معرفی جلد ۷ و ۸ از مجموعه هشت جلدی “کتاب شهرهای جدید”؛ کتاب “بهینه سازی مصرف انرژی در شهرهای جدید” و کتاب “نسل نخست شهرهای جدید ایران”

اختصاصی، معمارنیوز – معرفی جلد ۷ و ۸ از مجموعه هشت جلدی “کتاب شهرهای جدید”؛ کتاب “بهینه سازی مصرف انرژی در شهرهای جدید” و کتاب “نسل نخست شهرهای جدید ایران”

مجموعه هشت جلدی کتاب شهرهای جدید با تمرکز بر مسائلی چون معماری، فرهنگی و رویکردهای نوین پایداری شهری در شهرهای جدید از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ با معرفی و بررسی ابعاد گوناگون و مرتبط با حوزه احداث و ارتقای این شهرها گردآوری و تهیه شده است.

جلد اول: کتاب شماره یک تحت عنوان طراحی و معماری مساجد با گردآوری محمدرضا بمانیان در سال ۱۳۹۵ به چاپ رسیده و در محتوا به مواردی چون شاخصه های معماری یک فضای معنوی، جایگاه معماری مساجد در سیمای محله با تأکید بر ابعاد اجتماعی و کالبدی، جایگاه مسجد در سازمان فضایی شهر اسلامی، عوامل سرزنده ساز فضاهای شهری، اصول در طراحی معماری مساجد، تبیین اصول معماری مساجد ایرانی بر اساس آموزه های مذهب شیعه و همچنین حکمت همجواری بازار و مسجد در ساختار کالبدی و اجتماعی شهرهای اسلامی پرداخته است.

جلد دوم: کتاب شماره ۲ با عنوان تجارب جهانی نسل نوین شهرهای جدید به تألیف میثم بصیرت نیز در سال ۱۳۹۵ تهیه و با همکاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و شرکت عمران شهرهای جدید به چاپ رسیده است.
مؤلف در این کتاب به بررسی تجارب نوین بریتانیا، گذار از شهرهای جدید به مناطق جدید در فرانسه، مصر و تداوم شهرسازی در بیابان، تجربه نو شهرهای جدید مراکش در هزاره سوم، ظهور شهرهای جدید در عربستان، تجربه امارات، شهرهای جهان در پرجمعیت ترین کشور جهان (چین)، شهرهای جدید در کره جنوبی به عنوان بخشی از سیاست ملی توسعه شهری، سه دهه تجربه ایجاد شهرهای جدید در مالزی، آستانه پایتخت جدید قزاقستان، جزیره زیرا در آذربایجان و جمع بندی و ارائه راهکارها اجرایی به منظور استفاده در شرایط ایران پرداخته و موضوعات را با جزیئات مورد بررسی قرار داده است.

جلد سوم: کتاب شماره سه نیز در ادامه تحت عنوان رویکردهای نوین پایداری شهری در شهرهای جدید در سال ۹۶ توسط کیانوش ذاکر حقیقی تدوین و گردآوری شده و در متن به مواردی از جمله اصول برنامه ریزی پایدار برای شهرهای جدید، طرح ریزی شهرهای جدید ساحلی با تأکید بر پایداری محیطی، خلاء مؤلفه های حیات جمعی و تعلق اجتماعی در شهرهای جدید، ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی در شهرهای جدید، نقش مشارکت شهروندی در فضاهای همسایگی در ارتقا سرمایه اجتماعی، ارزیابی عوامل کالبدی مؤثر در پایداری اجتماعی در شهرهای جدید، پایداری اقلیمی در شهرهای جدید، بررسی تأثیر حس تعلق مکانی بر پایداری و سرمایه اجتماعی، نقش عوامل جغرافیایی در مکانیابی و توسعه پایدار شهرها پرداخته است.

