معرفی کتاب «محرک توسعه شهری؛ الزامات و رویکردها»

معرفی کتاب «محرک توسعه شهری؛ الزامات و رویکردها»

نویسنده: امین ابراهیمی دهکردی؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه مازیار
ناشر: انتشارات دریچه نو، موسسه آموزش عالی‌ مازیار (گروه شهرسازی)
تاریخ انتشار: پاییز ۱۳۹۵
تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه
تعداد صفحه: ۲۱۸
قیمت: ۱۵/۰۰۰ تومان

پیشگفتار:
با افزایش روزافزون عرصه‌های ناکارآمد و فرسوده شهری، همچنین افت منزلت اجتماعی، اقتصادی و نابسامانی‌های کارکردی و کالبدی عرصه‌های تاریخی که به افت شدید کیفیت محیط شهری می‌انجامد، ضرورت توجه به این مناطق را بیش‌ازپیش نموده است. در طی سال‌های اخیر و به‌ویژه از اواخر دهه نود میلادی، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان شهری به دنبال ارائه راهبردها و راهکارهای نوین در مواجهه با مسائل و مشکلات عرصه‌های نابسامان شهری‌اند. در دوره‌های مختلف سیاست‌ها و رویکردهای متعددی برای ارتقاء کیفی و ساماندهی این عرصه‌های شهری اجراشده است، اما وسعت زیاد این مناطق در کنار ناکارآمدی برخی اقدامات به‌ویژه پروژه‌های کلان‌مقیاس، به دلیل نیاز به سرمایه‌های کلان، طولانی بودن فرایند اجرا و تأثیرگذاری بر محیط و بافت پیرامونی در طول دوره اجرای طرح، رویکرد قالب توسعه مجدد و درنتیجه برون‌رانی بومیان در اثر اجرای چنین طرح‌های نوسازی کلان‌مقیاس، برنامه‌ریزان را به ارزیابی و تحلیل اقدامات گذشته و تغییر در رویکرد مداخله در این بافت‌ها واداشته است. سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان در راستای بهبود کیفیت این بافت‌ها و بهسازی عرصه‌های نابسامان شهری، به‌سوی رویکردی نوین رفته‌اند. از مهم‌ترین اهداف این رویکرد، تأکید بر پرهیز از مداخله مستقیم دولت، توسعه درونی بافت و تشویق حضور حداکثر مردم و مشارکت بخش خصوصی هست، ارزیابی تجارب گذشته و تحلیل سیاست‌های پیشین نشان می‌دهد که تحقق این اهداف درگرو فراهم کردن بسترهای لازم برای تسهیل روند این فرایند می‌باشد.

یکی از سیاست‌های کارا در نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده طراحی پروژه‌های محرک توسعه با هدف تسریع فرایند تحول در این بافت‌ها بدون نیاز به هزینه کلان برای نوسازی کلیه ریز فضاهای موجود است.
برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های محرک توسعه یکی از راهبردهای به کار گرفته‌شده جهت فراهم کردن بسترهای لازم برای حضور ساکنان و مالکان است. به استناد تجارب و نتایج حاصل از اقدامات گذشته، این رویکرد از مهم‌ترین مباحث حوزه شهرسازی و توسعه پایدار در عصر کنونی است که رهیافتی جدید و مناسب به‌سوی توسعه پایدار شهری را نوید می‌دهد. محرک‌های توسعه به عنوان بستر مکانی کارکردهای اجتماعی، شأن زندگی در این بافت‌ها را ارتقا داده و انگیزه نوسازی و سرمایه گذاری خصوصی را افزایش می‌دهند. تجربیات کشور های امریکایی نشان می‌دهد که در جریان نوسازی بافت‌های فرسوده شهری خصوصاً مراکز شهر، پروژه های با مقیاس وسیع، حیات و سرزندگی بافت‌های شهری را با تهدید مواجه می‌سازد و علاوه بر این، این توسعه‌ها در نقطه شروع پروژه احتیاج به سرمایه گذاری کلان داشتند و در طول اجرا محیط پیرامونی خود را با مشکلات زیادی مواجه می‌کردند، بنابراین این کشورها برای توسعه مجدد و مداخله در بافت‌های شهری ناکارآمد در پی یافتن راهبردی تازه بر آمدند.

به استناد تجارب و نتایج حاصل از اقدامات گذشته، پروژه‌های محرک توسعه را می‌توان در چهار گروه دسته‌بندی کرد:
– ارتقا زیرساخت‌ها، شبکه معابر و تجهیز و گسترش فضاهای عمومی؛
– توسعه و تأمین خدمات شهری- محله‌ای؛
– باز زنده سازی مجموعه‌ها؛
– الگوسازی.

