انتشار کتاب «درآمدی بر معماری ژاپن»

انتشار کتاب «درآمدی بر معماری ژاپن»

به کوشش: مرتضی نیک فطرت و حسام عشقی صنعتی
و با آثاری از: فتانه اتباعی، الهام اسفندیاری فرد، علی اصغرزاده، سپیده برزگر، سیامک پناهی، سپیده پیامی آزاد، حمید ترابی، رضا جم نژاد، فرناز چراغی فر، شادی حامد باغی، نیما حقوقی نیا، احسان حنیف، پویا خزائلی پارسا، بهرنگ دریای لعل، هما ذاکری، پگاه روشن، معین زندی، محمد سیمری، حمید شاهی، محیا صادقی پور، پدرام علی بیکی، شیرین محمد حسین زاده، محمد گلشن، سروش محمد پور، مرتضی نیک فطرت، حسام عشقی صنعتی.
ناشر: انتشارات فکر نو
تاریخ انتشار: چاپ اول | ۱۴۰۰
شمارگان: ۱۰۰۰ نسخه
تعداد صفحات: ۳۶۸ صفحه 
قیمت: ۱۲۰/۰۰۰ تومان

♦ پیشگفتار مترجمان:
در تاریخ معماری ژاپنی حقیقت دیرینه ای دیده می شود که تا زمان اتخاذ روش‌ های معماری غربی در قرن نوزدهم، حتی یک ساختمان سنگی در ژاپن ساخته نشده بود. حتی در قلعه های بی شمار و مستحکم ژاپن به غیر از دیوار دفاعی که بنا بر روی آن ساخته می شد همگی بناهایی چوبی بودند. دلیل این امر به ناتوانی ژاپنی‌ ها برای تقلید از بناهای سنگی و آجری چینی بر نمی گردد. با درک این موضوع که ساختمان های کم ارتفاع چوبی همانند مشابه سنگی آن‌ ها، در برابر زلزله مقاوم هستند، صرفا مردم یک جزیره دور افتاده و منزوی می‌ توانند در طول دو هزار سال بر استفاده از یک ماده ساختمانی مثل چوب برای سازه‌ های باربر، این‌ چنین مصرانه متمرکز باشند. این موضوع نشان‌ دهنده اولویتی دیرینه در اعتقاد ژاپنی‌ ها به زندگی و فانی بودن به سبب تغییر فصول است. درواقع برای چیزهایی که در حالت اصیل خود هستند. امروزه نیز روش زیبایی‌ شناختی باستانی ژاپنی، بر اساس این اولویت‌ ها حاکم است. سیر تکامل تفکر زیبایی شناختی در سرزمین طلوع خورشید، جهانی از مقوله های بی مانند را در اصول متمایز درک زیبایی شناختی و بررسی هنری می آفریند. در هیچ کشور دیگری بر روی زمین، حس زیبایی شناختی و ارزش های هنری قادر نبودند که در زندگی روزمره ریشه محکمی بدوانند. بی شک رسالت تاریخی مردم ژاپن این است که از زیبایی و هنر تجلیل کنند. یکی از متمایز ترین ویژگی های فرهنگ ژاپنی و آگاهی زیبایی شناختی این است که آن قلمرو های بیان خلاق بشر که در فرهنگ های دیگر به حاشیه رانده شده اند، در فرهنگ ژاپنی اهمیت بسیاری یافته است و کانون بازتاب شدید زیبایی شناختی و آفرینش هنری است. یک هنرمند ژاپنی روح زنده ی طبیعت را شناسائی کرده است و به جان پذیرفته است. در این واکاوی به بینشی بر می خوریم که ناشی از پالایش درونی هنرمند است که ستیزه گری را از روح ژاپنی می زداید و در پی راه جستن به حقیقتی والا است. پالایشی درونی که در روح و روان ژاپنی جلوه گر شده است.