جلد چهارم: در این راستا کتاب شماره چهار نیز با عنوان سیاست حمل و نقل شهری و منطقه ای در شهرهای جدید به گردآوری و ویراستاری مهتا میرمقتدایی در همین سال منتشر شده و مواردی چون اولویت توسعه شبکه حمل و نقل ریلی مجموعه شهری بر شهر مرکزی، نقش توسعه حمل و نقل محور در تحقق اهداف تأمین مسکن در شهرهای جدید ایران، حمل و نقل ریلی و شهرهای جدید، اثرات مراکز اشتغال و شکل شهر چند هسته ای بر رفتار سفر در شهرهای جدید و حومه ای ایران، سیستم های فیزیکی سایبر حمل و نقل هوشمند و شهرهای هوشمند و همچنین ضرورت یکپارچه سازی سیاست های توسعه شهری و نظام برنامه ریزی حمل و نقل کشور را مورد بررسی قرار داده است.

جلد پنجم: در ادامه همچنین کتاب شماره پنج با عنوان سرمایه اجتماعی، هویت و فرهنگ شهری در شهرهای جدید نیز با گردآوری و ویراستاری علمی سعید معیدفر در سال ۹۶ به چاپ رسید.
معیدفر در این کتاب مطالبی با محوریت نقش فرهنگ در هویت بخشی و توسعه سرمایه اجتماعی شهرهای جدید، کیفیت زیست شهری و رضایت از زندگی در شهرهای جدید، چالش های موجود در پایداری اجتماعی شهر جدید هشتگرد، جدایی گزینی در شهر جدید پرند با تأکید بر منشأ و اثرات اجتماعی آن، پتانسیل آنومی اجتماعی در شهرهای جدید، بررسی جامعه شناختی و پیوندهای اجتماعی ساکنین شهر جدید پردیس و بررسی و تحلیل الگوهای فضایی – مکانی وقوع بزه سرقت در ارتباط با مؤلفه های کالبدی در شهرهای نوبنیاد را گرداوری و مورد تحلیل قرار داده است.

جلد ششم: در مجموعه هشت جلدی کتاب شهرهای جدید، کتاب شماره ۶ در سال ۱۳۹۶ با عنوان سیاست های مسکن و محیط مسکونی در شهرهای جدید توسط کمال اطهای گردآوری و ویراستاری شده و در متن به عناوینی چون تبیین جایگاه شهرهای جدید در برنامه های تأمین مسکن، بررسی تأثیر پروژه احداث مسکن مهر بر شهرهای جدید ایران، تحلیل تأثیر سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی بر توسعه اجتماعی شهر جدید هشتگرد، مقایسه تطابقی میان مفاهیم فضا و کالبد عمومی در شهرهای جدید، بررسی محیط شهری در شهر جدید پردیس و جستاری در تحولات نهادی در شهرهای جدید در جهان پرداخته شده است.

جلد هفتم: در این راستا کتاب شماره هفت در سال ۱۳۹۷ با عنوان بهینه سازی مصرف انرژی در شهرهای جدید توسط غزال راهب و مهتا میرمقتدایی تدوین و ویراستاری شده و با تمرکز بر یکی از محلات شهر جدید هشتگرد به بررسی موضوعاتی چون ساختار و فرآیند طراحی محله نمونه در پروژه شهرهای جوان – توسعه بافت شهری با هدف بهینه سازی مصرف انرژی در منطقه تهران – کرج، برنامه ریزی حمل و نقل پایدار ، تحلیل اقتصادی استفاده از روش های کاهش مصرف انرژی در طراحی مسکن، روند طراحی ساختمان اداری نسل جدید ساختمانی با رویکرد پایداری و بهره وری انرژی، تبیین راهکار های کاهش مصرف انرژی از طریق سازگاری با شرایط اقلیمی، تأثیر فرم ساختمان در بهینه سازی مصرف انرژی و مشارکت شهروندان در برنامه ریزی شهری و دیدگاه شهروندان شهر جدید هشتگرد در مورد انرژی و ساختمان های انرژی کارا پرداخته است.