راهبردهای فوق علاوه بر ایجاد سرزندگی در قلمرو عمومی بافت، مشوق و محرک مناسبی برای حضور مردم در این فرایند هستند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اجرای پروژه‌های شهری باهدف تقویت و تجهیز زیرساخت شهری، ارتقا قلمرو عمومی و توسعه خدمات در مقیاس محله‌ای، در کنار باز زنده سازی مجموعه‌ها و مقیاس‌های شهری به‌عنوان یک موتور محرک توسعه انگیزه‌های لازم برای ساکنان را فراهم خواهد نمود و ضمن ایجاد سرزندگی کارکردی و احیای بافت‌های فرسوده موجبات تقویت ساختارهای اقتصادی و اجتماعی محله نیز خواهد شد.

* (لازم به ذکر است که کتاب حاضر در “چهارمین دوره دو سالانه کتاب معماری و شهرسازی، جایزه دکتر منوچهر مزینی” موفق به دریافت لوح ویژه گردیده است.)

بروزرسانی مورخ ۹۶/۸/۲۲ :
کتاب حاضر در بخش هنر و معماری بیست و چهارمین جشنواره کتاب سال دانشجویی (۱۳۹۶) برگزیده گردید.

• فهرست مطالب کتاب:

فصل اول:
۱-مفاهیم توسعه
۱-۱- تاریخچه توسعه شهری
۱-۲- مفهوم توسعه شهری
۱-۳- توسعه پایدار شهری
۱-۳-۱- توسعه محله‌ای پایدار
۱-۳- ۲-توسعه محلات تاریخی از طریق تجهیز استخوان‌بندی
۱-۴- سیاست‌های توسعه شهری و مفهوم سیاست توسعه درونی
۱-۴-۱- مفهوم توسعه درون‌شهری
۱-۴-۲- تأثیر توسعه درونی بر ارکان شهر
۱-۵- توسعه درونی موفق
۱-۵-۱-فرایند عمل در مورد توسعه‌های درونی
۱-۵-۲-زمین‌های قابل بازیافت
۱-۵-۳-ضرورت توسعه درونی
۱-۵-۴-موانع و چالش‌های مکانی
۱-۵-۵-موانع و چالش‌های توسعه‌ای
۱-۶-مزایای اساسی توسعه درونی
۱-۶-۱- اصول برنامه مؤثر توسعه درونی
۱-۶-۲- مراحل اجرای برنامه توسعه درونی
۱-۷-باز زنده سازی شهری و توسعه پایدار
۱-۸- جمع‌بندی

فصل دوم:
۲- اصول طراحی محرک توسعه شهری در بافتهای تاریخی
۲-۱-خصوصیات محرک توسعه در بافت فرسودهی شهری
۲-۲-عوامل مؤثر در طراحی محرکهای توسعه
۲-۳-نکات کلیدی در فرایند طراحی محرک‌های توسعه (هسته‌های تحول)
۲-۴-راههای تشویق توسعه به‌وسیله محرک‌های توسعه شهری
۲-۵- عوامل نوسازی شهری
۲-۵-۱- دوره‌های اقتصادی
۲-۵-۲- تخریب‌ها و بازسازی‌ها
۲-۵-۳- تحولات اجتماعی – فنی
۲-۵-۴- پویایی‌های اجتماعی – فضایی
۲-۵-۵- سیاست‌های شهری
۲-۵-۶- مکانیسم‌ها و پتانسیل‌ها
۲-۵-۷- Wedges, Fringe Belt: هاله‌ها و عرصه‌های سه‌گوش
۲-۵-۸- دوره خانه‌های شخصی و پیامدهای آن
۲-۵-۹- فرم‌های تجدید حیات بافت شهری
۲-۵-۱۰- فرسودگی و ترک بافت‌ها
۲-۵-۱۱- مراکز تاریخی
۲-۵-۱۲- محله‌های مرکزی عادی
۲-۵-۱۳- محله‌های پیرا مرکزی بیرونی
۲-۵-۱۴- مناطق پیرا شهری قدیمی
۲-۵-۱۵- بناهای متروک یادمان یا نمادین
۲-۶- ساماندهی مجدد و محدود
۲-۶-۱- فاسادیسم (Facadisme)
۲-۶-۲- تراکم زایی جزیرک‌ها
۲-۶-۳- نوسازی شهری پراکنده
۲-۷- نوسازی شهری عملیاتی
۲-۷-۱- عملیات ضربتی
۲-۷-۲- نوسازی محله‌های مسکونی
۲-۷-۳- مراکز جدید
۲-۷-۴-کارهای مختلط
۲-۸- مرمت‌های آرام
۲-۸-۱- بازسازی بافت‌ها
۲-۸-۲- از اراضی متروک تا پارک‌های همگانی
۲-۸-۳- نوسازی‌های مختلط
۲-۸-۴- تحولات پیرامونی
۲-۸-۵- اراضی متروک پیرامونی
۲-۸-۶- وضعیت مجتمع‌های بزرگ
۲-۹- چشم‌انداز آینده بهسازی و نوسازی

