جایزه معماری آسیا به روایت احمد زهادی

جایزه معماری آسیا به روایت احمد زهادی:
“ایران اتاق فکر معماری آسیا می‌شود”

سال ٢٠١۵ برای جامعه معماران نقطه ‌عطفی در تاریخ معماری معاصر ایران خواهد بود. شرکت در سومین رویداد فرهنگی جهان و حضور در اکسپوی ٢٠١۵ میلان و همچنین حضور در بی‌ینال هنر و با موضوع هنرهای تجسمی، دو رویداد مهم برای جامعه معماران محسوب می‌شود. حال اینکه شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی چه دستاوردی می‌تواند برای ایران به‌دنبال داشته باشد، موضوعی است که در آینده، آثار و نتایج خود را نشان خواهد داد. برگزاری جایزه‌ها و نمایشگاه‌های معماری در سطح جهانی و شرکت در جایزه بین‌المللی پیش از هرچیز آهنگ زمزمه‌هایی تازه است. گویی جامعه معماران ایران در خود پتانسیلی می‌بیند که میل دارد آن را به جهان عرضه کند و یک‌بار دیگر جایگاه از‌دست‌رفته خود را به دست آورد. بر هیچ‌کس پوشیده نیست معماری گذشته ایران با ارزش‌ها و اصول پایدار خود، توانسته به جایگاه والایی دست یابد و مخاطبان خود را شگفت‌زده کند، اما در سال‌های اخیر و با ورود به دنیای مدرن، معماری ایران با خیره‌شدن به دستاوردهای غربی، راهی متفاوت در پیش گرفت و تن به تقلید داد. معمار امروزی در پی راهی است تا سنت دیرینه خود را در نیازهای امروز جست‌وجو کند و اصالت ازکف‌رفته را بازگرداند. برگزاری مسابقات جهانی و آسیایی می‌تواند همان مسیری باشد که نه‌تنها با تازه‌ترین دستاوردهای علمی دنیا آشنا شویم، بلکه هویت و خلاقیت خود را نیز به دنیا بشناسانیم. هر چند بازار ساخت‌وسازهای بی‌رویه به‌کار خود مشغول است و شهرها را با ساختمان‌های بی‌هویت و خنثایی که نه یادی از گذشته دارند و نه نشانی از آینده، اشباع کرده‌اند، اما اندک معمارانی که چشم به آینده دوخته‌اند تلاش دارند با تلنگرهایی هر چند کوچک، از سرعت آن بکاهند. از این منظر، جایزه‌های ملی و بین‌المللی و آسیایی می‌تواند سلیقه متفاوتی ایجاد کرده و مسیر‌های تازه‌ای پیش‌رو بگشاید. جایزه معماری آسیا نیز گام کوچکی است برای دیده‌شدن. دیده‌شدن اقلیتی که امید دارد با حضور خود در عرصه‌های بین‌الملل بازار کج‌سلیقگی را دگرگون کند. دراین‌باره با احمد زهادی، سردبیر و مدیرمسئول مجله معماری و ساختمان و مجله بین‌المللی ٢A و برگزار‌کننده جایزه معماری آسیا، گفت‌وگویی کردیم که در زیر می‌خوانید.

– جایزه معماری آسیا چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
از گذشته تاکنون شرایط جغرافیایی، باورها و درک اجتماعی، تاریخ و گروه‌های نژادی به‌عنوان بخش حائز اهمیت در تقسیم‌بندی هویت فرهنگی بوده و هست. واضح است در معماری هر مملکتی تصویری از هویت فرهنگی آن ملت مستتر است یا به عبارت دیگر، همواره و در طول قرن‌ها، معماری یکی از عناصر مهم و تعریف‌کننده تمدن ملت‌ها بوده است. در کنار همه ارزش‌های ملی، معمارانی نیز در این شهر زندگی می‌کنند که اگر کارفرمایان به ایشان مراجعه کنند و به‌طور مثال درخواست کنند رشته‌کوه‌های البرز را تبدیل به پارکینگ‌های طبقاتی کنند، دور از ذهن نیست این طراحی انجام و اجرائی شود. ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مهم آسیایی با تاریخ بیش از سه ‌هزار سال معماری مدون در دنیا شناخته شده است و امروز بیش از ١٧ اثر و بنای هنری ثبت‌شده از طرف سازمان جهانی یونسکو دارد. طیفی از معماران همیشه سعی بر این داشته‌اند با الهام از شرایط گذشته، معماری امروز را ارتقا دهند و به یک موفقیت اگرچه ناچیز دست پیدا کنند و طیف دیگر تحت‌تأثیر غرب، دچار دوگانگی و از جریان اصلی خارج شده‌اند و بدون درنظرگرفتن شرایط بومی، اقلیمی و اجتماعی کار می‌کنند و حتی از حمایت دولت هم برخوردارند. این شرایط بر بسیاری از کشورهای دیگر آسیایی نیز حاکم شده است و آنها نیز دچار این دوگانگی هستند. جایزه معماری آسیا سعی دارد نگاه ویژه‌ای به طیف نخست داشته باشد و جریان معماری معاصر آسیا را با ریشه‌های فرهنگی و اقلیمی پیوند بزند. نزدیک به ١٢ سال است که مجله معماری و ساختمان منتشر می‌شود و در پی آن در حدود ١٠ سال پیش مجله (٢A) در دوبی راه‌اندازی شد که در ایران و ١۴ کشور دیگر توزیع می‌شود. در این مدت جایزه‌ها و کنفرانس‌های زیادی برگزار کردیم و هدف ما سوق‌دادن جامعه تخصصی معماری به سوی نیازهای روز اجتماع بوده است. به‌نظر من جریان‌سازی باید یکی از اهداف مهم رسانه‌های تخصصی باشد و مجله (٢A) تلاش دارد با برگزاری این مسابقه به سمت این جریان‌سازی حرکت کند.