جلد هشتم: در پایان مواردی از جمله اشتغال زایی در شهرهای جدید، فراتحلیل کیفی پژوهش های انجام شده پیرامون شهرهای جدید ایران، کاربرد اصول، راهبردها و خط مشی های عملیاتی شهرسازی مبتنی بر پیشگیری از جرم در شهرهای جدید ایران، ضرورت های بهره برداری از بازاریابی مکان در ارتقای رقابت پذیری شهرهای جدید ایران، مقایسه میزان خوداتکایی شهرهای جدید و موجود در ارتباط با مادر شهر در مجموعه شهری تهران، تجربه تحقق معیارهای کالبدی شهر اسلامی بر فضاها و الگوهای مسکونی در شهرهای جدید، توسعه زندگی پیاده در شهرهای جدید از طریق مناسب سازی محیط شهری، نگرشی نو بر توسعه شهرهای جدید ایران با مروری بر تجربیات جهانی و دستور کاری نو در سیاست ملی توسعه شهری ایران عناوینی است که در جلد شماره هشت این مجموعه کتاب با عنوان نسل نخست شهرهای جدید ایران به تدوین و تألیف میثم بصیرت در سال ۱۳۹۷ تهیه و به چاپ رسیده است.

• • معرفی جلد هفتم؛ «بهینه‌سازی مصرف انرژی در شهرهای جدید» :
  عنوان: بهینه‌سازی مصرف انرژی در شهرهای جدید: برنامه‌ریزی و طراحی یک محله پایدار در شهر جدید هشتگرد (تجربه مشترک ایران و آلمان)
  تدوینگر و ویراستار: غزال راهب؛ عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی – مهتا میرمقتدایی؛ عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
  زیر نظر کارگروه تدوین کتاب شهرهای جدید: مهندس حبیب‌اله طاهرخانی، مهندس همت‌علی عبدی‌نژاد، دکتر میثم بصیرت، دکتر غزال راهب، اعظم ادهمی خامنه
  ناشر: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید
  تاریخ انتشار: ۱۳۹۷
  تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه
  تعداد صفحات: ۱۵۴
  قیمت: ۱۷۰/۰۰۰ ریال

پیشگفتار:
شهرهای جدید به عنوان رویکردی نو در نظام مدیریت توسعه سکونتگاهی ایران مطرح بوده و علی‌رغم همه چالش‌ها و انتقادات پیش رو، سیری نسبتاً موفق در پاسخگویی به سرریز جمعیتی شهرهای مختلف کشور طی نموده و اهداف کلیدی و مؤثری در این عرصه جهت‌گیری کرده‌اند. شهرهای جدید از آثار جانبی تحولات جهانی و نیز تغییرات بخش مسکن در دولت‌های نهم و دهم در امان نبوده است و این موضوع مطالعه و پژوهش کاربردی توأم با انتقال مفاهیم و رویکردهای نو و تجارب موفق جهانی را ضروری می‌سازد. از سوی دیگر، تحولات، تمایلات و انتظارات شکل‌گرفته در جامعه شهری کشور، توسعه شهرها و شهرک‌های جدید با رویکردهای نو را ضروری ساخته است. این موضوع، بی‌شک در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی، فرهنگی و … نیازمند دقت و بررسی علمی است.
با عنایت به این امر، انتشار کتاب‌ها و نشریات تخصصی در حوزه فعالیت‌های شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید، می‌تواند در حوزه تولید و انتقال دانش در زمینه شهرها و شهرک‌های جدید و عملیاتی‌کردن این خواسته مؤثر باشند. براساس جمع‌بندی صورت گرفته در معاونت مسکن و توسعه شرکت عمران شهرهای جدید و با عنایت به سوابق و تجاربی که پیش از این در مجموعه وجود داشته است، انتشار “مجموعه کتاب‌های شهرهای جدید” با ماهیت مجموعه مقالات نظری و کاربردی موثر در حوزه فعالیت‌های شرکت با همکاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مد نظر قرار گرفته است. هدف از انتشار کتاب شهرهای جدید، تولید و ترویج دانش در حوزه فعالیت‌های شرکت عمران شهرهای جدید است که ضمن بهره‌مندی از تجارب جهانی، فرصت تحلیل و نقد تجارب شهرهای جدید ایران و ارتقاء کیفی این تجارب را فراهم نماید.
از سوی دیگر، از ابتدای دولت یازدهم، وزارت راه‌و‌شهرسازی، بازنگری در سیاست توسعه شهرهای جدید ایران و تحول این سیاست را در قالب نسل نوین شهرهای جدید که مبتنی بر کارکردهای غیرسکونتی بوده و از آن به عنوان بازویی برای اعمال حاکمیت ملی در توسعه سرزمینی و آمایش سرزمین بهره‌برداری می‌شود، مدنظر قرار داده است. بر همین اساس پژوهش و ایجاد فضای گفتگو در این زمینه مورد توجه شرکت مادرتخصصی عمران شهرهای جدید ایران قرار گرفته است.
کتاب حاضر که با عنوان «بهینه سازی مصرف انرژی در شهرهای جدید: برنامه‏ریزی و طراحی یک محله پایدار در شهر جدید هشتگرد (تجربه مشترک ایران و آلمان)»، به عنوان هفتمین کتاب از مجموعه کتاب‌های شهرهای جدید بر پایه نتایج مستخرج از طرح مطالعاتی «شهرهای جوان- توسعه بافت شهری با بهینه‌سازی مصرف انرژی در منطقه تهران- کرج» منتشر شده است. امید می‌رود، انتشار این کتاب بتواند گامی هرچند کوچک در مسیر تحول در سیاست‌های توسعه شهرهای جدید در ایران و بازاندیشی در این حوزه محسوب شود.
حبیب‌اله طاهرخانی
معاون وزیر راه و شهرسازی
رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت عمران شهرهای جدید

