۲۷/۰۰۰ تومان

پیشگفتار کتاب:
در پیدایش و گسترش بافت‌های فرسوده شهری علل و عوامل متعددی از جمله زمینه های اجتماعی، اقتصادی، نظام بازار و سرمایه، سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه اثرگذار بوده‌اند. عدم توجه به علل وجودی و تداومی این بافت‌ها و سعی در مقابله با معلول و مظاهر این علل (بافت‌های فرسوده)، پایداری اقدامات و توسعه متوازن این بافت‌ها را با مشکل مواجه می‌نماید و ماهیتاً مانعی برای ایجاد بسترهای مشارکت مؤثر نقش‌آفرینان این حوزه است. در نظر گرفتن علل اصلی پیدایش بافت‌های فرسوده سبب می‌شود که ابعاد مختلف موضوع مدنظر قرار گرفته و در سطوح مختلف و در ابعاد راهبردی و عملیاتی به آن پرداخته شود و توجه به منابع و ظرفیت‌های مالی، حقوقی و نهادی مورد نیاز نیز متناسب با ابعاد مسأله صورت گیرد.

در این میان سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه و نوسازی شهری هم متأثر از زمینه‌های کلان بوده و در مرتبه‌ای بالاتر، اثرات زمینه‌ای را تعدیل و یا تشدید می‌نمایند. در پژوهش‌های صورت گرفته تاکنون این سیاست‌ها در کنار زمینه‌ها و در نسبتی عرضی با آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است و به نسبت علت و معلولی آن‌ها توجه نشده است. این امر بدان معنی است که خود سیاست‌ها در اثر زمینه‌ها و در پاسخ به آن‌ها پیدا شده‌اند و ارتباط بلاواسطه‌تری با موضوع پیدایش و گسترش بافت‌های فرسوده دارند. لذا در این کتاب سعی شده ‌است ضمن تبیین زمینه‌های اثرگذار بر سیاست‌های نوسازی و توسعه شهری، میزان تأثیر این سیاست‌ها در پیدایش و گسترش بافت‌های فرسوده مورد ارزیابی قرار گیرد.

شناسایی علل اصلی پیدایش و گسترش بافت‌های فرسوده به‌ویژه در حوزه سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه شهری که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده، می‌تواند به اصلاح رویه‌ها و تصمیم‌گیری‌های صحیح‌تر در حوزه نوسازی کمک نماید. با داشتن رویکرد مناسب و اتخاذ تصمیم‌های درست در مقیاس راهبردی، شرایط مناسب‌تری برای بسیج منابع و هدایت جریان‌های توسعه به بافت‌های فرسوده ایجاد خواهد شد. از طرفی احصاء میزان اثرگذاری هریک از عوامل و سیاست‌ها می‌تواند در تبیین اولویت‌ها و تمرکز بر آنها مؤثر واقع شود.

این کتاب به چرایی تولید بافت فرسوده از منظر سیاست های توسعه شهری و ارزیابی میزان تأثیر سیاست های توسعه شهری بر پیدایش بافت فرسوده در پنجاه سال اخیر می پردازد. هدف این کتاب، بررسی میزان اثرگذاری سیاست های توسعه شهری در تولید بافت فرسوده و تداوم روند فرسودگی در شهر تهران است؛ بدین ترتیب که سیاست های توسعه شهری از بطن چه شرایط و زمینه هایی برخاسته‌اند، تحت چه ضرورت و مقتضیاتی و پیرو چه اتفاقات و رویدادهایی اتخاذ شده‌اند و در نهایت چه پیامدها و تبعاتی را به دنبال داشته‌اند.

