انتشار کتاب «معماری پارامتریک: معماری خودتکثیر؛ چارچوبی نوین برای معماری (جلد اول)»

انتشار کتاب «معماری پارامتریک: معماری خودتکثیر؛ چارچوبی نوین برای معماری»
(جلد اول)

نویسنده: پاتریک شوماخر
مترجمان: فرزاد حامدی و محمدمهدی محمدی
ناشر: سازمان انتشارات جهاددانشگاهی
تاریخ انتشار: چاپ اول | ۱۳۹۹
شمارگان: ۱۰۰ نسخه
تعداد صفحات: ۶۱۶ صفحه
قیمت: ۱۴۰/۰۰۰ تومان

♦ پیشگفتـار:
معماری به عنوان یکی از عرصه‌های پویای تمدن بشری همواره در حال پیشرفت و تغییر است و نوآوری‌های فنی، سبکی، زیباشناختی و طراحی به شکل مداوم در آن صورت می‌گیرد. در چند دهه اخیر بدون شک یکی از حوزه‌هایی که زمینه ایجاد تغییرات و رشد و پیشرفت معماری را فراهم آورده موضوعی تحت عنوان کلی معماری دیجیتال است. پیشرفت فناوری‌های دیجیتال امری است که تمام فعالیت‌های ما را متحول کرده و از این منظر، معماری نیز این تغییرات اجتناب‌ناپذیر را پذیرا شده‌است. توسعه رایانه‌های شخصی و در ادامه آن انواع نرم‌افزارهای فنی و تخصصی به مرور معماری را از فرایندهای کلاسیک طراحی خارج کرد و روش‌های ساده‌تر و کاراتری برای انجام فعالیت‌های طراحی فراهم آورد. با مشاهده این کارایی، معماری خود نیز به استقبال فناوری دیجیتال رفت و به مرور خواسته‌های پیچیده‌تری را به آن سپرد. آن چیزی که امروز و به عنوان معماری دیجیتال می‌شناسیم ترکیبی از فرایندهای پیچیده طراحی و ساخت است که با کمک انواع ابزارهای پیشرفته در اختیار معماران قرار گرفته است. این هنوز آغاز راهی طولانی است.
به نظر می‌رسد که مجموعه پیشرفت‌های بشر در زمینه هوش مصنوعی، یادگیری ماشینی، اینترنت اشیا و موارد دیگر، آینده بسیار پیچیده‌تری را نوید دهد که در آن بخش‌های بیشتری از فرایندهای ذهنی به ماشین‌ها منتقل شده و مسئولیت آنها در انجام امور طراحی و ساخت بسیار فراگیرتر خواهد شد. در کنار این پیشرفت‌های سریع فناوری باید توجه کرد که معماری همواره شامل بخش‌های تئوری و فرهنگی هم بوده است. از این منظر، در کنار پیشرفت‌های فنی، گفتگوها و استدلال‌های تئوری زیادی نیز لازم است تا نحوه برخورد دیسیپلین با این پدیده‌های نوظهور را شناسایی کند و فراگیری و کارآمدی این فرایندها را در میان فعالان این حوزه تسهیل نماید. از این روست که تکامل حوزه تئوری به همان اندازه تکامل تکنیکی ضروری می‌نماید.
با چنین دیدگاهی است که نقش افرادی چون پاتریک شوماخر پررنگ می‌شود. او از معدود افرادی در دیسیپلین معماری است که همزمان هم حضور فعال در حوزه تئوری و آکادمیک معماری دارد و هم در بخش حرفه‌ای به شکلی جدی و تاثیرگذار کار می‌کند. هم حضورش در مدرسه معماری AA و پیشبرد آموزش و تئوری اهمیت دارد و هم فعالیت حرفه‌ای او در دفتر معماری زاها حدید همراه با پروژه‌های بحث برانگیز است. پاتریک شوماخر اولین کسی است که به شکلی گسترده درباره موضوع معماری دیجیتال نوشته و سخنرانی کرده و اوست که در این خصوص واژه معماری پارامتریک را به عنوان یک سبک نوظهور جاانداخته است. مقاله‌هـای او یک‌به‌یک به تعریف ایـن معماری و ویژگی‌های آن پرداختند و فضای گفتگوی تخصصی در این زمینه را هموار کردند. او به عنوان کسی که همزمان به طراحی و اجرای پروژه‌هایی با همین سبک پرداخت، این روش طراحی را به شکلی جهانی مطرح نمود و بر کار و روش طراحی بسیاری از معماران کنونی تاثیر گذاشت. از این منظر او بدون شک از مهم‌ترین شخصیت‌های معماری معاصر جهان است که توانسته دیدگاه‌های تئوری خود را تبدیل به پروژه‌های واقعی بدل کرده و سپس این دیدگاه‌ها را به شکل فراگیری جهانی کند.
تا همین جای این مقدمه پیداست که من هم به این حوزه معماری علاقه دارم (و به همین دلیل در ارتباط با آن نوشته‌ام) و هم شخص پاتریک شوماخر را به عنوان یک شخصیت بسیار مهم در این عرصه ستایش می‌کنم. این کتاب که مطالعه می‌کنید، به کامل‌ترین شکل، فضای ذهنی او را ترسیم می‌کند و از این منظر جز منابع مهم این حوزه‌ی معماری است. به همین دلیل هم امتیاز بالایی در وبسایت‌های معرفی کتاب همچون goodreads کسب کرده است. خواندن کتاب‌هایی از این دست، سخت و نفس‌گیر است، وقت می‌خواهد و ده‌ها جستجوی جانبی، بازگذاشتن دائمی ویکی‌پدیا و در کنار داشتن منابع دیگر را طلب می‌کند. اما این کوشش، به دستاوردش می‌ارزد. حال جای خوشحالی است که نسخه فارسی آن در دسترس قرار گرفته است. امیدوارم که حوصله کنید، وقت بگذارید و در نهایت بیاموزید و لذت ببرید.
زوبین خبازی

