دفاعیه دکتری؛ “نگرشِ گسست به جای نگرشِ استمرار در معماری؛ تغییرات شش دهۀ اخیر بافت تاریخی شهرهای کوچک ایران (بُشرویه، نراق و نایین)”

یکشنبه, اسفند 5, 1397, 13:32
اخبار معماری
ثبت نظر

دانشجو غلامرضا جاپلقی؛ از پایان نامه خود تحت عنوان «نگرشِ گسست به جای نگرشِ استمرار در معماری؛ تغییرات شش دهۀ اخیر بافت تاریخی شهرهای کوچک ایران (بُشرویه، نراق و نایین)» مورخ ۱۱ اسفند ماه ۹۷ در آمفی تئاتر دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران دفاع خواهد نمود.

چکیده ای از پایان نامه:
با سِیری در سابقۀ تاریخی ایران به بازه هایی از زمان بر می خوریم که نوع نگاه به دوره های ماسبق را تحت الشعاع قرار داده و بر دوره های بعدی تأثیر شگرفی برجای گذاشته اند. جامعۀ ایرانی با تکیه بر داشته های خود، با تعامل، اثربخشی و اثرپذیری در گذر زمان، بدون غفلت از گذشته، این مقاطع زمانی را سپری و پیوستگی تاریخی را حفظ کرده است؛ امّا نوع نگرش در سدۀ اخیر نسبت به دوره های ماسبق متفاوت است. در این سده نشانه هایی از انقطاع، گرایش به فرهنگ بیگانه و توجه صِرف به توسعۀ کمّی، تأتیراتی بر جامعۀ ایران داشته که سِیر مستمر در تاریخ ایران را با چالش هایی مواجه کرده است.

تاریخ نگاران و نظریه پردازانِ اجتماعی دربارۀ سِیر تاریخی این مقولات در ایران، دیدگاه های متفاوتی دارند که برایند آنها در سه نگرش دسته بندی شده است. بر این مبنا و با علم به اینکه ابعاد تاریخی- اجتماعی، تأثیر و نمود دقیق و معیّنی در معماری ایران داشته اند لذا تأثیر دیدگاه های مختلف به تاریخ را میتوان در معماری نیز پیگردی کرد، با این تفاوت که بازتاب تغییر و تحولات اجتماعی در معماری، با اندکی تأخیر به وقوع پیوسته که حدود شش دهۀ اخیر را شامل میشود.

شاهد زندۀ این تحولات، بافت های تاریخی می باشند که در هر دو بازۀ زمانی از گذشته تا حال، ظرف زندگی ایرانیان بوده اند. از ویژگی های بارز بافت های تاریخی، حفظ کارکرد خود در دوره های مختلف به مدد پشتوانۀ تاریخی، اجتماعی، طبیعی و اعتقادی بوده است. این پژوهش به بررسی دو نگرش گسست و استمرار در بستر بافت های تاریخی می پردازد و تأثیر آن در معماری این بافت ها را با سه پرسش اساسی، مطرح میکند:
۱. زمینه های گسست در بافت های تاریخی به عنوان نمونه ای شاخص از مسئلۀ گسست تاریخی چیست و کدام عامل نقش اصلی را ایفا میکند؟
۲. جهت گیری طرح های فرادست، تفکر اهالی و مسئولانِ بافت های تاریخی نسبت به مسئلۀ گسست و استمرار چیست؟
۳. روابط اجتماعی حاکم بر شکل گیری معماری در بافت های تاریخی چه ارتباطی با مسئلۀ گسست و استمرار دارد؟

پس از استخراج مؤلفه های مربوط به دو نگرشِ مذبور، حاصل از پیشینه و مصاحبه های اکتشافی، به بسط و دقیق سازی آنها با استفاده از روش دلفی پرداخته است و محصول آنرا مبنای تحلیل محتوای طرح های فرادست (به عنوان ملاک عمل در بافت های تاریخی) و همچنین نگرش اهالی و مسئولان این بافت ها قرار داده است. به همین منظور و با پیشفرضِ مستند به قرائن، سه نمونه مربوط به شهرهای کوچک مقیاس شامل بافت تاریخی بُشرویه (حفظ سِیر مستمر تاریخی)، نراق (وقوع گسست اما در حال درمان) و نایین (وقوع گسست و بدون ارادهای برای درمان) انتخاب شده اند. با تحلیل منابع و انجام ۴۱ مصاحبه در نمونه های مورد مطالعه، نتایج مورد نظر حاصل گردیده است. بررسی ها نشان می دهد شاخصۀ اصلی وقوع گسست، طولانی شدن زمان غفلت و بی اهمیت پنداشتن دارایی های تاریخی است و اعلام می دارد وقوع گسست یا انحراف از سیر تاریخی در معماری یک محله یا شهر بیش از عوامل کالبدی، اقتصادی، طبیعی و … بر مبنای واقعیات فردی و اجتماعی (شناخت انسان از خود، گذشته و پیرامونش، سبک زندگی، نوع روابط بین اهالی، الگوی مدیریتی و …) استوار است. پرداختن به کیفیت رفتارهای فردی و جمعی از هستۀ کوچک خانواده تا مقیاس یک شهر و کنترل رفتارهای فردی و اجتماعی، بستر استمرار یا گسست در معماری را بنا می نهد.

استادان راهنما:
دکتر اصغر محمدمرادی
دکتر غلامحسین معماریان

استادان هیئت داوران:
دکتر سیدعباس یزدانفر
دکتر محسن فیضی
دکتر حمید ندیمی
دکتر علی عمرانی پور

* حضور برای عموم آزاد و رایگان می باشد.

زمان: شنبه ۱۱ اسفند ماه ۹۷، ساعت ۱۱:۳۰
مکان: دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، سالن شهید مداح
منبع: دانشگاه علم و صنعت ایران