انتشار کتاب «دانشنامه معماری بیومیمیکری و بیوفیلی»

اختصاصی، معمارنیوز-  انتشار کتاب «دانشنامه معماری بیومیمیکری و بیوفیلی»

تألیف: دکتر محمود گلابچی و دکتر هادی محمودی نژاد
ناشر: انتشارات دانشگاه پارس
تاریخ انتشار: ۱۳۹۸
تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه
تعداد صفحات: ۵۲۵
قیمت: ۹۸/۰۰۰ تومان

پیشگفتار نویسندگان:
ارتباط بین معماری و طبیعت، سوالات، امکانات و راه حل های زیادی را پیش روی انسان قرار داده است. امروزه شکل جدیدی از طراحی وجود دارد که نیازمند آن است انسان مدرن به فرآیندهای طبیعی نگاه کند و از آنها الهام گیرد. این فرآیندها دهه ها با ما همراه بوده اند، ولی تنها در سال های اخیر توانایی واقعی آنها برای ما ظاهر شده است. سوال این است که آیا میتوانیم از فلسفه حاکم بر ارگانیسم های طبیعت برای توسعه زندگی استفاده کنیم؟ جواب مثبت است و علم مرتبط با این به موضوع، بیومیمیکری نام دارد. «بیومیمیکری» شامل «بیو» به معنای «زندگی» و «میمِسیس» به معنای «تقلید»، حوزه جدیدی است که به مطالعه بهترین ایده های طبیعت و الهام از این طرح ها و فرآیندها به حل مشکلات انسان می پردازد. رویکردی که نسبت به فرآیندهای طراحی در این نوع معماری وجود دارد آن است که طراحان به طبیعت نگاه میکنند (به خصوص به ارگانیسم ها یا اکوسیستم ها) تا یک نیاز خاص انسانی را حل کنند. با این رویکرد، این نوع فرآیندهای رفتاری در طبیعت را به راه حل های طراحی مصنوع تبدیل میکنند. بیومیمیکری را می توان ترکیبی از زیست شناسی، طبیعت و معماری دانست؛ هرچند که «استیون و گلس» در کتاب خود با نام «پنجه گربه ها و منجنیق ها» به معرفی بعضی نکات منفی نسبت به بیومیمیکری می پردازد. او برداشت های سطحی را «بیومیمیکری ساده لوح» مینامد. در واقع او دانشمندان و مخترعانی را ساده لوح میداند که دقیقاً از همان تکنولوژی هایی استفاده میکنند که در طبیعت مییابند و بدون هرگونه اصلاحی، آن را به خدمت انسان می گیرند. با اجرای طرح ها به این شکل، بخش عمده ای از طرح ها ناموفق بوده اند. او در کتابش به چند نمونه اشاره میکند که سخنانش را تأیید می کنند. این نمونه ها اغلب بر حمل و نقل و جابجایی توسط هوا و آب تمرکز دارند. یکی از بهترین نمونه های او به مسافرت هوایی و طراحی هواپیما اشاره دارد. طراحانی همچون برادران رایت زمان زیادی را صرف مشاهده پرندگان و توانایی پرواز و سُرخوردن آنها در هوا کردند. اگرچه این نقطه شروع خوبی است، ولی در نهایت آنها را به سمت غلطی کشاند. نسبت اندازه به وزن پرنده ها تفاوت زیادی با هواپیما دارد. بعلاوه پرنده ها خیلی کوچکتر از انسان ها هستند و بنابراین تکنولوژی پرواز آنها با انسان ها فرق دارد. برای اینکه چیزی سنگین تر و بزرگتر (از نظر اندازه) در هوا بماند، باید سریعتر حرکت کند. از اینرو بود که موتورهای جت و پروانه هایی با قدرت بالا پا به عرصه گذاشتند. از سوی دیگر پرنده ها به این نوع از نیروی محرکه نیاز ندارند چون خیلی کوچک ترند. این یکی از دلایلی بود که ساخت هواپیما اینقدر با شکست مواجه شد. ولی نهایتاً و بعد از اصلاحات متعدد، هواپیما از حالت تک سرنشین پیشرفت کرد و به وسیله ای تبدیل شد که صدها نفر را در یک زمان در سراسر دنیا جابجا می کند. از این فرآیندها برای تأثیرگذاری بر روی طراحی و کارکرد یک تحقیق پزشکی، ساخت