دفاعیه دکتری معماری؛ «نقش فرهنگ و اقلیم در فضاهای آیینی» – دانشگاه آزاد نور

دفاع از پایان‌نامه پژوهشی دکتری معماری دانشگاه آزاد واحد نور، فردا، سه شنبه مورخ ۴ خرداد ماه ۱۴۰۰، ساعت ۱۱ صبح برگزار می گردد.

دفاعیه پایان نامه تحت عنوان:
«نقش فرهنگ و اقلیم در فضاهای آیینی»

دانشجو: مرتضی حسن پور
استاد راهنما: دکتر حسین سلطان زاده؛ استاد تمام گروه معماری دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
داوران:
• دکتر مهرداد متین؛ استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
• دکتر جمال الدین سهیلی؛ دانشیار گروه معماری دانشگاه آزاد واحد قزوین
• دکتر مریم شباک؛ استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد واحد نور

چکیده ای از پایان نامه: 
بیان مسئله: معماری آیینی به‌عنوان یک پدیده اجتماعی از فرهنگ و آیین نشأت گرفته و بر آن تأثیر می‌گذارد و آیینه‌ای از اندیشه‌ ی انسان در رابطه با فضا و فرهنگ است. چراکه این فضا به‌عنوان یک نیاز بشری مطرح است. مناسک عزاداری عاشورا به‌عنوان پایدارترین عامل وحدت اجتماعی و خاطره جمعی مردم از فرهنگ شیعه متبلور شده است؛ در این بین تکایا ازجمله فضاهای جمعی هستند که به دلیل باورها و عقاید مردم، برگزاری مراسم آیینی محرم در آن‌ها، نقش اساسی در هویت انسانی طوایف از یک‌سو و از سوی دیگر سبب هویت مکان‌هایی برای تعاملات اجتماعی و تعلق زایی و درنتیجه ارتقاء حس مکان، پویایی، ماندگاری در خاطره جمعی مردم شده است. فرهنگ و اقلیم همواره به عنوان دو رکن اصلی موثر بر شکل گیری کالبدی معماری فضاهای آیینی شناخته می شوند که این عوامل از نظر اهمیت و تأثیرگذاری در یک سطح قرار ندارند. واکاوی این معیارها و بررسی میزان اهمیت هر یک از آن‌ها علاوه بر نمایاندن ارزش‌ های معماری آیینی، می‌تواند رهنمودهای طراحی جهت خلق فضایی باکیفیت بیش‌تر را در اختیار معماران قرار دهد. همچنین تکایا به‌عنوان یک فضای فرهنگی-آیینی دارای پتانسیل کمک به روندی است که در آن شیعیان، حس مکان، تعلق و هویت را توسعه دهند و آن‌ها را حفظ نمایند.

هدف: در پژوهش حاضر نقش اقلیم و فرهنگ در معماری فضاهای آیینی و ارتباط آن با مفهوم ذهنی حس مکان می‌ باشد که معماری بومی تکایای مازندران به‌عنوان نمونه‌ ی موردی ارزیابی می‌گردد. در واقع پژوهش حاضر به دنبال شناخت و ارائه مدلی تحلیلی از معیارهای مؤثر بر معماری بومی تکایای مازندران در جهت اولویت‌ بندی این معیارها و بررسی آن‌ها در نمونه های مورد مطالعه و سنجش و ارزیابی ابعاد و مؤلّفه های حس مکان مؤثر در تکایای مازندران می باشد.

روش‌شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی و از حیث روش پیمایشی محسوب می‌ شود. در بخش کیفی پژوهش حاضر از نوع پژوهش های گراندد تئوری است. بنابراین با هدف شناخت و میزان اهمیت معیارها و زیر معیارهای فرهنگی و اقلیمی موثر بر معماری تکایای مازندران با استفاده از مصاحبه گردآوری شده از خبرگان، داده ها کدگذاری می شوند و در نهایت با تفسیر داده ها تئوری حاصل می شود. در مرحله بعد نیز جهت بررسی حس مکان و ابعاد آن در جامعه نمونه، روش میدانی و پیمایش استفاده می شود.

