انتشار کتاب «اصول اجتماعی ساخت شهر و معماری در اسلام»

اختصاصی، معمارنیوز- انتشار کتاب «اصول اجتماعی ساخت شهر و معماری در اسلام؛ با رویکردی اجتماعی در تحلیل معماری و شهرسازی اسلامی»

نویسنده: اسلام کرمی؛ معمار و شهرساز، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل
ناشر: انتشارات زبان آکادمیک
تاریخ انتشار: ۱۳۹۵
تعداد صفحه: ۱۳۰ صفحه
قیمت: ۲۲۰/۰۰۰ ریال

مقدمه:
اسلام به عنوان مکتبی جهانشمول، اهدافی برای غایت و نهایت انسان ارائه داده که هدف آن دستیابی به زندگی سعادتمند اجتماعی و تبلور مفهوم امت واحده اسلامی است. با نگاهی به حوزه‌های قانونگذاری شریعت اسلامی، مضمون اجتماعی در روابط انسانی با اجزای هستی‌شناسی اسلامی قابل استنباط است. به عنوان مثال، با اینکه عبادت و تلاش انسان برای بیان بندگی و عبودیت در برابر حق تعالی، وظیفه‌ای انسانی است، زمانی که این وظیفه انسانی در قالب اجتماع بیان می‌شود، جنبه‌ای این‌جهانی و مفهومی اجتماعی بخود می‌گیرد. ذکر و دعاها و پرهیز از غفلت از یاد خدا، با اینکه ارزش آن‌جهانی دارد، در امینت و سلامت روح وروان انسان سهم عمده‌ای دارد … . گذشته از ثواب و عذاب، تعالیم و مقررات اسلامی سعادت‌بخش زندگی این‌جهانی است … . بنابراین می‌توان گفت، هدف شریعت دستیابی به امت واحده اسلامی در بینشی توحیدی از جامعه اسلامی است که راهبرد سلامت و امنیت اجتماعی و ترغیب به زندگی اجتماعی را در جهت نیل به اهداف شریعت تبیین کرده است.

با وجود اینکه شریعت و قوانین اسلامی در ارتباط تنگاتنگ با فرهنگ زندگی مسلمانان، سهم عمده‌ای در فعالیت‌ها و رفتارها و روابط انسانی ایفا می‌کند، از سوی دیگر محیط به عنوان بستری برای تحقق فعالیت‌ها و فرهنگ و روابط انسانی نقش موثر و دوجانبه‌ای ایفا می‌کند. سوال تالیف حاضر که با هدف دستیابی به عوامل موثر در تحکیم سازو کارهای اجتماعی و اجتماع پذیری در معماری و شهرسازی شهرهای اسلامی معاصر انجام یافته است، عوامل موثر بر تحکیم و تحقق نظام اجتماعی اسلامی در ساختار معماری و شهرسازی شهرهای اسلامی است. بحران‌های اجتماعی شهرهای معاصر، ضرورت و نقش ساختار کالبدی معماری و شهر به عنوان ظرف زندگی انسان‌ها و تنظیم رفتارها و روابط اجتماعی، اهمیت تحقیق حاضر است.
بدیهی است، اسلام به عنوان یک نظام فرهنگی–مذهبی قوانینی برای زندگی اجتماعی انسان‌ها ارائه نموده است که بی‌تردید نظام کالبدی شهر برگرفته از آن، تاثیر مضاعفی در رفتار و روابط ساکنان خواهد داشت. زمانی که ساختار کالبدی متفاوتی برای انسانی با جهان‌بینی و ایدئولوژی متفاوت ارائه می‌گردد، ناگزیر یا انسان دست به تغییر محیط می‌زند یا محیط سکونت انسان را تحت تاثیر خود قرار داده و دگر ارزش‌هایی که گاه برای انسان ضد ارزش محسوب می‌شود به انسان تحمیل می‌شود. طبق آنچه گفته شد، دغدغه اصلی تحقیق، بحران‌های اجتماعی در شهرهای معاصر اسلامی و دگرگونی ارزش‌ها و روابط انسانی و اجتماعی است.

