“هنرهای اسلامی؛ یادداشتهایی در باب دیدگاه تیتوس بورکهارت دربارۀ هنرهای اسلامی”

اختصاصی معمارنیوز- انتشار کتاب «هنرهای اسلامی: یادداشت هایی در باب دیدگاه تیتوس بورکهارت دربارۀ هنرهای اسلامی»

نویسنده: دکتر حسین سلطان زاده
ناشر: دفتر پژوهش های فرهنگی
تاریخ چاپ: ۱۳۹۵
تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه
تعداد صفحه: ۱۱۶
قیمت: ۸۰/۰۰۰ ریال

در حدود پنج دهه است که گونه‌ای از اندیشه‌های سنت‌گرایی در ایران مطرح شده است که به نظر می‌رسد خاستگاه آن کشورهای غربی است و رویکرد ویژه‌ای نسبت به ادیان، هنرها و علوم دارد که بخشی از آن در نگاه نخست با اندیشه‌های سنت‌گرایانه در ایران یا در شرق و جهان اسلام اشتراک دارد، اما به نظر می‌رسد که بخش‌هایی از آن مانند دیدگاه آن در مورد ادیان و نیز دربارۀ هنرها و علوم با رویکردها و نگرش‌های شرقی و اسلامی نه تنها انطباق ندارد بلکه در مواردی مغایرت هم دارد.

کتاب حاضر تلاشی است برای طرح این بحث که امروزه دیگر نمی‌توان سخن از «معماری» گفت و زمینۀ فکری، فلسفی و جهان‌بینی مستتر در آن را نادیده گرفت. این کتاب به بررسی زندگی و آثار تیتوس بورکهارت و ارائۀ نظر در باب دیدگاه او دربارۀ هنرهای اسلامی می‌پردازد و در بخش پیوست‌ها دیدگاه‌های ابن خلدون و فارابی را نیز دربارۀ هنرهای اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهد.

بخش‌هایی از مقدمه کتاب:
تیتوس بورکهارت پژوهشگر، اندیشمند و صاحب نظری گران قدر در زمینه برخی هنرهای دینی به شمار می آید که آثار ارزشمندی از خود بر جای گذاشته است که بسیاری از نوشته ها و بررسی های او درباره عرفان و هنر اسلامی است، و بررسی ها و آثاری در زمینه هنر مسیحی و بودایی نیز دارد.
سید حسین نصر نوشته که تعبیر او از اسلام از درون بود و او از چشمه معرفت اسلامی و به ویژه از عرفان اسلامی بهره برد(نصر، ۱۳۷۹: الف). نگارنده گمان می کند که او ضمن آن که از برخی متن های اسلامی و عرفانی بهره برد، اما به مقدار بسیار زیادی از اندیشه ها و نوشته های سنت گرایان غربی پیش از خود مانند رنه گنون، آناندا کومراسوامی و فریتیوف شوان استفاده کرد و نوعی تحلیل تقریباً عرفان گونه و معنا گرا از بعضی آثار وهنرهای اسلامی ارائه کرده است که در بسیاری موارد ارزشمند و قابل توجه است، اما شواهد و آثار او نشان می دهد مطالعات و بررسی های تاریخی کافی و جامع درباره هنر و معماری اسلامی نداشته است و به نظر می رسد برخی از تحلیل ها و تفسیرهایی که درباره هنرهای اسلامی و به ویژه معماری ارائه داده است، از درستی و دقت کافی برخوردار نیست، طبیعی است که این نکته به معنی کم اهمیت دانستن بررسی ها و نوشته های  ارزشمند بورکهارت نیست، اما لازم است توجه شود، دیدگاهی که او سایر سنت گرایان پیش و پس از او درباره هنرها داشته اند، به سبب نبود بررسی های تاریخی و اسناد کافی در مواردی چندان درست نیست و در مجموع بازتاب نوعی نگاه سنت گرایی غربی است که برخی اندیشمندان و فلاسفه معاصر هم اشاره کرده اند که مسئله سنت و تجدد را نخست غربی ها مطرح کردند (داوری اردکانی، ۵۸:۱۳۸۴)، اما ماهیت اندیشه های مدرن به گونه ای بود که غربی و وارداتی بودن آن آشکار بود، اما این نگرش سنت گرایانه غربی به گونه ای در ایران مطرح شد که بسیاری آن را درونی دانستند و به صورت مناسب و جامع آن را مورد بررسی نقادانه قرار ندادند و در تأیید آن مقاله ها و آثار متعددی شکل گرفته است و این نکته سبب شده که جریان قابل توجهی از نقل قول ها و کپی برداری ها از این متون در بین دانشجویان پدید آید که در مواردی به نظر می رسد با روحیه پژوهشگری و دانشجویی چندان سازگار نیست.

نگارنده در زمینه مباحث آیینی، فلسفی و عرفانی تخصص، دانش و صلاحیت علمی کافی ندارد و به همین سبب در این زمینه ها نظری بیان نکرده است، مگر در مواردی که ممکن است پرسشی یا مطلبی را به سادگی طرح کرده باشد، اما به عنوان یک دانشجو و پژوهشگر در زمینه معماری ایرانی و  اندکی معماری در جهان اسلام، یادداشت های کوتاهی در مورد مباحث مطرح شده در آثار بورکهارت و کمابیش به ترتیبی که در کتاب های بورکهارت مطرح شده، نوشته است و علت انتشار آنها این است که نکاتی در آثار بورکهارت وجود دارد که به نظر جای بحث و بررسی دارد و لازم است به این ترتیب زمینه لازم برای شکل گیری یک فرایند پژوهشی نقد و بررسی در مورد معماری و هنر اسلامی و دیدگاه های مطرح شده درباره آن فراهم شود.

کتاب هنرهای اسلامی از مجموعه “فرهنگ و معماری” دفتر پژوهشهای فرهنگی، در نزدیک به ۱۱۶ صفحه در ۲ فصل به مباحث زیر می پردازد:

فصل۱. تیتوس بورکهارت؛ زندگی و آثار او:
کتاب های ترجمه شده بورکهارت
هنر اسلامی؛ زبان و بیان
هنر مقدس(اصول و روش ها)
رمز پردازی
در آمدی بر آیین تصوف
مبانی هنر اسلامی
کیمیا، علم جهان، علم جان
جهان شناسی سنتی و علم جدید
فاس، شهر اسلام
مبانی هنر مسیحی
نجوم کهن در آموزه های ابن عربی

فصل۲. یادداشت ها:
تعریف هنر
چادر نشینی و معماری
اسلیمی
مربع و دایره، یا مکعب گنبد
مفهوم مربع، دایره، مکعب و کره از دیدگاه رنه گنون
گنبد
هشت ضلعی و هشت فرشته
مسجد
خانه و حیاط
برهنگی
نگار گری (مینیاتور)
مدرسه و مسجد سلطان حسن
مسجد امام اصفهان
تاج محل
جمع بندی

دریافت تصویر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.

هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.