دفاعیه کارشناسی ارشد؛ «بررسی ویژگی‌های سبکی آثار منسوب به معماران شیرازی در دورهٔ تیموریان»

جلسه دفاعیه پایان نامه کارشناسی ارشد گروه مطالعات معماری ایران، دوشنبه مورخ ۷ آبان ماه ۱۳۹۷ در دانشگاه شهید بهشتی تهران برگزار می گردد.

دفاعیه پایان نامه تحت عنوان:
بررسی ویژگی‌های سبکی آثار منسوب به معماران شیرازی در دورهٔ تیموریان

دانشجو: مریم صادقیان
اساتید راهنما: دکتر زهرا اهری، دکتر هادی صفایی‌پور
استاد مشاور: دکتر مهرداد قیومی
داوران: دکتر حمیدرضا خویی، دکتر محمد غلامعلی فلاح

چکیده ای از پایان نامه:
پژوهشگران برجستۀ معماری تیموریان چون لیزا گلمبک، دانلد ویلبر و برنارد اکین به وجود شباهت‌هایی میان گروهی از بناهای معماری دورۀ تیموریان اشاره می‌کنند. بناهایی که همه در محدودۀ مکانی خراسان و ورارود قرار دارند؛ در بازۀ زمانی حکومت تیمور و شاهرخ ساخته شده‌اند؛ و همگی منسوب به معمارانی با نسب شیرازی هستند. این بناها عبارتند از مقبرۀ خواجه احمد یسوی در ترکستان (۸۰۱/ ۱۳۹۷)، مسجد تومان آقا در شاه زنده (۸۰۷/ ۱۴۰۴)، مسجد گوهرشاد مشهد (۸۲۰/ ۱۴۱۸)، مدرسه و مسجد گوهرشاد هرات (۸۲۰- ۸۴۱/ ۱۴۱۷- ۱۴۳۸)، حظیرۀ گازُرگاه (۸۳۲/ ۱۴۲۹)، مدرسۀ فیروزشاه و مسجد نو در مجموعۀ تربت جام (۸۴۴/ ۱۴۴۱)، مسجد مولانا در تایباد (۸۴۸/ ۱۴۴۶) و مدرسۀ غیاثیه در خرگرد (۸۴۸/ ۱۴۴۶). وجود شباهت‌‌های صوری و نسب مشابه معماران این بناها موجب شده ‌است این پژوهشگران ایدۀ تعلق این بناها به سبکی جدید را مطرح کنند. سبکی که در دل سبک تیموری از سنت‌های معماری شهرهای مرکزی ایران مانند شیراز برآمده و به واسطه کوچاندن معماران شیرازی به سمرقند، به ورارود رسیده و در آثار دورۀ تیمور و شاهرخ نمود یافته است. گلمبک این سبک را «مکتب شیراز» نامیده است؛ اما درستی این ادعاها در تحقیقات پیشین آزموده نشده‌ است. بخصوص که از آثار معماری یا سنت‌های معماری در شیراز دورۀ تیموریان و پیش از آن، شواهد مادی چندانی باقی نمانده‌ که وجود چنین مکتبی را در این شهر تأیید یا رد کند.
در این تحقیق، با اتخاذ راهبردی ترکیبی، شامل راهبردهای تاریخی، تحلیل صوری و طبقه‌بندی، ادعای دانشوران دربارۀ وجود سبکی با عنوان «مکتب شیراز» در دورۀ تیموریان و ویژگی‌های ذکر شده برای آن بررسی می‌شود. این بررسی در گرو روشن شدن موضوعات دیگری از نظر این محققان است؛ موضوعاتی مانند مراد از مکتب، سبک و ویژگی‌های سبکی از نظر ایشان، جایگاه آثار این سبک در میانۀ سبک تیموریان و نسبت بین ویژگی‌های سبک تیموریان با ویژگی‌های آثار مکتب شیراز. تمهید این مقدمات در فصل‌های اول و دومْ زمینۀ نقد ویژگی‌های ذکر شده برای آثار مکتب شیراز در فصل سوم را فراهم می‌کند.
بدین ترتیب، روشن می‌شود سبک جدید به معنی چیز جدیدی که قبلاً وجود نداشته نیست؛ بلکه رشد و تغییر بعضی ویژگی‌های سبک‌های قبلی می‌تواند سبک جدیدی را پدید آورد. این ویژگی‌ها علاوه بر کالبد شامل ویژگی‌های انتزاعی و توجه به رواج گونه‌بناهای خاص نیز می‌شود. با استفاده از همین ویژگی‌ها، پژوهشگرانِ معماریِ دورۀ تیموریان را به سه پاره تقسیم کرده‌اند. این تحقیق نشان می‌دهد آثار ذکر شده برای مکتب شیراز در هر دو برهۀ اول و دوم جای می‌گیرد؛ اما بررسی ویژگی‌های سبکی این آثار مشخص می‌کند ویژگی‌های آنها مطابقت بیشتری با ویژگی‌های برهۀ دوم دارد و بهتر است با حذف دو بنای مقبرۀ خواجه احمد یسوی و مسجد تومان آقا، این سبک را تنها شامل آثار شاخص برهۀ دوم دانست. همچنین بهتر است از استفادۀ عنوان «مکتب شیراز» برای معرفی آثار ذکر شده برای این سبک پرهیز کرد.

* حضور برای عموم آزاد و رایگان است.

زمان: دوشنبه ۷ آبان ماه ۱۳۹۷، ساعت ۱۷ الی ۱۹
مکان: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده معماری و شهرسازی
منبع: آسمانه t.me/asmaaneh
دریافت پوستر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.