آراتا ایسوزاکی به نقل از پروفسور ماسائو مارویاما به این نکته اشاره می کند که در تاریخ سیاسی ژاپن، بنادر این کشور سه بار در طول تاریخ درهای خود را به انتخاب خود بر روی جهان گشودند. اولین بار در قرن شانزدهم و با ورود مبلغان مسیحی پرتغالی گشوده شد. این اولین تماس ژاپن با تمدن غرب بود. قبل از ورود مبلغان، تنها رابطه بین المللی ژاپن با چینی ها بود؛ رابطه ای که ده قرن قبل از آن آغاز شده بود. پنجاه سال پس از اولین گشودن بنادر به روی غربی ها ژاپنی ها تصمیم گرفتند که مجددا بنادر خود را ببندند و خود را از بقیه جهان جدا کنند. به دلیل این که هزاران نفر در مدت زمان نسبتا کوتاهی به دین مسیحیت گرویدند، حکومت شوگان از این موضوع واهمه داشت که تمدن غرب توانایی آن ها را در کنترل مردم کاهش دهد. بنادر ژاپن دومین بار بعد از استقرار امپراطور میجی در نیمه دوم قرن نوزدهم به روی جهان گشوده شد که معمولا از آن به آغاز مدرنیزاسیون ژاپن نام می برند. همه سیستم های اجتماعی ژاپن با شروع قانون اساسی در دوران امپراطوری میجی اصلاح شدند تا با سیستم های توسعه یافته در اروپای غربی سازگار شوند. فرهنگ ژاپنی نیز به طرز قابل توجهی تحت تاثیر غرب گرایی قرار گرفت. در حدود سال ۱۹۳۰ ژاپن مجددا به غرب پشت کرد و تا جنگ جهانی دوم یک کشور کاملا بسته بود.

سومین بازگشایی بندرهای ژاپن در سال ۱۹۴۵ و پس از شکست در جنگ جهانی رخ داد. قانون اساسی مبتنی بر سیستم امپراطوری مورد تجدید نظر قرار گرفت و تبدیل به نهاد دموکراتیک گردید. ژاپن مجددا شروع به پذیرفتن جنبه های مختلف فرهنگ غربی کرد در درجه اول تحت تأثیر ایالات متحده قرار گرفت. به نظر می رسد که در این مرحله رابطه ژاپن با فرهنگ های غربی در امواجی متضاد از پذیرش مشتاقانه تا طرد کامل رخ داده است و این چرخه ورود فرهنگ چینی قبل از ورود مبلغان غربی و باز و بسته شدن بنادر کشور به روی جهان چندین بار تکرار شد. اگرچه ژاپنی ها در ابتدا سیستم های اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی خارجی را دقیقاً همانطور که بودند، چه چینی و چه غربی اتخاذ کردند، اما با گذشت زمان آن ها این سیستم ها را اصلاح کردند تا سنت های ژاپنی خود را در آن لحاظ کنند. در دهه ۱۹۳۰ ژاپنی ها احتمال میانجیگری موفقیت آمیز بین این دو را تشخیص دادند که سرانجام آن را بعنوان هدف معماری خود اعلام کردند. ساختارهای مدرن مکعبی براساس اصول طراحی منطقی و کاربرد برخی از ظرافت های سنتی و تزئینی ساخته و با سقف های سبک شرقی پوشانده شده اند. اگرچه طرفداران سبک امپراطوری از ویژگی های معماری محلی یا بومی در مقابل ویژگی های بین المللی معماری مدرن که خاستگاه کشورها در آن قابل شناسایی نبودند، حمایت می کردند. چند سال بعد، ژاپن با آلمان نازی متحد می شود و تعهد خود را نسبت به یک رژیم کاملاً ناسیونالیستی نشان می دهد. برخلاف معماران آلمانی، معماران ژاپنی به دلایل سیاسی و ایدئولوژیکی از مرزهای کشور خارج نمی شوند و معماران با تعصب ژاپنی مصمم بودند تا راهی برای میانجیگری ماهرانه بین معماری سنتی و مدرن پیدا کنند.

برونو تات معمای آلمانی به انگیزه آن ها تحرک بخشید. وی در سال ۱۹۳۳ آلمان را به مقصد ژاپن ترک کرد و به تمجید از معماری ویلا کاتسورا در کیوتو پرداخت. او نشان داد که چگونه ساختار فضایی معماری سنتی ژاپن با معماری مدرن مقایسه می شود و از کاتسورا به عنوان یک بنای کلاسیک یاد می کند که با پارتنون رقابت می کند. بسیاری از معماران ژاپنی در تلاش برای ایجاد مبانی تئوری بودند که از طریق آن صرفا خواستار اوج گیری مدرنسیم نبودند بلکه به دنبال همگرایی و ارتباط میان معماری سنتی ژاپن و مدرن بودند و در مرز بین آن ها تلاش می کردند.