مقدمه:
پروژه «شهرهای جوان- توسعه بافت شهری یا بهینه‌سازی مصرف انرژی در منطقه تهران- کرج» یکی از ۱۰ پروژه‌ای‌ است که در کشورهای مختلف درحال توسعه در چارچوب طرح کلی «ابرشهرهای آینده» در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ میلادی تعریف شده‌است. این پروژه‌ها که با هدف توسعه پایدار تعریف شده‌اند، از طرف وزارت علوم آلمان مورد حمایت مالی قرار گرفتند. پروژه‌های مذکور، با توجه به گسترش روند جهانی شهرنشینی و رشد بی‌رویه ابرشهرها در کشورهای درحال توسعه، مطرح شد. همه این پروژه‌ها از تناسب موضوعی و جغرافیایی مناسبی برخوردار بوده و در ابرشهرهای چین، اتیوپی، هند، ایران، مراکش، پرو، آفریقای جنوبی و ویتنام مربوط طرح شده و به بهینه‌سازی مصرف انرژی در حوزه‌هایی چون مسکن و ساخت و ساز، تغذیه و کشاورزی شهری، بهداشت عمومی و کیفیت زندگی، برنامه‌ریزی و حاکمیت شهری، مصرف و تامین مستقیم انرژی، حمل و نقل، بازیافت زباله و مدیریت محیط زیست اختصاص یافتند. فراتر از نتایج حاصل از تک تک پروژه‌ها، جمع‌بندی نتایج مشترک کل برنامه و به ویژه، ایجاد شبکه ارتباطی میان پروژه‌هایی که از لحاظ موضوعی ارتباط دارند، مد نظر بوده‌است. بر این اساس، چندین همایش به‌منظور تبادل اطلاعات و ارائه دستاوردهای پروژه‌های مختلف با حضور متولیان کشورها برگزار شد و در سمینار نهایی نیز جمع‌بندی مشترکی از نتایج ارائه شد.
پروژه «شهرهای جوان- توسعه بافت شهری با بهینه‌سازی مصرف انرژی در منطقه تهران- کرج» در ایران با حمایت وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت عمران شهرهای جدید و با همکاری مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در ایران و دانشگاه فنی برلین به انجام رسید. همچنین، شرکت عمران شهرجدید هشتگرد به‌عنوان مخاطب اصلی، دیگر طرف‌‌های کاری پروژه را شکل داد. در آلمان نیز گروه‌های تخصصی و دانشگاه‌ها بنا به موضوعات مورد نیاز به همکاری با دانشگاه فنی برلین پرداختند. زمان اجرای این پروژه از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ میلادی تعریف شد. آنچه به‌عنوان ویژگی بارز طرح در خور توجه است، برنامه‌ریزی یکپارچه و هماهنگی میان گروه‌های مختلف کاری بود که هریک بخشی از کار را به‌عهده گرفتند. الگوی پیشنهادی همکاری و تقسیم وظایف در صورت مدیریت و اجرای صحیح، این قابلیت را داشت که طرحی یکپارچه با رویکرد چند وجهی ارائه نماید. علاوه بر آن، درنظر گرفتن محیط زیست به‌عنوان محور پایه در کلیه فرایندهای طراحی تا اجرا و در مقیاس‌های مختلف شهرسازی تا ساختمان‌سازی، رویکردی است که کمتر در ایران مورد توجه جدی قرار گرفته است.
این پروژه در پی برگزاری شماری کارگاه‌های تخصصی دوجانبه در ایران و آلمان بنیان گذاشته شد. اولین کارگاه‌های تخصصی هماهنگ شده توسط دانشگاه فنی برلین و مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در سال‌های ۲۰۰۳و ۲۰۰۴ میلادی در رابطه با مسائل مختلف ساختمان و مسکن و با محوریت “ساختاربخشی مجدد و پایدار بخش ساختمان و مسکن در ایران” برگزار گردید.