– با توجه به روابط و ضوابطی که بر ساخت‌وسازها وجود دارد، جایزه معماری آسیا چه تأثیری بر جریان غالب می‌گذارد؟
دو، سه دهه است که در کشوری چون کره‌جنوبی اتاق فکری تشکیل شده و جهت معماری آنها تغییر کرده است. معماری آنها به سمتی رفته که هم‌جنس جامعه و تفکرشان است و اگر از دستاوردهای علمی دنیا استفاده کرده‌اند، اما اصالت خودشان را هم ازدست نداده‌اند. این رسانه و این جایزه می‌تواند جهت فکری‌ای ایجاد کند و بر آنچه رخ می‌دهد غالب شود. وقتی ما در یک سطح گسترده این روش را تزریق کنیم، به‌طور یقین نفوذ می‌کند.
سابقا هم معماران ایرانی در جایزه‌های بین‌المللی صاحب امتیاز شده‌اند اما این جایزه‌ها نتوانسته است الگویی برای آینده معماری ما باشد… .
اصلا جنس این جایزه تفاوت می‌کند. خود معماری از ما درخواست می‌کند وقتی پروژه‌ای تولید می‌شود، به شرایط فرهنگی، بومی و اقتصادی جایی که قرار است استقرار پیدا کند، توجه کنیم. یک موقعی پارامترها برای این شرایط درنظر گرفته نمی‌شود و صرفا فرمی زیبا تولید می‌کنند که حتی ممکن است این زیبایی متناسب با فرهنگ ما و کانسپتی که در آن قرار می‌گیرد، نباشد. ما در جایزه معماری آسیا نمی‌خواهیم به خانه بروجردی‌ها و خانه‌های قدیمی برگردیم اما ایده‌ها باید متناسب با فرهنگ ما باشد. هر جریانی شبیه به اینکه در سطح گسترده‌ای اجرا می‌شود باید پیامی را انعکاس بدهد و این پیام نیز حتما بعد از برگزاری به‌صورت بیانیه به جامعه ارائه می‌شود تا دریچه‌ای به آینده باز کند. دست‌کم پیامش می‌تواند این باشد که اگر از معماری درخواست شد کوه‌های البرز را به پارکینگ طبقاتی تبدیل کند، بداند که این کار با اصول فرهنگی، اقلیمی و نیازهای روز جامعه هماهنگ نیست و نپذیرد.

– بر چه مبنایی پروژه‌هایی که از سال ٧٩ به بعد مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند، می‌توانند در مسابقه شرکت کنند؟
سال ٧٩ آغاز قرن بیست‌ویکم است که منظر معماری به‌طورکلی در دنیا تغییر کرد و بحث پایداری و محیط‌زیست مطرح شد و طبیعتا داوری ما نیز براساس این منظر است. از این‌رو پروژه‌هایی را می‌پذیریم که از سال ٧٩ به بهره‌برداری رسیده باشند. یعنی سال ٢٠٠١ که آغاز قرن بیست‌ویکم است.

– مرمت و نوسازی نیز یکی دیگر از بخش‌های جایزه است. این بخش در راستای نگاه به سنت معماری قرار داده شده است؟
خیلی از پروژه‌های با اهمیت نه‌فقط در ایران بلکه در سایر کشورهای آسیایی در این بخش قرار دارد و از این نظر بخش مهمی است.