و تأسیسات درمانی استفاده میشود که تمرکزشان بر اعضای مصنوعی رباتیک و پیشرفته است. با الهام گیری عناصر مختلف از طبیعت، نتیجه نهایی نه تنها به فعالیت های داخل ساختمان پاسخ  می دهد بلکه پاسخگوی محیط اطراف نیز هست. «جانین بنیوس» بعنوان بنیانگذار جنبش بیومیمیکری شناخته شده است. او یک نویسنده علوم زیستی بسیار معتبر است که با نگاه به طبیعت بعنوان منبع کلیدی الهام، بعدی جدیدی به طراحی اضافه کرده است. بیشتر تحقیقات او درکنار زیست شناسان، پزشکان و مخترعانی انجام شده که ساعات بسیاری را صرف کاوش پارامترهای جدیدی کرده اند که ایدئولوژی او را تعریف میکنند. افراد زیادی به مطالعه دقیق جانین بنیوس و بیومیمیکری پرداخته اند. یکی از این افراد «مایبریت پدرسن زاری» است که استاد دانشگاه ویکتوریا در ولینگتون است. او با انجام تحقیقاتی، جدولی پدید آورده که با ارتباط بین زیست شناسی، طبیعت و معماری نظریات اساسی و ایدئولوژی های بیومیمیکری را تعیین میکند. با بررسی ایدئولوژی های  بیومیمیکری و کارهای دیگر دانشمندان، طراحان و نویسنده ها، «مایبریت پدرسن زاری» توانست بیومیمیکری را در چهار مقوله یا سطح جا دهد: ارگانیسم، رفتار، اکوسیستم و سازه. محققان از سال ها پیش، در پی یافتن ارتباطی هستند تا از طریق آن، چگونگی شکل گرفتن سیستم های مختلف زندگی را ارزیابی و با تلفیق دو واژه بیولوژی (زیست شناسی) و تکنولوژی، علمی بنام علم «بیونیک» را بنا نهاده اند. علم بیونیک در واقع دانشی است که مسائل فنی را از راه های زیستی حل می کند و در لغت نامه به معنای «زیستارشناختی» یا به کارگیری اندام های ساختگی طبیعت است که برای اولین بار در سال ۱۹۵۹ توسط دانشمند آمریکایی به نام جکای.استیل(Jak. E. Esteel) به کار برده شده است. وی بیونیک را علم سیستم هایی که شالوده و پایه تمامی سیستم های زنده است یا خصوصیت های سیستم زنده را دارند یا به سیستم های زنده شباهت دارند معرفی کرد. در واقع معماری بیونیک با نگاهی احترام آمیز به طبیعت و مظاهر آن، سعی دارد تا از قواعد و فرم های طبیعی که طی هزاران سال شکل گرفته و به صورت پایداری تولید می شوند، برای ایجاد سرپناه استفاده کند. بیونیک که به آن بیومتریک یا مهندسی خلاق زیستی هم می گویند، کاربرد سامانه ها و روش های بیولوژیکی موجود در طبیعت در سیستم های مهندسی و فناوری های مدرن است. واژه بیونیک از دو لغت لاتین Biology+Technology تشکیل یافته است که در آن Bio در زبان یونانی به معنای «زیست» و «حیات» بوده و Technology نیز به معنی تکنولوژی و طراحی ساخت میباشد. اگرچه لغات، Biomimetics ، Biognosis و Biomechanic نیز در زمینه ارتباط طبیعت با دانش بشری هستند، لیکن واژه بیونیک بیشتر گویای ارتباط بین طبیعت و طراحی محصول است.
واژه بیومیمیکری (بیومیمتیکس) نخستینبار در سال ۱۱۸۱ توسط اتو اشمیت و جک ا.