رویکرد تحقیق در بررسی و مطالعه در آثار معماری و شهرسازی، نگرش به ساخت کالبدی مکان‌های انسان‌ساخت، به عنوان ظرف زندگی انسان‌ها و تاثیر آن در روابط و رفتارهای انسانی است. با چنین رویکردی، شکل‌گیری نظام کالبدی شهر اسلامی در انطباق با تعریف جامعه از منظر اسلام پیش فرض تحقیق حاضر است. بینش فلسفی تحقیق در تبیین رویکرد نظری رویکرد جامع‌نگر اسلامی است. جامعیت فرهنگی اسلام در تمام ابعاد حیاتی انسان و امکان کاربست آن برای تمامی زمان‌ها و مکان‌ها و تضمین سعادت دنیوی و اخروی انسان و امکان استنباط قوانین معماری و ساخت شهر از کنه شریعت از ویژگی‌های این رویکرد است. بر این اساس مسیر پژوهش حاضر، مطالعه اسنادی متون اسلامی و تبیین ساز و کار نظام اجتماعی اسلامی است. در ادامه تحقیق، مطالعه نظام کالبدی معماری و شهرسازی شهرهای اسلامی با معیارهای تحقق پذیری در متون اسلامی و تفسیر و انطباق با نظریه‌های معماری و شهر اسلامی و جستجوی نظام‌های موثر قانونی، انسانی و کالبدی بر تحقق‌پذیری انگاره تحقیق در دستیابی به هدف به انجام خواهد رسید.

نوع پژوهش به جهت تشخیص ارزش و واقعیت پویایی‌های تعاملی میان پژوهشگر یا مکان، رفتار مورد مطالعه کیفی و طبیعت گرا (هرمنوتیک و تفسیری) است. برای پاسخ به سوالات و هدف تحقیق و رابطه میان روش، سوال و هدف، راهبردهای استدلال منطقی، تفسیری – تطبیقی و تفسیری – علی انتخاب شده است. در پاسخ به سوال نظری تحقیق که ساز و کار نظام اجتماعی از منظر اسلام و تحقق عینی آن را در نظام کالبدی شهر بررسی می‌کند، راهبرد تحقیق بدلیل ضرورت تعریف سامانه، عناصر تشکیل دهنده آن و چگونگی ارتباط آن با سایر سامانه ها راهبرد استدلال منطقی است. در دستیابی به هدف تحقیق، بدلیل رویکرد تحقیق در تبیین علتها و نظام علی و معلولی، بدلیل اینکه هدف از تفسیر متن، تولید معنای جدید است نه بازتولید ذهنیت و قصد مولف راهبرد تفسیری–علی است. در استدلال منطقی، مطالعات اسنادی و مروری بر سابقه موضوع و تبیین عوامل شکل دهنده به سامانه ابزار تحقیق است که با مطالعه منابع ثانویه اسلامی – به جهت پرهیز از گرفتاری محقق به نقلی‌گری در برداشت از علوم اسلامی – این رویکرد اتخاد شده است. روش تحلیل یافته‌ها در راهبرد استدلال منطقی، به جهت بازگویی نوشتار یا گفتار مورد بررسی آشکارتر از صورت ظاهری و کشف رمز محتوای پنهان پیام‌ها، استدلال منطقی است. در راهبرد تفسیری–تطبیقی به جهت تفسیر و توصیف، روش توصیفی و در راهبرد توصیفی–علی به جهت دسته بندی یافته‌ها بر اساس شباهت‌ها و جستجوی علت یا ویژگی خاص میان یافته‌ها، روش تطبیقی است. در جهت اعتبار کیفی تحقیق با توجه به محدودیت راهبردهای تحقیق و محوریت محقق در تفسیر متن، استفاده از ابزارهای مختلف نظیر مشاهده و اسناد تصویری و یافته‌های علمی دیگر محققان باعث غنای یافته‌ها و تا حدی آزمون‌پذیری شده و با رجوع به منابع متنوع و جستجوی ادبیات موضوع اتکاء پذیری یافته‌ها تضمین خواهد شد.