همکاری علمی با ایران با درنظر گرفتن چشم‌انداز وسیع‌تر منطقه‌ای شکل گرفت و در نتیجه، هدف غایی، یافتن راهکارهای قابل انتقال یا قابل اعمال در دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بود. در خلال کارگاه‌های تخصصی دوجانبه، توسعه شهرهای جدید به عنوان موضوع کار مطرح گردید. از سال ۲۰۰۴ به بعد، شهر جدید هشتگرد واقع در ۶۵ کیلومتری غرب تهران و ۳۵ کیلومتری غرب کرج در شاهراه توسعه غرب تهران (با بیشترین آهنگ رشد)، برای پروژه انتخاب شد. این شهر به دلیل برنامه‌ریزی گسترده و اهمیت آن و نیز ویژگی‌های منحصر به فرد در طراحی و مدیریت ساخت به اجماع، به عنوان یک مرکز شهری کاملاً جدید جهت همکاری مشترک پژوهشی میان دو کشور انتخاب گردید. بنابراین شرکت عمران شهرهای جدید به عنوان شریک عمده سوم همکاری میان ایران و آلمان وارد شد. هر سه گروه به صورت مشترک توسعه پروژه را برنامه‌ریزی نمودند که دو پروژه‌ی پایلوت «کیفیت نوین» و «فناوری نوین» اولین دستاوردهای این همکاری بودند که محوریت پروژه اول، ایران بود و در آن از مشاوره و هدایت تیم آلمانی استفاده شد. پروژه «فناوری نوین» توسط گروه آلمانی طرح‌ریزی و ارائه شد که در آن از فناوری‌های پیشرفته ساخته بهره گرفته شد و قرار بود که به‌عنوان ساختمانی نمونه در ایران ساخته شود. در ادامه، درخواستی مشترک برای تعریف پروژه‌ای در قالب برنامه تحقیقاتی”تحقیق برای توسعه پایدار ابرشهرهای آینده” به وزارت علوم آلمان پیشنهاد شدکه مورد موافقت قرار گرفت و به این پروژه که” شهرهای جوان- شهرهای جدید در ایران” نام گرفت، بودجه لازم اختصاص یافت.
این طرح در قالب طراحی شهری در یک محله نمونه و سه پروژه پایلوت در زمینی به مساحت ۳۵ هکتار در شهر جدید هشتگرد تهیه شد. دانشگاه فنی برلین شماری از مؤسسات و طرفین آلمانی را در پروژه شهرهای جدید وارد نمود که در این رابطه، علاوه بر ۱۲ استاد از دانشگاه فنی برلین، تعدادی از مؤسسات تحقیقاتی غیردانشگاهی و نیز انجمن صنایع ساخت‌وساز برلین- براندنبورگ و نیز موسسه آموزش فنی وحرفه‌ای متعلق به آن و شرکت‌های خصوصی وارد پروژه شدند. در خلال کار تحقیقاتی بر روی سه پروژه پایلوت، مشخص گردید که تمرکز بیشتری بر عملکرد مصرف انرژی و در نتیجه آن، انتشار گاز کربن از ساختمان‌های احداث شده در شهرهای جدید در ایران مورد نیاز است. تخصص‌های مورد نیاز در پروژه شهرهای جدید به کار گمارده شدند تا مباحث مربوط به کنترل انرژی در سطح شهری و ساختمان را با در نظر گرفتن شرایط ملی و محلی منطقه تهران- کرج دنبال نمایند. لذا تمرکز فاز اصلی برنامه تحقیقاتی از رویکرد کلی پایداری به محور “ساختارهای بهینه از لحاظ انرژی و شرایط اقلیمی در مراکز رشد و توسعه شهری” تغییر یافت. بر همین اساس، عنوان پروژه به “شهرهای جوان- بهینه سازی مصرف انرژی شهری. توسعه بافت شهری با مصرف بهینه انرژِی در منطقه تهران- کرج” تغییر داده‌شد. نتایج تفصیلی این پروژه، در قالب ۱۰ مجلد به انگلیسی، ۸ مجلد به فارسی و ۳ مجلد مستندسازی فرایند طراحی شهری و معماری به چاپ رسیده که در مقاله نخست به تفصیل بیان شده است.

