دفاعیه دکتری؛ «فضاهای باز جمعی و باز تولید قدرت (در اصفهان عصر صفوی)»

دانشجو سمر حقیقی بروجنی؛ از پایان نامه دکتری خود تحت عنوان «فضاهای باز جمعی و باز تولید قدرت (در اصفهان عصر صفوی)»، مورخ ۶ تیر ۹۷ در سالن جلسات دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران دفاع خواهد نمود.

چکیده ای از پایان نامه:
از دهه ۱۹۶۰ میلادی با اهمیت پیداکردن مؤلفه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و منافع انسانی، مفاهیمی نظیر قدرت در مباحث اجتماعی مطرح و به تبع آن وارد حوزۀ طراحی و برنامه‌ریزی محیط مصنوع شد. اگرچه امروزه اغلب فعّالان حوزۀ طراحیِ فضاهای شهری بر رابطه تنگاتنگ این فضاها و قدرت و سیاست تأکید دارند و نیز مطالعات گسترده‌ای در این باب انجام داده‌اند؛ لیکن آنچه در این میان کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد‌ طرح چارچوبی بر اساس نظریات جامعه‌شناختیِ فضا-قدرت است که امکان تحلیل محتواییِ فضاهای شهری را با آن رویکرد فراهم سازد.

مضافاً، پژوهش‌های تاریخیِ عمده در حوزۀ مطالعات معماری و شهرسازیِ ایران، به خصوص عهد صفوی، بعضاً و به طور ضمنی به تاثیر مناسبات قدرت در شکل‌دهی به معماری و شهرسازیِ آن عصر اشاره داشته‌اند. لیکن سازوکار چنین تأثیراتی مغفول مانده‌است. رسالۀ پیشِ‌رو با هدف برقراری تناظری معنادار میان اهداف سیاسی صفویه، به خصوص دوران حکومت شاه عباس اول و بروز تغییرات جدّی در کالبد و محتوای فضاهای شهری این دوره شکل گرفته‌است. مضافاً تلاش برای یافتن پاسخ مناسب برای چگونگیِ برقراریِ این رابطه، نیروی اصلیِ شکل‌دهنده به آن بوده. این رساله با اتخاذ رویکردی کیفی روش تاریخی-تفسیری را برای مواجهه با داده‌های نظری و روش پدیدارشناسی را برای گردآوری و تحلیل داده‌های مربوط (فضای شهری به مثابۀ متن) به نمونۀ موردی مناسب دیده‌است. یافته‌های این پژوهش را می‌توان در دو سطح خُرد و کلان مطرح ساخت. در سطح کلان پژوهشگر توانسته با تکیه بر مطالعات انجام شده در بخش ادبیات و مفاهیم عام پژوهش، به تدوین چارچوبی نظری جهت کاربست نظریات جامعه‌شناختیِ فضا-قدرت در تحلیل محتواییِ فضاهای شهری از منظر قدرت دست یابد. همچنین نوآوری در زمینۀ روش تحقیق را نیز می‌توان یکی دیگر از یافته‌های این مطالعات دانست.

در این رساله سعی شد در جهت رفع نُقصان موجود در روش‌های پیشین تاویل متن نظریۀ رمان باختین به عنوان رویکردی جدید در این زمینه آزموده‌شود. در سطح خُرد نیز می‌توان به نتایج حاصل از مورد پژوهی اشاره کرد. فضاهای باز جمعی در عصر عباسی تحت تاثیر ضرورت سیاسیِ هویت‌سازی و مشروعیت‌یابی، در خدمت پروژه دولتی ابداع سنت‌ها و ترویج آیین‌ها قرار گرفته و با سازوکاری پنهانی به پشتیبانی از حفظ مشروعیت خاندان صفوی و در نتیجه افزایش اقتدارِ امپراطوریِ منحصر به فرد شیعی-ایرانیِ صفویه منجر شده‌اند. به طوری‌که فضای بیرونی به حوزه توسعه همبستگی مکانیکی، به عنوان یکی از راهکارهای دست‌یابی به همبستگی اجتماعی، بدل می‌شود و نوعی فضای قدرت را تولید می‌کند که نه بر تمایزات بلکه بر ایدئولوژی برخاسته از تشابهات بین اجزا استوار است. همچنین وجهِ کالبدیِ فضاهای شهری، جهت نمایش اقتدار شاهانه در خلال مناسکی باشکوه و تبدیل مکان به تجسمی از اقتدار سیاسیِ حکومت صفوی در ناخودآگاه ساکنان شهر، تغییری بنیادین یافته‌است (به طور مثال بر خلاف گذشته از هندسه غیرارگانیک بهره می‌جوید). به علاوه فضاهای از پیش طراحی شدۀ شهری، از طریق نحوه انتخاب و چیدمان ابنیه شکل‌دهنده به جداره‌ها و نوعی صحنه‌پردازیِ[۱] معمارانه، مکان‌ها را در حضور ناخودآگاه کاربرانشان به تجسمی از قدرت بدل می‌سازند.

اساتید راهنما:
دکتر سید عباس یزدانفر
دکتر مصطفی بهزادفر

اعضا هیئت داوری:
دکتر مرادی
دکتر معماریان
دکتر موسوی
دکتر زرآبادی

* حضور برای عموم آزاد و رایگان می باشد.

زمان: چهارشنبه ۶ تیر ماه ۱۳۹۷، ساعت ۸:۳۰
مکان: سالن جلسات دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران
منبع: دانشگاه علم و صنعت ایران
دریافت تصویر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.