سوتمی هوریگوچی معمار ژاپنی اوایل قرن بیستم از اولین مدافعان این ایدئولوژی بود. اما در طراحی های خود برای ادغام عجولانه عناصر دو معماری تحت فشار قرار نگرفت. در عوض، او راه حلی را انتخاب کرد که اجازه می دهد معماری مورد علاقه او که به سبک سوکیا بود با معماری مدرن اولیه در کنار هم زندگی کنند. و کنزو تانگه اولین معمار ژاپنی بود که صریح ترین راه حل برای این مساله را در اوایل دهه چهل میلادی مطرح نمود. او با برنده شدن در مسابقه معماری طراحی تالار فرهنگی ژاپن در بانگوک به طرز ماهرانه ای معماری سنتی ژاپن را با معماری مدرن تلفیق نمود. سازماندهی فضایی این بنا بر اساس نظام ساخت معماری چوبی ژاپن بود. این پروژه منجر به توجه جهانی به معماری معاصر ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم بود که در نتیجه برای سومین بار بنادر ژاپنی به سوی دنیا گشایش یافت.

بوتوند بوگنار، معمار آمریکایی و نویسنده کتاب “درآمدی بر معماری معاصر ژاپن، چالش ها و توسعه ها” به وضعیت معماری معاصر ژاپن در دهه شصت میلادی پرداخته است. او کتاب های متعدی درباره معماری ژاپن به نگارش درآورده است. روندهای مختلف مورد بحث در این کتاب موازی با تحولات بین المللی معماری معاصر بود و چرخه میانجیگری منحصر به فرد میان مدرنیسم و سنت گرایی به تازگی به پایان رسیده بود. رشد ناگهانی اقتصادی، گسترش شهری و رونق ساخت و ساز دهه شصت بیش از ده سال ادامه داشت تا اینکه شوک نفتی در اوایل دهه ۷۰ رخ داد و در این دوره آهنگ اصلی چرخه بعدی شکل گرفت. فن آوری های نوین معماری که به راحتی توسط ژاپنی ها تسلط یافت، مستقیماً در ایجاد امکانات جدید معماری(جنبش متابولیسم) اعمال شد. نیاز به کوتاه کردن زمان ساخت و ساز در شهرهای پرجمعیت ژاپن همزمان با توسعه سریع همراه بود.

پیروان معماری معاصر ژاپن، مجذوب مفاهیم سازش ناپذیر آن هستند. در هیچ کجای دیگر شاهد چنین راه حل های نوآورانه، چنین پلان های کوچک یا تجربه گرایی آزاد در اجرا نیستیم، و در هیچ کجای دیگر، اجزای معماری به این دقت، به ضروری ترین ملزومات تجزیه نشده اند. معماری آوانگارد در سرزمین جزیره، غنی و متنوع است. این معماری پیشرو دربرگیرنده ی معماران خلاق و جریان ساز فراوانی است. تویو ایتو از جمله معمارانی محسوب می‌شود که همواره در آثار خویش در جست‌وجوی شیوه‌های نوین و تکنولوژی روزآمد برای پیوند میان تکنولوژی، طبیعت و معماری بوده است. او با منبع الهام قراردادن طبیعت، و با بکارگیری از تکنولوژی جدید، هم درصدد خلق فرم‌های انتزاعی معماری است که کارکرد سازه‌ای دارند، و هم دغدغه‌ی این را دارد تا سازه‌هایی را طراحی کند که وجه زیبایی‌شناسانه‌ی اثر را تقویت ‌نمایند. او بیانگر زبان معماری رویاگرایانه‌ای‌ست که سازه را نه به‌عنوان یک عامل محدودکننده یا بازدارنده، بلکه به مثابه‌ی یک جریان و پیوستار می‌بیند. سوفوجیموتو از دیگر معماران پیشرو به بازگشت به گذشته یعنی زمانی که چیزی به نام معماری نبود، تاکید بسیار دارد و این طرز فکر را همواره در طراحی پروژه هایش در نظر دارد. برای او، بازگشت به گذشته با درس گرفتن از طبیعت و آمیختن آن با معماری معنا پیدا می کند. او در طرح هایش همواره در صدد است منظری طبیعی ایجاد کند که انسان همیشه با آن آشنا بوده است. او که در شهری کوهستانی و جنگلی بزرگ شده است، همیشه در طرح هایش می کوشد تا فضاهایی در میان درختان بوجود آورد که ساکنان آن در حین بالا رفتن از آنها مانند تپه ای، در هر لحظه فضایی با کاربرد جدیدی مناسب با نیازشان کشف می کنند و این فضاها معماری ای بینابین معماری و طبیعت را بوجود می آورند.