فصل سوم:
۳- رویکرد تجهیز فضاهای عمومی به‌عنوان محرک توسعه
۳-۱- رویکردهای پروژه‌های محرک توسعه
۳-۲- بازآفرینی از طریق توسعه املاک
۳-۲-۱- پروژه‌های محرک توسعه از طریق توسعه املاک
۳-۲-۲- اهداف پروژه‌های محرک توسعه از طریق توسعه املاک
۳-۳- عوامل مؤثر بر محرک‌های توسعه شهری
۳-۴- باززندهسازی بافت باهدف محرک توسعه
۳-۴-۱- توسعه زیرساخت‌ها، شبکه معابر و تجهیز فضاهای عمومی
۳-۴-۲- توسعه و تأمین خدمات شهری – محله‌ای
۳-۴-۳- مرمت شهری؛ باز زنده سازی مجموعه‌ها
۳-۴-۴- مرمت و بهسازی المان‌های شاخص شهری
۳-۴-۵- محورهای پیاده
۳-۴-۶- الگوسازی

فصل چهارم:
۴- استفاده‌ی موقت از فضا؛ رویکرد نوین به پروژههای محرک توسعه شهری
۴-۱- پیشینه؛ بحران برنامه‌ریزی
۴-۲- استفاده‌ی موقت از عرصه‌های شهری
۴-۳- چیستی و چگونگی استفاده‌ی موقتی از فضا
۴-۴- نواحی مسکونی و متروک؛ مناسب جهت استفاده‌ی موقتی
۴-۵- موانع استفاده موقتی از فضا
۴-۶- مفاد استفاده‌ی موقتی از فضاهای شهری
۴-۷- گونه شناسی مخاطبان اصلی استفاده موقتی از فضا
۴-۸- شیوه‌های گسترش استفاده موقتی از فضا؛ خوشه‌های رشد
۴-۸-۱- شبکه‌های اجتماعی درون خوشه‌های مصرف موقتی از فضا
۴-۹- وجوه اشتراک استفاده موقتی از فضا
۴-۱۰- ارتباط بین کاربران موقتی و مکان مورداستفاده
۴-۱۱- تاکتیک‌های کاربران برای استفاده موقتی از یک مکان
۴-۱۱-۱- چشم‌انداز بلندمدت؛ مصارف موقتی و استفاده‌کننده‌ها
۴-۱۱-۲- گونه‌های استفاده موقتی از مکان
۴-۱۱-۳- راهکارها و شیوه‌های برخورد مناسب
۴-۱۲- پیشنهادهای مدیریت استفاده موقتی از فضاهای شهری
۴-۱۳- نتایج اصلی

فصل پنجم:
۵- بررسی تجارب
۵-۱- بررسی تجارب داخلی
۵-۱-۱- خانه هنرمندان ایران (پادگان ایرانشهر)
۵-۱-۲- موزه هفت‌چنار
۵-۲- بررسی تجارب خارجی
۵-۲-۱- مرکز فرهنگی- هنری ژرژپمپیدو پاریس
۵-۲-۲- The old quarter of Banyoles در اسپانیا
۵-۳- بررسی تجارب محرکتوسعه شهری با تأکید بر پیادهراه سازی
۵-۳-۱- تجارب معاصر پیاده راه‌ها در شهرهای اروپایی

فصل ششم:
۶- بررسی تجارب با تأکید بر ارتقاء استخوان‌بندی و بهسازی
۶-۱-بررسی تجارب داخلی
۶-۱-۱- طرح روان بخشی محور امامزاده نور گرگان
۶-۱-۲-طرح بهسازی محله درب شازده شیراز
۶-۱-۳-طرح احیای محله جویباره اصفهان
۶-۱-۴-احیای مرکز محله آخوند در بافت قدیمی شهر قزوین
۶-۲-بررسی تجارب خارجی
۶-۲-۱- بهسازی و نوسازی کروزبرگ
۶-۲-۲- نوسازی شهری در محله کارو، شهر ویلیه لو بل (فرانسه)
۶-۲-۳- تجدید حیات شهری لیورپول
۶-۲-۴- تجدید حیات شهری مدلین، کلمبیا
۶-۲-۵-لاواپیز، مادرید (اسپانیا)
۶-۳- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

دانلود فهرست کامل کتاب

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.