از این رو، در بررسی سیاست‌های ذی‌ربط، پیامدهای آنها در ارتباط با ایجاد بافت‌های فرسوده مورد تأکید قرار گرفته ‌است. فصل‌های کتاب، متناسب با دوره‌های زمانی و شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور که حاصل تغییرات نگرش به سیاست‌های کلان بوده به هشت فصل تقسیم شده است:

• در فصل نخست، به تهران به عنوان شهری پدید آمده از گسترش روستایی با همین عنوان و انتخاب آن به عنوان پایتخت در دوران قاجار و نحوه رشد و گسترش آن تا ابتدای دوران پهلوی پرداخته می‌شود.
• در فصل دوم، به تحولات شهر تهران با تمرکز بر گسترش بافت‌های فرسوده در دوران پهلوی اول و دوره اول حکومت پهلوی دوم تحت عنوان دوران تجددخواهی پرداخته می‌شود.
• در فصل سوم، وقایع دوره دوم حکومت محمدرضا پهلوی و اثرات مستقیم و غیرمستقیم آن بر گسترش بافت‌های فرسوده تهران مطرح می‌گردد.
• تحولات پس از انقلاب اسلامی تا پایان جنگ تحمیلی در فصل چهارم و اتفاقات اثرگذار بر روند گسترش شهر تهران و تشکیل بافت‌های فرسوده جدید پس از پایان جنگ تحمیلی (در دوران موسوم به سازندگی) در فصل پنجم بررسی می‌گردد.
• در فصل ششم، تشکیل نهادهای ساختاری جدید در مدیریت کلان و خرد کشور و اثرات آن بر بافت‌های فرسوده تهران مورد توجه است.
• و در فصل هفتم، به تحولات دوران آرمان‌گرایی در دوران دولت نهم و دهم جمهوری اسلامی ایران و تأثیر سیاست‌ها و اقدامات انجام گرفته بر بافت‌های فرسوده پرداخته می‌شود.
• در نهایت در فصل هشتم، ارزیابی و بررسی شاخص‌های تأثیرگذار در پیدایش و گسترش بافت‌های فرسوده در دوره‌های بررسی شده مطرح می‌شود.

فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
مقدمه

فصل اول: طهران، شهر می‌شود …

فصل دوم: تجدد خواهی‌‌ (۱۳۰۴-۱۳۴۱)
نظام جدید اداری و ساختارهای جدید شهری
فروریزی دیوارها
پیدایش محله‌های جدید؛ گسترش روند کالبدی شهر
از بلدیه تا شهرداری
جمع بندی

فصل سوم: در مسیر نوگرایی (۱۳۴۱-۱۳۵۷)
اصلاحات ارضی و سیل مهاجرت
قانون شهرداری‌ها
آغاز توسعه نامتوازن
برنامه‌های بدون برنامه ریزی
برنامه‌ریزی شهری مدرن
جمع بندی

فصل چهارم: آرمان گرایی (۱۳۵۷-۱۳۶۸)
در جستجوی عدالت: تأمین مسکن برای محرومان و واگذاری زمین
جنگ و مهاجران
طرح‌های روان بخشی
درآمدهای ناپایدار شهرداری
جمع بندی

فصل پنجم: سازندگی (۱۳۶۸-۱۳۷۶)
بازگشت به شهر
امواج پس از زلزله
فروش تراکم
شهرهای جدید و برنامه­های تولید انبوه مسکن
جراحی‌های بزرگ شهری ؛ بزرگراه نواب صفوی
تأسیس شرکت عمران و بهسازی شهری ایران
جمع‌بندی

فصل ششم: در مسیر نهادسازی (۱۳۷۶-۱۳۸۴)
زلزله در راه است
انبوه سازی مسکن
گسترش شهرهای جدید
شهر دوقطبی
ستاد ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی
جمع بندی

فصل هفتم: بازگشت به آرمان گرایی (از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵)
درآمد نفت و مسکن کم درآمدها
بافت فرسوده در اولویت
نوسازی نامتوازن
مسکن مهر
تصویب قوانین حمایتی
رویکرد تسهیل‌گرانه
جمع بندی

فصل هشتم: تهران… کلانشهر امروز
میزان اثرات سیاستهای توسعه شهری بر پیدایش بافتهای فرسوده
توصیه‌ها و پیشنهادها

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.