• فهرست مطالب کتاب:
– پیشگفتار
– مقدمه تدوینگر
– ساختار و فرایند طراحی محله نمونه در پروژه شهر های جوان- توسعه بافت شهری با هدف بهینه سازی مصرف انرژی در منطقه تهران کرج/ رودلف شفر، طیبه پرهیزکار، غزال راهب
– برنامه ریزی حمل و نقل پایدار در پروژه شهرهای جوان شهر جدید هشتگرد/ ولف هولگا آرنت، ترجمه: مهتا میرمقتدایی
– تحلیل اقتصادی استفاده از روش‌های کاهش مصرف انرژی در طراحی مسکن (پروژه شهر جوان در شهر جدید هشتگرد)/ غزال راهب، حمید رضا بختیاری زاده
– روند طراحی ساختمان اداری نسل جدید ساختمانی با رویکرد پایداری و بهره‌وری انرژی/ فرشاد نصراللهی
– تبیین راهکارهای کاهش مصرف انرژی از طریق سازگاری با شرایط اقلیمی با بهره گیری از معماری بومی در ساخت شهرهای جدید/ شبنم تیمورتاش
– تأثیر فرم ساختمان در بهینه سازی مصرف انرژی در شهر جدید هشتگرد/ غزال راهب، معصومه حقانی
– مشارکت شهروندان در برنامه ریزی شهری و دیدگاه شهروندان شهر جدید هشتگرد در مورد انرژی و ساختمان های انرژی کارا/ سابینه شرودر، مریم کهنسال نودهی