رویکردهای رادیکال سجیما، او را به یکی از تأثیرگذارترین الگوهای حال حاضر به ویژه در میان نسل جوان تبدیل کرده است. او مانند تویو ایتو علاقه دارد شفافیت را امتحان کرده تا مرز بین وجود فیزیکی و مجازی را کشف نماید. در واقع، مضمون اصلی او، رابطه یک ساختمان با محیط پیرامون آن است که در آن، گذار، موضوعی حیاتی است. شیگرو بن که شخصیتی نسبتاً کم حرف و تودار دارد، احتمالاً خیره کننده ترین شخصیت صحنه معماری امروز ژاپن است. او در نوشتارها و پروژه های اجتماعی خود، علاقه یکسانی به سازه، زیبایی شناسی و کانسپت های فضایی نشان می دهد. این تادائو آندو بود که در حدود ۲۵ سال پیش بدون توجه به مُدهای غالب، قاطعانه شروع به پیمودن مسیر خود کرد. او از اولین معمار ژاپنی بود که تأثیر قابل توجهی بر معماری در سراسر جهان گذاشت. در نهایت اگر بخواهیم سنت و فرهنگ شگفت انگیز و منحصر بفرد ژاپن را در شعر با هایکوهای ماتسوئو باشو، در سینما با آکیرا کوروساوا، در نقاشی با “یخ ترک خورده” مارویاما اوکیو نشان دهیم در معماری نیز این امر را می توان با آثار معمار نسل جوان این کشور، جونیا ایشیگامی به رخ کشید. این معمار جوان ژاپنی می تواند الگویی مناسبی برای دیگر معماران تازه فارغ التحصیل شده شرقی باشد که بدون تبعیت مطلق از فرآورده های ذهنی و فرهنگی غرب، سعی در حفظ ریشه های فکری و در عین حال ارائه محصول فکری و هنری نو به دنیا دارد.

در دو دهه اخیر، معماری معاصر ژاپن از بالاترین تحسین بین المللی برخوردار بوده است. امروزه تعدادی از دست اندرکاران آن، نوآوران پیشرویی در دنیای معماری هستند. با این وجود، معماری ژاپن همیشه با جریان اصلی بین المللی کمی متفاوت بوده است، زیرا سنت یکی از مولفه های رایج در این کشور است. از طرف دیگر، ژاپن به طور سنتی نسبت به تأثیرات بیرونی دعوت پذیری زیادی را از خود نشان داده است. همانطور که در گذشته، ژاپنی ها بسیاری از جنبه های فرهنگی چین را پذیرفته بودند، و اغلب آنها را در این فرآیند پالایش می کردند (به عنوان مثال آیین بودیسم، و تکنیک های ساخت معبد، هنر نوشتن و مراسم چای)، و پس از جنگ جهانی دوم نیز از فرهنگ اروپا و امریکا مشتاقانه تأثیرات معماری را از بیرون پذیرفته و جذب کرده اند.

اما چه چیزی باعث شده معماری ژاپن -و به ویژه خانه ها- تا این حد بی نظیر باشد؟ این فقط ظرافت و نکته بینی آنها نیست که طراحی شان را از سایرین متمایز می کند. معماری ژاپنی متنوع است؛ از طراحی ظریف و مینیمالیستی گرفته تا سازه های برجسته متشکل از اشکال بدیع هندسی، که در عین حال از وحدت زیبایی شناختی قوی و عملکرد هوشمندانه ای برخوردار است.