♦ مقدمه مترجمـان:
در سال ۱۳۹۲ به‌صورت جسته‌وگریخته با سبک پارامتریک و نمونه کارهای آن آشنا شدیم. تلاش ما برای یافتن مطلبی در این حوزه به زبان فارسی صرفاً به چندین کتاب محدود شد که اکثر این کتاب‌ها در زمینه تعریف و آموزش ابزارهای دیجیتال بودند. ازاین‌رو، پس از گذشت چند سال و زمانی که متوجه شدیم هنوز هم منبع جامعی در این زمینه وجود ندارد، بر آن شدیم تا کتاب حاضر را به زبان فارسی ترجمه کنیم و در اختیار استادان، دانشجویان معماری و سایر علاقه‌مندان این سبک نوین قرار دهیم.
کتاب پیش رو نخستین جلد از مجموعه کتاب دو جلدی معماری خودتکثیر (Autopoiesis of architecture) است. این کتاب حاصل بیش از دو سال تلاش مترجمان و ویراستاران است. امید است که با ترجمه‌ی این کتاب بتوانیم قدمی هرچند کوچک در راستای تفکر بهتر در معماری و همچنین آشنایی با سبک پارامتریک برداریم.
پارامتریک و پارامترسیسم واژگانی هستند که پاتریک شوماخر نخستین بار در این سبک نهادینه کرد و سپس توسط پروژه‌های وی با مشارکت شرکت زاها حدید به اوج خود رسید. ازاین‌رو، این کتاب مطالب مفیدی را درباره مبانی نظری معماری، به ویژه معماری پارامتریک بیان می‌کند. در متن اصلی کتاب واژگان جدید و دوتایی (ترکیبی) زیادی به چشم می‌خورد که نویسنده از آنها برای تبیین مفاهیم موردنظر خویش استفاده کرده ‌است. در فرایند ترجمه تا حد امکان سعی خود بر آن داشتیم که این امانت گران‌بها را حفظ کرده و به واژگان و لحن نگارش نویسنده کتاب کاملاً پایبند باشیم؛ هرچند بدیهی است با توجه به تفاوت‌های زبانی، این پایبندی و وفاداری به متن اصلی گاه باعث سنگین‌تر شدن مطالب و مباحث کتاب شده باشد که به همین دلیل پیشاپیش پوزش می‌طلبیم و همواره پذیرای نظرات و پیشنهادهای شما فرهیختگان گرامی خواهیم بود. همچنین اسامی خاص و اصطلاحاتی که دانستن آن‌ها به زبان اصلی به درک بهتر کتاب کمک می‌کرد در پاورقی همان صفحه با «–م» مشخص شده‌است.
در پایان جا دارد از مهندس زوبین خبازی، مهدی فنونی، نسرین رازقندی، سروناز افشار، علی درلیک و کلیه دوستان و همکارانی که با کمک‌های خود ما را در این مسیر یاری کردند، تشکر ویژه داشته باشیم.
(فرزاد حامدی | محمدمهدی محمدی | پاییز ۱۳۹۸)

