دفاعیه دکتری با عنوان ” ارتقاء اصول طراحی مرکز محله مشارکت محور با رویکرد ادراکی”

خانم نداسادات صحراگرد منفرد از پایان نامه خود تحت عنوان ” ارتقاء اصول طراحی مرکز محله مشارکت محور با رویکرد ادراکی (نمونه موردی :چیذر) ” در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران دفاع خواهند نمود.

چکیده ای از پایان نامه:
فضاهای شهری بستر مناسب برای گرد هم آمدن مردم با تمامی اختلافات ایشان را فراهم می‌کنند. ولی متاسفانه در سیر تطور فضاهای شهری، به دلیل کاهش حس جامعه محلی و تنزل کیفیت طراحی آن، به تدریج تعاملات اجتماعی کمرنگ شده و مشارکت در عرصه محلی و شهری از زندگی مردم رخت بربست. رویکرد پایداری و زیر مجموعه آن برنامه‌ریزی محله-مبنا مباحث محلی و مشارکتی را توأمان برای حل این معضل مورد تاکید قرار داده اند. ادبیات موضوع بر مبنای این شالوده نظری انجام شد. بر اساس مشکل مد نظر رساله که کاهش مشارکت محلی بوده، هدف یافتن مدل اصول طراحی موثر در افزایش مشارکت در مرکزمحله تعیین گردید. آنچه که به‌نظر می‌رسد خلا ادبیات موضوع بوده و نوآوری پژوهش بر اساس آن است، توجه به مفاهیم ادراکی برای یافتن این اصول طراحی بوده است. توجه به فرآیند ادراک نشان داد که رفتار مردم که مشارکت نیز در بالاترین سطح آن است نه صرفا بر اساس ویژگی کالبدی محیط، بلکه بر اساس ادراکات آنهاست. لذا در ادبیات موضوع، مدل پیشنهادی مرکزمحله مشارکت‌محور که بر مبنای مفاهیم ادراکی و اصول کالبدی است، ارائه ‌گردید و سه عامل که عبارتند از مشارکت مردمی، اصول طراحی و مفاهیم ادراکی، به عنوان سه‌گانه تحقیق معرفی ‌شد.

روند این رساله در شش گام تدوین شد. گام اول تحقیق، ادبیات موضوع بوده که نتیجه‌ آن استحصال فهرست مفاهیم ادراکی موثر بر ارتقای مشارکت و اصول کالبدی متناظر با آنها بود. در گام دوم تحقیق، مفاهیم ادراکی متناسب با بستر تحقیق که محله چیذر انتخاب شده است، از طریق تکنیک دلفی و روش پژوهش پیمایشی تدقیق گردیده و امنیت و اجتماع‌پذیری از بین فهرست منتج از ادبیات موضوع گزینش شدند. در گام سوم، اصول طراحی متناظر این دو مفهوم در مرکزمحله چیذر ارزیابی و رتبه‌بندی شدند. ابزار این گام، پرسشنامه محقق ساخت بوده که پایایی و روایی آن به تایید رسید. روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی و حجم نمونه ۱۷۱ نفر تعیین شد. در گام چهارم، داده‌های حاصل از پرسشنامه اهالی چیذر تحلیل عاملی شد و شش عامل طراحی معنی‌دار برای افزایش مشارکت در مرکزمحله چیذر به دست آمد. در گام پنجم، داده‌های پرسشنامه متخصصین دلفی تحلیل عاملی شد و دو طبقه فکری سازمان‌یافته در بین متخصصین در ارتباط با این موضوع یافته شد. در گام آخر نیز شش عامل طراحی شناسایی شده، تحلیل مسیر شدند و مدل اصول طراحی موثر در افزایش مشارکت در مرکزمحله چیذر، نوع روابط بین آنان و میزان تاثیر هرکدام تعیین شد.

نتایج رساله نشان داد که شش عامل مستخرج از تحلیل عاملی که هرکدام اصول طراحی مختلفی را دربرمی‌گیرند، می‌توانند بر افزایش مشارکت به واسطه افزایش مفاهیم ادراکی (امنیت و اجتماع‌پذیری) در مرکزمحله چیذر تاثیرگذار باشند. این عوامل بدین قرارند: عامل “ادغام کاربری با تاکید بر تجاری” شامل فعالیت شامگاهی، ادغام کاربری، پیوستگی عرصه‌ها، محل ملاقات و نمایشگاه، تنوع دسترسی و عملکرد و انطباق دسترسی و عملکرد؛ عامل “رویت‌پذیری” دربرگیرنده اصول روشنایی، اشراف، نفوذپذیری بصری و رویدادپذیری؛ عامل “خوانایی” شامل مقیاس، نشانه، جهت‌یابی، آستانه و فرم؛ عامل “کانون تجمع” شامل مبلمان متنوع و مطبوع، لبه جذاب خیابانی، تنوع فضایی؛ عامل “فضای شناخت ناپذیر” شامل تعریف قلمرو و اشراف؛ عامل “تسهیلات پیاده” شامل رغبت به عبور پیاده و انطباق دسترسی و عملکرد. سه عامل “خوانایی”، کاهش فضای “شناخت ناپذیر” و “تسهیلات پیاده” به عنوان سه عامل بسیار موثر شناخته شده و لذا با نام چرخه مشارکت تبیین شدند، به نحوی که این سه عامل در یک زنجیره اثر فزاینده بر یکدیگر دارند و بستر مشارکت را فراهم می‌آورند. عامل زمان نیز آنها را تشدید می‌کند.  نتیجه شایان ذکر دیگر آن است که تسهیلات پیاده نه تنها جنس کالبدی داشته بلکه جنس معنایی نیز در خود در بر می‌گیرد.

اســتاد راهــــنما:
دکتر هاشم هاشم نژاد
دکتر عباس یزدانفر

زمان: یکشنبه ۵ مهرماه ۱۳۹۴، ساعت ۱۷
مکان: دانشگاه علم و صنعت ایران، آمفی تئاتر شهید مداح دانشکده معماری و شهرسازی

سایت مرتبط: www.iust.ac.ir
منبع خبر: www.MemarNews.com