یافته ها: جهت شناسایی معیارهای مؤثر بر معماری تکایای مازندران، از طریق مصاحبه و کدگذاری یافته‌ها در سه دسته کدگذاری باز، محوری و انتخابی، نظریات خبرگان گرداوری و بررسی گردید؛ که نتایج آن شکل‌گیری ۴ کد محوری با عنوان‌های، «آیین ها و باورها»، «ساختار اجتماعی»، «ویژگی آب و هوایی» و «موقعیت جغرافیایی» بود. نتایج این گام نیز مشخص کرد که معیارهای اقلیم و فرهنگ ازنظر سطح تأثیرگذاری در تکایای تاریخی و معاصر دارای تفاوت‌ هایی هستند.
بررسی رابطه‌ای میان ابعاد مختلف حس مکان و عوامل مؤثر بر آن در جامعه نمونه نتایج مشخص کرد که تمامی مؤلّفه ‌های بررسی‌ شده در پژوهش، با ابعاد حس مکان در تکایا، رابطه مثبت و معناداری برقرار کرده‌اند. در این میان موارد «دسترسی و نفوذپذیری» با بعد هویت (۳۴۰/۰) و دل‌بستگی به مکان (۳۳۲/۰) رابطه کمتری دارد، به این معنا که در جامعه موردمطالعه، هویت مکان و دلبستگی مکان کاربران فضا از تکایا، تأثیرپذیری کمتری از مؤلفه‌ی مذکور دارد؛ مؤلفه‌ی «بافت و تزئینات» با شدت زیادی با بعد تعهد مکان (۶۸۱/۰)، دل‌بستگی به مکان (۶۲۷/۰) و وابستگی به مکان (۶۲۴/۰) همبستگی دارد.

نتیجه‌گیری: تحلیل یافته ها در قسمت اول مشخص کرد که اقلیم و فرهنگ همزمان بر معماری تکایای مازندران موثر بوده اند. اما همانطور که بررسی میدانی تکایا، جامعه نمونه و همچنین مصاحبه خبرگان نشان داد، به دلیل ماهیت آیینی جامعه مورد مطالعه و همچنین چارچوب های رفتاری- جامعه استفاده کننده از این تکایا، معیارهای فرهنگی دارای اهمیت بالاتری بودند.

تحلیل یافته ها در قسمت حس مکان نیز مشخص کرد که در خصوص «مؤلفه‌های فعالیتی» بررسی میدانی نظرات کاربران فضا مشخص کرد که تنوع «مؤلفه‌های عملکردی و تعاملات» و «مؤلفه‌های اجتماعی» در تکایای معاصر و تاریخی، آن‌ گونه که خبرگان متصور بوده‌اند اختلاف چندانی ندارند. در خصوص «مؤلفه‌های معنایی» نظرات خبرگان و کاربران فضا تقریباً یکسو بوده و بیانگر این موضوع است که در تکایای تاریخی به سبب وجود شاخصه هایی مانند خاطره‌انگیزی، هویت، اصالت و تاریخی بودن تکایا، افراد طایفه‌ ارزش بیشتری برای تکایای خود قائل‌ اند. در خصوص «مؤلفه‌های کالبدی» حس مکان، علیرغم اینکه خبرگان به دلیل ویژگی‌های معماری و کالبدی مثل منظر شهری و چشم‌انداز، بافت‌های ارزشمند و تزیینات، امتیاز بیشتری را برای تکایای تاریخی قائل هستند، ولی ازنظر کاربران فضا این ویژگی‌ها چندان محسوس نیست.

عناوین مقالات علمی پژوهشی برای دریافت درجه دکتری: 
۱- مقاله اول رساله دکتری: تأثیر آیین تعزیه بر معماری بومی تکایای مازندران- طایفه اسک آمل؛
فصلنامه علمی هنر اسلامی
۲- مقاله دوم رساله دکتری: واکاوی معیارهای فرهنگی اجتماعی و اقلیم در معماری بومی؛
مجله علمی پژوهشی توسعه مطالعات اجتماعی فرهنگی
۳- مقاله سوم رساله دکتری: تبیین نقش متقابل فرهنگ و هنر در معماری آیینی تکایای مازندران؛
فصلنامه علمی هنر اسلامی
۴- مقاله چهارم رساله دکتری: شناخت و سنجش مؤلفه های موثر بر حس تعلق به مکان فضاهای آیینی؛
فصلنامه آرمانشهر، نشریه علمی-پژوهشی معماری و شهرسازی
* (دریافت فایل پی دی اف چکیده چهار مقاله علمی پژوهشی)

* حضور برای عموم آزاد می باشد.
* حضور علاقمندان بصورت حضوری و با رعایت پروتکل های بهداشتی خواهد بود.
* حضور استاد راهنما و داوران بصورت آنلاین خواهد بود و فقط دانشجو در‌ محل حضور دارد.

زمان: سه شنبه، ۴ خرداد ماه ۱۴۰۰، ساعت ۱۱:۰۰
مکان برگزاری: سالن کنفرانس دانشگاه آزاد واحد نور 

دریافت پوستر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.