ما نمی توانیم در مورد معماری ژاپنی صحبت کنیم بدون اینکه از مینیمالیسم سخن به میان آوریم، این دو تقریباً مترادف یکدیگر هستند. مینیمالیسم، پس از جنگ جهانی دوم، در دنیای هنر غرب ریشه دواند و واکنشی به دنیای هنری بود که ازرونق افتاده و بسیار آکادمیک به نظر می رسید. با این حال، طراحی ژاپنی، مینیمالیسم را قرن ها زودتر یعنی از اوایل فرهنگ هیگاشیاما در قرن پانزدهم، نمایش داده بود. معماری ژاپنی با تبعیت از اصل زیبایی شناختی وابی سابی که جهان بینی عمیق تری را بر اساس پذیرش گذرا بودن و نقص نشان می دهد، همیشه اصالت و سادگی را به باورنکردنی ترین روش ها پرورش داده است.

مطمئناً درک ژاپنی ها از مینیمالیسم بالاتر از همگان است، اما این تمام چیزی نیست که طراحان ژاپنی روی میز می آورند. در محیط شهری متراکم توکیو و دیگر شهرهای ژاپن، فضا کم است. فضاهای کوچک، باقیمانده، زمین های قناس یا فضاهای میان بافتی بین دو ساختمان، بسیار مورد استفاده ی مجدد قرار می گیرند. پت آرکیتکچر اصطلاحی است که توسط آتلیه ی معروف طراحی ژاپنی بُو وُو ابداع شد، و برای توصیف ساختمان هایی به کار رفت که به فضای باقی مانده ی شهرهای ژاپن جا داده شده اند. این سایت های عجیب، محدودیت های غیرمعمولی به وجود می آورند و فرم های جالب توجهی در ساختمان ایجاد می کنند. از برخی جهات، فرم نهایی، محصولی از محدودیت ها است. ساختمان ها از کیفیت مینیاتوری برخوردار بوده و در پاسخ به محدودیت های زمین، راه حل های ابتکاری را اتخاذ می کنند. این میکرومعماری ها به عنوان یک همراه کوچک زیبا برای ساختمان های اطراف که بافت شهر را تشکیل می دهند ظاهر می شوند، از این رو این نام روی آنها گذاشته شده است.

در کنار سازه های مینیمال زیبا و طرح های جانبی عجیب و غریب، خیابان های ژاپن برخی از آوانگارد ترین خانه ها را در خود جای داده اند. چرا مرزهای زیبایی شناختی چنان شجاعانه درنوردیده می شوند، و نه فقط توسط اَبَر ثروتمندان، بلکه توسط طبقه ی متوسط نیز استفاده می شود؟ به نظر می رسد که این گرایش به نوآوری و خلاقیت ناشی از کیفیت اقتصادی غیرمعمول بازار مسکن در ژاپن است. در حالی که دنیای غرب افزایش تدریجی ارزش خانه ها را پیش بینی می کند، عکس آن برای ژاپن صادق است: خانه ها دقیقاً مانند هر کالای مصرفی مستهلک می شوند و به طور میانگین پس از گذشت سی سال تخریب می گردند! در ژاپن تصور می شود که یخچال بتواند بیشتر از خانه عمر کند. از آنجا که خانه های غربی نه صرفاً برای تک تک ساکنان، بلکه برای سلیقه ی عمومی خریداران آتی طراحی می شوند، سلیقه ی شخصی نمی تواند تعیین کننده باشد. اما همانطور که در ژاپن اتفاق می افتد، سلیقه ی نامتعارف و بیان شخصی کاملاً حکم‌فرماست.

در نهایت، شاید این همان چیزی باشد که ما را مجذوب معماری ژاپنی می کند: همنشینی سَبکِ زندگی سنتی و مدرن، شیوه ای که هر دو به طور طبیعی پذیرفته می شوند. و بدیهی است که این یک تنش، یا حل و فصل تنشی است که وضعیت جامعه ژاپن را که همواره در تلاش برای همزیستی مسالمت آمیز بین روح زمانه و سنت می باشد، منعکس می نماید.

