کتاب «آنالوطیقای طراحی؛ بازنگری انگاره ها و پنداره ها در فرآیند طراحی فرم و فضای معاصر»

کتاب آنالوطیقای طراحی؛ (ازنگری انگاره ها و پنداره ها در فرآیند طراحی فرم و فضای معاصر

ناشر: دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
مؤلف: محمود رضایی
تاریخ انتشار: ۱۳۹۳
قیمت: ۲۸۰/۰۰۰ ریال

این نوشتار، یک کتاب درباره‏ ی «روش طراحی» معاصر نیست. کتاب نیست، زیرا کتاب‏ها بیشتر به گردآوری مطالب می‏پردازند؛ درحالی‏که در این نوشتار یک «تز» مطرح شده است. روش طراحی نیز این‏گونه فهم شده که با چه ابزاری و با چه رویکردی طراحی شود. این نوشتار، بیان انگاره‏ای نوین در «فرآیند طراحی» است.
هرچند کتاب به نقد روش‌های نوین طراحی معاصر در غرب می‌پردازد، ولی نخست اینکه قابل تعمیم به گستره‏ های مختلف طراحی مانند طراحی صنعتی، معماری داخلی، طراحی شهری و شهرسازی است. تز اصلی کتاب با نگرش‏های تیزبینانه و موشکافانه قابل‌گسترش به همه‏ ی روش‏های طراحی در مکان‏های دیگر است؛ دوم اینکه این کتاب، رویکرد و شگرد طراحی را از سبک و روش متمایز می‏سازد؛ «کانسپت» را از ایده و اندیشه تفکیک می­کند، انواع آن را شرح می­­دهد و  به نقد می‏کشد. سوم، آفرینش فرم را تنها یکی از ابعاد فرآیند طراحی می­داند و برای آن روش جدیدی معرفی می‏کند. چهارم، جهت‌گیری طراحی و میزان آن را سنجیده و همه ‏ی این‏ها را در فضای انگاره‏ های فرآیند طراحی در مهندسی و علوم انسانی بازگو می‏کند. بنابراین کتاب حاضر بدون شک می تواند یکی از کتاب های مرجع برای تدریس در دوره ی  دکتری معماری و شهرسازی یا کارشناسی ارشد در رشته های مذکور مورد استفاده قرار گیرد.
کتاب با مرور انگاره ‏های طراحی و معرفی آن‏ها به دنبال یافتن پنداره ‏های روش‏های طراحی است؛ از همین رو افزون بر بررسی انگاره ‏ها و پنداره‏ های طراحی، به نقد آن‏ها از زاویه ­ا‏ی مشخص یعنی روش طراحی می‏پردازد. نویسنده‏ ی کتاب که سال‏ها در ایران و خارج آن به کار ­طراحی و تدریس مشغول بوده، این نوشتار را در درس «نظریه‏ ها و روش­های طراحی» آموزش داده‏ و با بسیاری از طراحان آثار معرفی‌شده در ارتباط بوده است. تز مطرح‌شده در این کتاب، بیان‏گر چیزی است که در فرآیند طراحی همه می‏بینند، اما کمتر به آن فکر می‏کنند. بنابراین نوآوری کتاب، اندیشیدن به موضوعی است که از زایش معماری تا طراحی شهری حضور داشته، اما هیچ‌گاه به این شکل مطرح نشده است.
به­ قول «شوپنهاور» مسأله­ی اصلی در جهان بیش از آنکه دیدن آنچه باشد که کسی ندیده، فکر کردن درباره­ی آن چیزهایی است که همه می‌بینند و کسی به آن­ها نمی ‏اندیشد. آقای دکتر محمود رضائـــی با دقت فراوان و  ژرف نگری قابل توجهی به تألیف این کتاب پرداخته است که جای تشکر و قدردانی از ایشان را دارد.

توفیق روزافزون این نویسنده توانا و جوان را از ایزد منان خواستارم .
دکتر هاشم هاشم نژاد
دانشیار دانشکده معماری وشهرسازی
دانشگاه علم وصنعت ایران