ستیل در حین فعالیت بر روی یک پروژه هوانوردی در پایگاه هوایی رایت پترسون در ایالات متحده امریکا ابداع و مورد استفاده قرار گرفت. او بیونیک را علم سیستم هایی که شالوده و پایه تمامی سیستم های زنده اند، می داند. از سویی دیگر، نرخ رشد جمعیت و تأثیر آن بر ساختار سنی جمعیتی تبعات بسیار مهمی دارد که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و سیاستمداران (سیاست گذاران) بوده است. واقعیت این است که مباحث جمعیتی و نگرانی های مربوط به آن همانند مسائل زیست محیطی موضوعات جدیدی هستند که عمدتاً در نیمه دوم قرن بیستم به طور جدی مطرح شدند. در آغاز انقلاب کشاورزی یعنی در حدود ۸ تا ۱۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح، جمعیت جهان می توانسته بین ۵ تا ۱۰ میلیون باشد. این رقم در سال ۲۰۰۰ به حدود ۶/۳ میلیارد نفر رسید. حدود ۹۳ درصد از یک میلیارد نفری که در این دهه به جمعیت جهان اضافه می شوند به کشورهای درحال توسعه تعلق خواهند داشت. پیش بینی می شود جمعیت جهان در سال ۲۰۲۵ به رقمی معادل ۸/۴۰۵ میلیارد نفر برسد. بحران محیط زیست که امروزه به یک مسأله جدی و قابل تأمل بدل شده، حاصل دخالت و بهره وری نامعقول انسان از طبیعت پیرامون خود است که آن گستردگی و اهمیت موضوع، توجه دانشمندان را برای نجات آن برانگیخته است. امروزه این خطر هست که انسان زمین سکونتگاه و کشت پذیر خود را به نابودی بکشاند. فعالیت های بشر بیش از پیش فرا می رود، او با خطاها و کاربرد نابجای نیروهایش بخش های گسترده ای از جهان را ویران یا بی حاصل می گرداند. گسست از طبیعت و نظام های طبیعی در جریان زیست روزمره انسان شهرنشین یکی از دغدغه های مهم دوران معاصر تلقی می شود. پیوند با نظام های طبیعی به ویژه در دوران کودکی و نوجوانی و همزمان با رشد جسمی، شناختی، احساسی و عاطفی از اهمیت ویژه ای در دیدگاه علوم روانشناسی و رفتارشناسی برخوردار میباشد. به طور کلی فضای شهری عرصه ای بی بدیل برای تماس بی واسطه با دنیای فیزیکی است. دنیایی که در بستر طبیعت بکر زاده می شود و مجموعه ای از عوامل و فرآیندهای طبیعی را در بر میگیرد. از جمله مباحثی که در خصوص گرایش سرشتی انسان نسبت به مظاهر حیات مطرح می باشد، فرضیۀ «حیات دوستی» (بیوفیلیا) است. بر اساس این فرضیه افراد انسانی به طور طبیعی به سمت ارگانیسم های زنده و گیاهان و جانوران جذب میشوند و بشر نیازمند و مشتاق برای برقراری ارتباط با دنیای طبیعی است. به عبارتی دیگر بین انسان و سایر سیستم های زنده کشش و پیوندی غریزی و فطری وجود دارد. از جنبۀ واژه شناسی اصطلاح «بیوفیلیا» به معنی «دوست داشتنِ حیات یا سیستم های واجدِ حیات» می باشد و برای نخستین بار توسط اریک فروم برای تبیین یک گرایشِ روانشناختی در خصوصِ «جذابیت هر آنچه زنده است»، مورد استفاده قرار گرفت. «ادوارد ویلسون» این اصطلاح را در مفهومی مشابه به منظور توصیف و توجیه «طلبِ ناخودآگاه پیوند با سایر ارکان حیات از جانب نوعِ بشر»، به کار گرفت. وی در خصوص کشش ذاتی به طبیعت، چنین میگوید: مردم برای تجربه مناظر طبیعی به پارک ها هجوم می آورند و مسافت های طولانی را برای قدم زدن در ساحل دریا طی میکنند و برای این همه، دلیلی که بتوانند با کلمات توصیف کنند، ندارند. تمایل فراگیر جامعه بشری نسبت به ارتباط با سایر موجودات نظام زیست و حضور در محیط های طبیعی به عنوان بستر نخستین و بنیادین جریان زیست، طبق شواهد مستند گشته است. این پرسش که آیا چنین جذبه ای با چنین جامعیتی ریشه در فطرت ذاتی نوع بشر دارد، مباحث نظری بسیاری را در این حوزه برانگیخته است. این نظریه ها قائل به پیوند غریزی و ذاتی انسان نسبت به محیط ها و عوامل طبیعی هستند. به عبارتی چنین کششی را فارغ از بعد زمان و مکان، سن، جنس و نژاد، میان تمامی افراد انسانی مشترک تلقی مینمایند.