– در بخش پروژه‌های آینده طرح‌های دانشجویی حذف شده. چه طرح‌هایی مدنظر شما بوده است؟
پروژه‌های زیادی از طریق دفاتر و شرکت‌های مهندسی مشاور معمار با یک دیدگاه مطالعاتی کار شده و منجر به اتفاقی شده که می‌تواند جوابگوی نیاز‌های جامعه و راه‌حلی برای آینده باشد، اما متأسفانه به دلایل زیادی این پروژه‌ها در حد طرح باقی مانده و اجرائی نشده‌اند. این پروژه‌ها می‌توانند در این بخش شرکت کنند. به‌طور قطع چنین پروژه‌هایی نمی‌تواند در کنار پروژه‌های دانشجویی قضاوت شود. هر چند ممکن است بعضا طرح‌های دانشجویی خوبی هم کار شود. دانشجو ارزش‌های ویژه خودش را دارد و همین حالا دستاوردهای مهمی دارند که گاه ممکن است یک معمار با سابقه بالا نداشته باشد. ما هم نمی‌خواهیم بگوییم یک دانشجو توان یک معمار را ندارد. در کنفرانس یک روزه جایزه هم برای دانشجویان تخفیف قابل‌ملاحظه‌ای در نظر گرفته شده تا بتوانند در برنامه شرکت کنند اما این بخش صرفا استراتژی مسابقه است.

– برای اجرای طرح‌هایی که در مسابقه برنده می‌شوند حمایتی وجود دارد؟
جایزه اعتبار آنهاست. امیدوارم اعتبار جایزه گشایشی برایشان باشد وگرنه هیچ‌کدام از حامیان جایزه قدرت اجرائی ندارند.

– ویژگی متمایز جایزه معماری آسیا نسبت به سایر جوایز چیست؟
سال‌هاست که ما به‌دلیل تحریم‌های سیاسی و دلایل دیگر، از روابط بین‌الملل محروم بوده‌ایم. در کشور ما استعدادهای زیادی وجود دارد که به سختی توانستند در صحنه‌های بین‌المللی حضور داشته باشند. این جایزه می‌تواند فرصت مناسبی باشد تا ایران نیز در کنار سایر کشورهای آسیا در سطح بین‌الملل زمینه‌های فکری خود را نشان بدهد. ما الان تعداد زیادی پروژه از کشورهای چین، ژاپن، سنگاپور، ترکیه و ایران دریافت کرده‌ایم و تازه در ابتدای دریافت پروژه‌ها هستیم. بسیاری از کشورهای آسیایی در این جایزه حضور دارند و این فرصت خوبی است برای معماران ایران، تا نوآوری‌ها و خلاقیت‌های هنری خود را در این عرصه در کنار معماران سرشناس دیگر کشورها نمایش دهند. قطعا فناوری و استفاده از تکنولوژی یکی از پارامترهای مهم است اما در کنار آن می‌خواهیم اصول بومی، اقلیمی و تفکر خودمان نیز در نظر گرفته شود.

– در مورد سابقه علمی و کاری داوران بفرمایید… .
سعی کردیم از داورانی استفاده کنیم که از کشورهای آسیایی باشند. از هر کشور یک نفر انتخاب شد. رومی خسلا سال‌ها داور جایزه آقا خان بوده است. سونگ‌اچ‌سانگ از اعضای اتاق فکر کره‌جنوبی است. یاووز سلیم سپین، مهم‌ترین و معروف‌ترین معمار خوش‌نام و خوش‌سلیقه ترکیه است. بهرام شیردل نیز معمار سرشناس ایرانی است که سال‌ها مدرس دانشگاه هاروارد بوده و جوایز معتبر بین‌المللی کسب کرده است. سنان مرت‌سنن علاوه بر اینکه معمار موفقی است و چون همکار علمی ما در جایزه معماری آسیا بود و رئیس دانشگاهی که برنامه در آنجا برگزار می‌شود، به هیأت داوری دعوت شده‌اند.

– در پایان این امکان وجود دارد که در سال‌های بعد جایزه معماری آسیا در ایران برگزار شود؟
جایزه طوری طراحی شده که هر سال در یک کشور برگزار می‌شود. دانشگاه (ITU) قدیمی‌ترین دانشگاهی است که در قاره آسیا راه‌اندازی شده است. این دانشگاه در سال ١٧٧٣ میلادی در زمان عثمانی ساخته شده و از این نظر گزینه مناسبی بود. اما برنامه‌ریزی به‌گونه‌ای است که در سال‌های آینده ان‌شاءالله در ایران نیز برگزار شود.

منبع: روزنامه شرق
منبع خبر: www.MemarNews.com