موضوع و پرسش های اصلی که کتاب به آن پرداخته است:
آیا به­ راستی می‏توان درباره ‏ی روش طراحی، پرسشی به میان آورد که با انتخاب شیوه‏ای منطقی و مستدل ما را به پاسخی روشن برساند؟ آیا روش اصلی و یگانه‏ ای برای طراحی فضا وجود دارد؟ آیا می‏توان همه ‏ی روش‏ها را ـ در صورت وجود ـ در یک اصل واحد، مشترک دانست؟ و اساسا،ً آیا می‏توان در زمینه­ ی پیدایش فرم و فضا روشی برای طراحی قایل شد؟ طراحان در ذهن خود چگونه عمل آفرینش اثر را انجام داده و آن را در جهان واقع پدید می‏آورند؟ معماران، طراحان شهری و محیطی چگونه طراحی می‏کنند و روش‏های آفرینش فضا در آثارشان چگونه است؟ طراحان چگونه فرم، محصول و اثر خود را تولید می‏کنند؟ در فرآیند طراحی، طراحان از چه روش‏هایی برای خلق فرم نهایی اثر خود بهره جسته و جهش از تحلیل و مطالعات به شکل و فرم نهایی در آثار طراحان معاصر به چه روش یا روش‏هایی صورت گرفته است؟
در این کتاب منظور از روش طراحی، جنبه‌های مدیریتی یا مهندسی و برنامه­ریزانه نبوده بلکه آفرینش کیفی، شکلی و فضایی اثر طراحی شده مورد نظر بوده است. از آنجا که عمل طراحی می‌تواند به قبل از اجرا، حین اجرا و پس از آن تقسیم شود، اشاره می­شود که در این کتاب مقصود اصلی، طراحی قبل از اجرا بوده است. هرچند موارد بیان‌شده در این کتاب در بیشتر مواقع قابلیت تعمیم را به سایر گستره‏های طراحی دارند، اما نویسنده در گستره­ی طراحی معماری و طراحی شهری معاصر در جهان غرب سخن گفته است. همانا گسترش پنداره‏ها و انگاره‏های مطرح‌شده در این کتاب در فضای سرزمین‏های شرق جستاری جدا و ارزشمند خواهد بود.

بخشهای کتاب:
کتاب دارای سه بخش است. نویسنده کوشیده ابتدا در بخش اول کتاب فرآیند طراحی را با توجه به گام تحلیل و ترکیب بکاود، انگاره‏ های فرآیند طراحی فرم و فضا را دسته ‏بندی کند و اندیشه‏ های بیشتری را برای هر دسته با توجه به متن‏های موجود جمع‏ آوری و بازخوانی کند. دسته‏ بندی انگاره ‏های طراحی به شیوه ‏های گوناگون میسر است؛ اما نویسنده در این کتاب فرآیند طراحی را ملاک طبقه‏ بندی قرارداده ‏است. از طرف دیگر، نوشتار و متون اندیشمندان طراحی گاهی در بیش از یک دسته قابل قرارگیری است. متون انتخابی و دسته­ بندی­شده در زمینه ­ی معماری و شهرسازی بوده است. جداول تهیه شده تنها شروع بحث در زمینه‏ ی نظریه و روش طراحی است و به­ آسانی می‏توان در هر طبقه نوشتاری جدید اضافه کرد. نگارنده بر اساس سیر تاریخی انگاره ‏ها را نظم داده است.
بخش دوم کتاب به معرفی انواع روش‏های طراحی می­ پردازد. در این بخش، روش‏های طراحی فرم و فضای معماری و شهری که توسط دیگران دسته‌بندی­ شده‏ در متون طراحی بازنگری شده‏ و برای هر روش نمونه یا نمونه ‏هایی شرح و تفسیر شده است. این نمونه ‏ها بیشتر بر اساس انتخاب همان اندیشمندی که دسته­ بندی را انجام داده برگزیده ‏شده است. در موارد معدودی نگارنده مبتنی بر نظر سایر منتقدان، نظریه ‏پردازان یا تحلیل‏های خود، پروژه­ ی برتر یا نمونه ‏ی برجسته ­ای را برای روش مطرح شده برگزیده ‏است.
در بخش سوم، روش‏های طراحی بخش پیشین مقایسه و نقد شده و همه‏ ی آن‏ها با برهان به اصلی واحد تلخیص شده است: اصل قیاس. اصلی که از نگاه نویسنده اشتراک میان همه‏ ی روش‏های طراحی است.  بنابراین روش بررسی به‌کاررفته در این کتاب، روشی کیفی، استقرایی و اکتشافی با مرور، مقایسه و تفسیر آثار و نمونه‌های معماران و طراحان مشهور و خوش‏نام معاصر بین ‏المللی است که به ­جز مواردی محدود، طراح یا طراحان آن در قید حیات بوده‏ اند. طراحانی که با تمام شخصی بودن آثارشان جنبه‏ ها و اصول زیبایی­شناسی در کارهایشان قابل‌ردیابی است و به ­جای تقلید سبک، روش یا تکنیک فردی‏‏، باید به فهم بن‏مایه ‏های بین‏المللی در پس آثارشان پی برد.

کتاب حاضر توسط دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی در ۴۰۰ صفحه، ۲۰۰۰ نسخه تمام رنگی به چاپ رسیده است.