این کتاب تأثیراتی در محققان نوظهور از رشته های علمی مختلف داشته است، و بر شالوده و بنیان نظری این مفهوم سایه افکنده است و انواعی از شواهد تجربی وامدار این فرضیه بوده اند. امروزه، علی رغم وجود پارهای از استثنائات، توجه از بنیان های نظری زیستگرایی به مفهوم کاربرد عملی زیستگرایی در صنعت ساختمان و طراحی معطوف شده است. بر این اساس در این کتاب به مقوله پارادایم های نظری یا نظریه های مشهود در معماری بیومیمکری و بیوفیلی پرداخته شده و سعی شده است تا برای اولینبار در ایران، این مفاهیم در قالب دانشنامه ای موجز و مفید مورد اشاره و بررسی قرار گیرد.

• فهرست مطالب کتاب:

الف
(*) آب و معماری بومی
(*) آشیانه عنکبوت باغ
(*) اخلاق زیستی
(*) اخلاق در پژوهش زیستی
(*) اُرگانیک
(*) استراتژی و ابتکار طبیعت در طراحی
(*) اصول سازهای طبیعت
(*) اصول شهر سالم
(*) اصول شهر گسترده
(*) اصول معماری بیولوژیک
(*) اصول معماری سبز
(*) اقلیم کویر
(*) اقلیم گرم و خشک
(*) اکوتک و طبیعت
(*) اکوسیستم
(*) الگو و طبیعت
(*) الگوبرداری
(*) الگوبرداری از قوانین طبیعت
(*) الگوبرداری از گیاهان، فرم و طبیعت
(*) الگوبرداری و فرآیند طراحی
(*) الگوهای طبیعی
(*) الهام از طبیعت
(*) انحنا و بیومورفیک
(*) اسلام و همسازی با محیط
(*) انسان و طبیعت
(*) انسان، طبیعت و معماری
(*) انسان و محیط زیست
(*) انقلاب زیست محیطی
(*) انقلاب فناوری
(*) انواع هندسه طبیعت
(*) انواع هنر محیطی
(*) اهمیت بیوفیلی

ب
(*) بحران زیست محیطی
(*) بخش های بیونیک
(*) برنامه ریزی زیست محیطی
(*) بعد فراکتال
(*) بوفون
(*) بومگرایی
(*) بینش معماری اُرگانیک
(*) بیوفیلیا
(*) بیولوژی
(*) بیومیمیکری

پ
(*) پارک های شهری
(*) پایداری
(*) پایداری اکولوژیکی
(*) پایداری و همسازی با محیط
(*) پیچیدگی و بیومورفیک
(*) پیدایش اکوتک
(*) پیشینه توسعه پایدار

ت
(*) تأثیر محیط زیست بر انسان
(*) تقلید: سطح اول بیومیمکری
(*) تکامل مفهوم ارگانیک
(*) توسعه
(*) توسعه و رشد اقتصادی

چ
(*) چارچوب بیومیمیکری

ح
(*) حوزه های فرعی بیونیک
(*) حق زیست محیطی

خ
(*) خانه حلزونی
(*) خلاقیت بیونیکی

د
(*) دانش پژوهی

ر
(*) روش های معماری بیولوژیک
(*) رویکردهای طراحی بیوفیلیک
(*) رویکرد زیست شناختی در معماری
(*) رویکردهای زیست پذیری