• • معرفی جلد هشتم؛ «نسل نخست شهرهای جدید ایران» :
  عنوان کتاب: نسل نخست شهرهای جدید ایران
  تدوین و تألیف: دکتر میثم بصیرت؛ عضو هیئت علمی دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران
  ناشر: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید
  تاریخ انتشار: ۱۳۹۷
  تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه
  تعداد صفحات: ۲۴۵
  قیمت: ۳۰۰/۰۰۰ ریال

پیش‌گفتار:
نسل نخست شهرهای جدید ایران، در شرایط کنونی، پس از گذشت بیش از سه دهه از آغاز شکل‌گیری و تکمیل بخش مهمی از عملیات اجرایی شهرها و جمعیت‌پذیری شتابان ناشی از اجرای طرح مسکن مهر، در مقطع تاریخی مهمی قرار دارند. درک و توجه به شرایط این مقطع زمانی مهم می‌تواند موجب تسریع دستیابی به اهداف این شهرها و یا جلوگیری از انحراف و شکل‌گیری عقب‌ماندگی‌های غیر قابل جبران در این شهرها شود.
در این شرایط اگرچه می‌توان ادعا نمود که اتخاذ راهبرد مناسب و سیاست‌های مرتبط با شرایط شهرهای جدید در سطح کلان پس از گذشت سه دهه از شکل‌گیری آنها، به منظور تغییر نگاه مقطعی، موردی و ابزاری به شهرهای جدید و تبدیل سیاست شهرهای جدید به عنوان بخشی از سیاست ملی رشد شهری و شهرنشینی کشور یکی از الزاماتی است که می‌باید توسط نظام توسعه شهرهای جدید به جدیت دنبال شود، اما همچنان بخش مهمی از مسیر برون‌رفت از چالش‌های تاریخی توسعه این شهرها در حوزه خدمات زیربنایی و روبنایی نیازمند پیگیری ویژه توسط مجموعه متولیان توسعه شهرهای جدید است.
مباحث مهمی چون تأمین تأسیسات و خدمات اساسی محیط سکونتی، توسعه حمل‌ونقل انبوه و سریع بین شهر جدید و شهر مادر، رفع خلاء خدمات روبنایی، رفاهی، اقتصادی و تفریحی، توسعه و گسترش فضاهای عمومی، فرهنگی و ورزشی در شهرها، غلبه بر عقب‌ماندگی در توسعه فضای سبز شهری، عرضه مسکن برای اقشار متوسط، توسعه نظام دسترسی آزادراهی و بزرگراهی بین شهر جدید و شهر اصلی، گسترش حمل‌ونقل عمومی و انسان‌محور در درون شهرهای جدید، توسعه و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی شهرها و موارد دیگری از این دست برخی از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه هستند.
مسئله صرفه‌های ناشی از مقیاس و تجمع تاکنون در برون‌رفت از چالش‌های این عرصه مطرح بوده است. فرصت بسیار مهمی که در این مقطع پیش‌روست مربوط به رسیدن تقریباً هفت شهر به حدود جمعیتی ١٠٠هزار نفر است که ارائه وشکل‌گیری بسیاری از خدمات را اقتصادی می‌نماید. بنابراین در این شرایط در مجموعه شهرهای جدید، جدا از تأمین جامع خدمات، پیگیری پروژه‌های شاخص، ارزش‌افزا و محرک توسعه با رویکرد ارتقاء سطح زیست‌پذیری و کیفیت زندگی و توجه به حفظ و ماندگاری ساکنان از طریق ایجاد حس تعلق در ایشان، ضروری است.
در این مسیر، حرکت شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید ایران بر مسیر پژوهش‌محوری و توسعه دانش‌بنیان می‌تواند نقش مهمی در تحقق اهداف کلان شهرهای جدید ایران داشته باشد. از این رو، شرکت مادرتخصصی عمران شهرهای جدید ایران از سال ۱۳۹۵، برنامه تدوین هشت کتاب در حوزه شهرهای جدید را در دستور کار قرار داده است که به یاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی انتشار آنها میسر شده است. آخرین شماره این کتاب‌ها، کتاب” نسل نخست شهرهای جدید ایران” است که به همت آقای دکتر میثم بصیرت، عضو هیئت علمی دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران، تدوین شده است و بخش مهمی از آخرین پژوهش‌ها و تلاش‌های صورت‌گرفته محققان در حوزه شهرهای جدید را ارائه می‌نماید.
حبیب الله طاهرخانی
معاون وزیر راه و شهرسازی، رییس هیئت مدیره و
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی عمران شهرهای جدید ایران