با عنایت به موارد یاد شده، تالیف حاضر از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول به ضرورت بررسی نظام اجتماعی از منظر اسلام در ساختار کالبدی شهر معاصر اسلامی و عوامل موثر بر تحقق نظام اجتماعی اسلامی در معماری و شهرسازی پرداخته است. در فصل دوم به معیارها و مولفه های انسانی موثر بر تحقق نظام اجتماعی اسلامی در معماری و شهرسازی و در فصل سوم به بررسی مولفه ها و معیارهای کالبدی موثر بر تحقق زندگی اجتماعی از دیدگاه اسلام در معماری و شهرسازی اسلامی پرداخته شده است. در پایان با عنایت به مباحث پیشین نتیجه گیری تالیف حاضر در توجه به سوال و هدف تحقیق مطرح شده است.

• فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
۱. نظام اجتماعی اسلام و مدرنیزاسیون شهرهای معاصر اسلامی
۱.۱. قوانین اسلامی ، فرهنگ جامع زندگی اجتماعی مسلمانان
۱.۲. ضرورت توجه به فرهنگ زندگی اجتماعی اسلام در مدرنیزاسیون شهرهای معاصر اسلامی
۱.۳. عوامل موثر بر تحقق زندگی اجتماعی در معماری‌شهرسازی اسلامی
۱.۳.۱. معیارهای انسانی و اجتماعی
۱.۳.۲. مولفه ها و معیارهای کالبدی

۲. معیارهای انسانی و اجتماعی  موثر بر تحقق نظام اجتماعی اسلام در معماری و شهرسازی
۲.۱. عوامل انسانی
۲.۱.۱. عدالت
۲.۱.۲. قناعت
۲.۱.۳. محرمیت
۲.۲. عوامل اجتماعی
۲.۲.۱. توصیه به نیکی و احسان و اهمیت همسایه نسبت به خانه
۲.۲.۲. وقف: صدقه جاریه
۲.۲.۳. سنتها و آیینهای اجتماعی
۲.۲.۴. هویت اجتماعی
۲.۲.۵. مشارکت اجتماعی
۲.۳. عوامل قانونی
۲.۳.۱. قوانین زندگی اجتماعی و مدیریت رفتارهای شهروندان
۲.۳.۲. قوانین ساختمان‌سازی ملهم از فقه اسلامی

۳. مولفه ها و معیارهای کالبدی موثر بر تحقق نظام اجتماعی اسلامی در معماری و شهرسازی
۳.۱. سازمان ادراکی و بصری
۳.۱.۱. سادگی
۳.۱.۲. هماهنگی
۳.۱.۳. ساخت باشکوه بناهای عمومی و تفوق بناهای مذهبی
۳.۲. سازمان فعالیتی، رفتاری و عملکردی
۳.۲.۱. خانه گرایی و خانواده محوری
۳.۲.۱.۱. تناسب مسکن با نیاز خانوار
۳.۲.۱.۲. آسایش زیستی ساکنان در خانه
۳.۲.۱.۳. سازگاری کاربریهای همجوار با حوزه سکونت
۳.۲.۲.  محله گرایی و همسایه محوری
۳.۲.۲.۱. دسترسی متوازن به فعالیت‌ها و عملکردهای شهری
۳.۲.۲.۲. تناسب اندازه کالبدی و اجتماعی محله
۳.۲.۲.۳ محله بندی بر مبنای عوامل فرهنگی
۳.۲.۳. شهرگرایی و شهروند محوری
۳.۲.۳.۱. همجواری مراکز فعالیتی و فرهنگی
۳.۲.۳.۲ تفکیک عرصه های عمومی و خصوصی
۳.۲.۳.۳. توجه به اقشار مختلف در بهره برداری از فضا

۳.۲.۴. بوم گرایی و اقلیم محوری
۳.۲.۴.۱. فشردگی بافت شهری
۳.۲.۴.۲. بازیافت و بهره برداری مجدد
۳.۲.۴.۳. اتکاء به بوم و سنت و توسعه در پرهیز از وابستگی به غیر
نتیجه گیری
منابع و ماخذ

دریافت تصویر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.

هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.