ز
(*) زیبایی شناسی اکولوژیک
(*) زیباییشناسی طبیعت
(*) زیرساخت سبز و عوامل اجتماعی
(*) زیرساخت سبز و عوامل اقتصادی
(*) زیرساخت های شهری
(*) زیست شناسی
(*) زیست پذیری شهری
(*) زیست گرایی بومی
(*) زیست گرایی شناختی

س
(*) ساختارهای پنوماتیک
(*) سازگاری فیزیولوژیکی با محیط
(*) سازه درختی
(*) سایبرنتیک
(*) سبزراه
(*) سطح اکوسیستم: سطح سوم بیومیمکرای
(*) سطح چهارم بیومیمکرای: پیاده سازی پزشکی
(*) سطح رفتاری: سطح دوم بیومیمکرای
(*) سلول ها، بافت ها و معماری
(*) سیستم
(*) سیستم دینامیکی
(*) سیستماتیک گیاهی

ش
(*)شاخص های معماری بیوفیلی
(*) شبکه سبز شهری
(*) شهر پهندشتی
(*) شهر سالم
(*) شهر سالم در ایران
(*) شهرسازی منظر

ط
(*) طبیعت
(*) طبیعت در تاریخ
(*) طبیعت در دروه رومانتیسم
(*) طبیعت در عصر روشنگری
(*) طبیعت در فضاهای درمانی
(*) طبیعت گرایی
(*) طبیعت و سنّت
(*) طراحی
(*) طراحی بیوفیلیک
(*) طراحی بیوفیلیک در محیط مسکونی
(*) طراحی زیستی (بیودیزاین)
(*) طرفداران محیط زیست

ع
(*) عنکبوت

ف
(*) فرانک لوید رایت
(*) فرض های تئوری آشوب
(*) فرم و طبیعت
(*) فضای سبز
(*) فضای سبز خطی
(*) فقه و محیط زیست

ق
(*) قانون انتخاب طبیعی داروین

گ
(*) گفتمان بوم شناختی
(*) گفتمان زیست محیطی
(*) گیاهان و بهبودی روان
(*) گیاه و حیاط مرکزی

ل
(*) لامارک

م
(*) مالک حقیقی محیط زیست
(*) معماری ارگانیک
(*) متابولیسم شهری
(*) محیط
(*) محیط زیست
(*) محیط زیست شهری
(*) محیط سیستم
(*) مدارس جامع محیط زیستی
(*) مدارس سبز
(*) مدارس دوستدار محیط زیست
(*) مرجان ها
(*) مزایای زیرساخت سبز
(*) معماری ارگانیک و طبیعت
(*) معماری اکولوژیکی
(*) معماری اکوتک
(*) معماری با ارگانیسم های تک سلولی
(*) معماری بیوفیلی
(*) معماری بیولوژیک
(*) معماری بیونیک
(*) معماری حلزون ها
(*) معماری زومورفیک
(*) معماری سمبلیک از طبیعت
(*) معماری شاعرانه از طبیعت

ن
(*) نظریه آشوب
(*) نظریه احیایتوجه در معماری بیوفیلی
(*) نظریه ارگانیک
(*) نظریه اطلاعات در معماری بیوفیلی
(*) نظریه اکولوژی رشد انسانی (اوری بروفنبرنر– ۱۹۷۹)
(*) نظریه باغشهر
(*) نظریه تجربه حواس و چشم انداز
(*) نظریه تکامل داروین
(*) نظریه تنازع بقاء داروین
(*) نظریه روان تکاملی در معماری بیوفیلی
(*) نظریه ساوان و معماری بیوفیلی
(*) نظریه کاپلان
(*) نظریه همبستگی در معماری بیوفیلی
(*) نظم طبیعت در معماری
(*) نقش فضای سبز در پایداری شهری
(*) نگرش سیستمی

ه
(*) همسازی زیست محیطی
(*) هنر مهندسی و طبیعت

دریافت تصویر روی جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.