مقدمه مؤلف:
مفهوم شهرهای جدید، در ابتدای امر، در تجربه جهانی و نیز در شرایط ایران، به‌عنوان راه حلی در مقابل شهرسازی شتابان مد نظر قرار گرفت. بسیاری از شهرهای جدید با چالش‌های کم‌وبیش مشترکی در حوزه‌هایی چون کیفیت زندگی، تراکم ترافیکی، ابعاد هویتی، ناپایداری محیطی، تغییرات اقلیمی و از این قبیل مواجه شده‌اند. در طول دهه‌های گذشته، شهرهای جدید در کشورهای در حال توسعه گسترش یافته است و دولت‌های بیشتری این سیاست را به عنوان راه‌حلی برای اسکان جمعیت در حال رشد که گاه از نواحی روستایی به نواحی شهری مهاجرت می‌کنند و نیز تمرکززدایی از مادرشهرهای موجود، که به سبب عملکردهای شهری و تسهیلات اشتغال موجود با مشکل مواجه شده‌اند، به‌کار برده‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، علی‌رغم تصریح قانونی در خصوص توسعه شهرهای جدید و توفیقات حاصل‌شده، ایده توسعه شهرهای جدید به سبب مسائل مشترکی چون ایراد در مکان‌گزینی و موقعیت برخی شهرها، نبود سامانه حمل‌ونقل عمومی کارا، ایمن، سریع و ارزان، کمبود خدمات، ضعف در جذب جمعیت هدف، جدایی‌گزینی و به حاشیه رانده‌شدن گروه‌های جمعیتی با انتقاداتی نیز مواجه بوده و بدین ترتیب همواره حامیان و مخالفان خود را داشته است.
در شرایط کنونی، شهرهای جدید ایران بعد از گذشت سه دهه و تکمیل بخش مهمی از عملیات اجرایی شهرها و شتاب جمعیت‌پذیری ناشی از اجرای طرح مسکن مهر، در مقطع تاریخی مهمی قرار دارند که بازاندیشی پیرامون آینده توسعه آنها را ضروری می‌سازد. به‌ویژه، چالش‌هایی همچون فقدان طرح‌های کالبدی ملی منطقه‌ای مصوب و بهنگام یا عدم همسویی و هم‌آوایی سیاست‌های کلان شهرسازی کشور، ضرورت تغییر نگرش مدیریتی و بینش شهرسازی در مورد شهرهای جدید را بیش از گذشته آشکار می‌سازد.
از آنجا که بخش مهمی از عدم توفیق و دستیابی به اهداف شهرهای جدید نسل اول به جنبه‌های مدیریتی و ابعاد نهادی- حقوقی، همچون فقدان حمایت‌ها و پشتوانه‌های اداری- مدیریتی و سیاسی-اجرایی کافی در سطوح کلان و میانی مدیریت کشور و نبود تعریف مشخص در نظام تقسیمات سیاسی اداری برمی‌گردد، لزوم اتخاذ راهبرد مناسب و سیاست‌های مرتبط با آن به منظور تغییر نگاه مقطعی، موردی و ابزاری به شهرهای جدید و تبدیل سیاست شهرهای جدید به عنوان بخشی از سیاست ملی رشد شهری و شهرنشینی ضروری است.
این کتاب با مقالاتی متنوع از پژوهشگران و خبرگان حوزه توسعه شهرهای جدید شکل گرفته است.
میثم بصیرت

• فهرست مطالب کتاب:
– پیشگفتار
– مقدمه مؤلف
– اشتغال‌زایی در شهرهای جدید: تجربه ایران/ دکتر محمدمهدی عزیزی
– فراتحلیل کیفی پژوهش‌های انجام‌شده پیرامون شهرهای جدید ایران/ دکتر ابوالفضل مشکینی و حسن بهنام مرشدی
– کاربرد اصول، راهبردها و خط‌مشی‌های عملیاتی شهرسازی مبتنی بر پیشکیری از جرم در شهرهای جدید ایران/ اسماعیل صالحی و رضا صالحی
– ضرورت‌های بهره‌برداری از بازاریابی مکان در ارتقاء رقابت‌پذیری شهرهای جدید ایران/ حدیث خدارحمی و میثم بصیرت
– مقایسه میزان خوداتکایی شهرهای جدید و موجود در ارتباط با مادرشهر در مجموعه شهری تهران/ عاطفه بخشنده
– تجربه تحقق معیارهای کالبدی شهر اسلامی بر فضاها و الگوهای مسکونی در شهرهای جدید/ فرامرز فدائی و دکتر مهدی حمزه‌نژاد
– توسعه زندگی پیاده در شهرهای جدید از طریق مناسب‌سازی محیط شهری/ شعله نوذری
– نگرشی نو بر توسعه شهرهای جدید ایران با مروری بر تجربیات جهانی/ ندا رفیع‌زاده
– نسل دوم شهرهای جدید: به سوی دستور کاری نو در سیاست ملی توسعه شهری ایران/ دکتر میثم بصیرت

دریافت تصویر
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.