ایده نگارش کتاب درآمدی بر معماری ژاپن زمانی به ذهن مان خطور کرد که شاهد حضورگفتمانی در عرصه محافل معماری در داخل کشور هستیم که با همکاری رسانه های غالب و تعدادی از معماران صاحب نام، مسیر فکری اندیشه های نظری معماری را به بیراهه هدایت می کنند و کمبود منابع تئوریک با رویکردهای مختلف بر این بحران ناشی از تزریق اندیشه های ایدئولوژیک دامن زده است. لذا در راستای مسئولیت های اجتماعی خود اقدام به آماده سازی مجموعه کتابهای اندیشه های تئوریک در معماری نمودیم که اولین شماره آن به این کتاب اختصاص دارد. معماری ژاپن که نماد بارزی از بر هم زدن مرزبندی دو گانه مبنی بر معماری به مثابه یک اثر مفهومی و معماری به مثابه تجربه فضا است، درمسیر همگرایی بین این دو رویکرد قرار گرفته است. البته علاقمندی فراوان معماران ایرانی به معماری ژاپنی و با توجه به این که معماران ژاپنی متعددی، برنده معتبرترین جایزه معماری(پریتزکر) شده اند، ما را به جمع آوری مجموعه مقالاتی پیرامون معماری ژاپن تشویق نمود. هدف این کتاب صرفا معرفی پروژه های معماری ژاپن نبوده و روند شکل گیری معماری معاصر ژاپن و فلسفه طراحی معماران ژاپنی، هدف اصلی این مقالات بوده است. بیش از نود درصد مطالب مورد استفاده در این کتاب از منابع اصلی بوده و قابل استفاده برای همه دانشجویان، اساتید و معماران حرفه ای می باشد.
مرتضی نیک فطرت، حسام عشقی صنعتی | فروردین ۱۴۰۰ شمسی

♦ فهرسـت مطالـب کتـاب: 
• معاصر
در جستجوی دانش و پیامد های آن؛ مرتضی نیک فطرت، حسام عشقی صنعتی
زایش و مرگ مدرنیته در تلاقی لوح سپید هیروشیما و صفحه نقره ای تینیان؛ احسان حنیف
معماری مدرن ژاپن، از آغاز تا به امروز؛ حسام عشقی صنعتی، مرتضی نیک فطرت
قهرمان تنهای مدرنیسم؛ ظهور باشو در کالبد انسان قرن بیستم(کارلو اسکارپا)؛ نیما حقوقی نیا، حمید ترابی
از شیفتگی تا معماری؛ روایتی در باب تاثیر ژاپن بر زندگی رایت؛ نیما حقوقی نیا، شادی حامدباغی
کنزو تانگه و گفتمان شرقی جهانی؛ محیا صادقی پور
کیشو کوروکاوا؛ از متابولیسم تا همزیستی در عصر حیات؛ رضا جم نژاد
آراتا ایسوزاکی؛ معماری بدون سبک؛ سپیده برزگر
فومیهیکو ماکی؛ سپیده برزگر
شین تاکاماتسو؛ خلق معماری زیبا؛ سپیده پیامی آزاد، هما ذاکری
تادائو آندو: چگونه معماری را آموختم؛ مرتضی نیک فطرت، بهرنگ دریای لعل
تادائو آندو؛ انتزاع سنت و مدرنیسم؛ پدرام علی بیکی
شیگرو بن: شوالیه شرایط بحران؛ حسام عشقی صنعتی
تویو ایتو؛ تحقق فانتزی ها؛ حسام عشقی صنعتی
کنگوکوما؛ معماری آینده؛ محمد سیمری
کنگوکوما؛ معماری از جنس دستان ما؛ حمید شاهی
ریوئه نیشیزاوا؛ پیچیدگی در سادگی؛ شیرین محمدحسین زاده
سوفوجیموتو؛ آغازگر فصلی نو در معماری ژاپن؛ پگاه روشن
جونیا ایشیگامی؛ معماری آزاد؛ معین زند
نسل جدید و چالش سطح؛ حسام عشقی صنعتی
• سنت
معماری و زیبایی شناسی مردمان جزیره؛‌ سروش محمدپور
بازتاب مفاهیم فلسفی و زیبایی شناختی ژاپنی درمعماری؛‌ فتانه اتباعی، مرتضی نیک فطرت
معماری ذن،شعر فضا؛ سیامک پناهی، فرناز چراغی فر
ماچی یا؛ مروری بر خانه های شهری ژاپن؛ هما ذاکری، سپیده پیامی آزاد
میکیو ناروسه؛ شهر و معماری در سینمای مدرن ژاپن؛ الهام اسفندیاری
لمس ژاپنی برای خانه ات؛ عناصر اصلی طراحی در خانه های سنتی ژاپن؛ محمد گلشن
روایت تضادها از سفری به ژاپن؛ علی اصغرزاده
چگونه از تجربه ژاپن بیاموزیم؛ پویا خرائلی پارسا

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.