♦ مقدمــه نویسنـده:
هدف اصلی خودتکثیری معماری (معماری خودمتشابه) و برنامه‌ی این اثر برای رسیدن به آن چیست؟ اثر حاضر در جهت تجزیه و تحلیل نظام جامع نظری گام برداشته است. این تجزیه و تحلیل شامل اقداماتی برای ساماندهی نظری است؛ بنابراین هدف، یک سیستم نظری گسترده است که به خاطر خاصیت خود-توصیفی خود را برای معماری معاصر توضیح می‌دهد. فرض بر این است که معماری از طریق نظریات مستقل و منظم، خود را به‌صورت خود-ارجاعی تشکیل داده است.
در اینجا می‌توان فرضیه‌های تئوری برجسته معماری را -که نقطه‌ی شروع آنها از کتاب در باب معماری آلبرت در سال ۱۴۵۲ است- به‌عنوان نوشتارهای خود-توصیفی با معنای خاص مورد توجه قرار داد. نوشتارهای خود-توصیفی یک بازتاب کلی از فرضیات، ارزش‌ها و روش‌ها در رابطه با وظایف اجتماعی خود ارائه می‌دهند. آنها از زمان ظهور خود در رنسانس ایتالیا، به‌عنوان نظام خودآگاه بخش مهمی از معماری بوده‌اند.
مفهوم خودتکثیری اشاره به همه نظریه‌های خودساز معماری دارد. این یک فرایند تاریخی مستمر است و برای استمرار کارایی آن، همچنان به فعالیت‌های نظری جدید در هر مرحله از تکامل فعلی خود ادامه می‌دهد. اعتقاد من بر این است که استمرار موفقیت خودتکثیری معماری، امروزه بیش از هر زمان دیگری، مستلزم یک نظام نظری همه‌جانبه است تا بتواند چالش‌هـای تاریخی، ظرفیت‌هـا و انتخاب‌هـای متنوع معماری در جامعه کنونی را شفاف‌سازی کند.
برای دستیابی به یک مجموعه نظری جامع چه باید کرد؟ مجموعه‌ی فعلی مفاهیم و اصول موجود باید به یک مجموعه‌ی واضح از عبارات و فرضیه‌ها تبدیل شود تا بتوان کلیات منابع مفهومی موجود را در آن گنجاند؛ بنابراین مجموعه مفاهیم مطرح در اینجا از پیچیدگی خاصی برخوردار هستند. باوجوداین، فرض من بر این است که اگر پیچیدگی مفهومی مطرح در اینجا براساس دامنه گسترده‌ای از پدیده‌های جامع، مرتبط و سیستماتیک یکپارچه اندازه‌گیری شود، سیستم موجود به معیار بهینه خواهد رسید. این امر با مسائل معمول طراحی (معاصر) مغایر نیست: ساختار یک معماری مفهومی خوانا و روشن و مبتنی ‌بر بازنگری خلاقانه بسیاری از مطالب موجود باید به یک ساختار جدید منسجم تغییر داده شود. حداقل میزان ضروری پیچیدگی با ظرافت که از راه اضافه‌نمودن مطالب در یک طرح فرمال به دست می‌آید، شرایط لازم برای امیدواری به اینکه شاید تئوری بتواند خود را در مسیر نظام نظری جای دهد، محسوب می‌شود. مکمل کیفی این مقوله تلفیق نتایج چندگانه‌ی تئوری با مجموعه‌ای از فرضیه‌های طراحی‌شده برای تأثیرگذاری است. این امر ممکن است شانس بینش جدی را نسبت به حیات نظری نظام افزایش دهد. مجموع (به‌طور بالقوه بحث‌برانگیز) این موارد اقداماتی صریح و هدفمند بود؛ زیرا بدون نتیجه‌گیری که تفاوت ایجاد می‌کند، مجموعه‌های نظری بدون‌استفاده و وضوح نظریه بر باد خواهد رفت. به‌این‌ترتیب، مأموریت ما تهیه یک گزارش نظری جامع و یکپارچه همراه با مشخصات به اندازه کافی واضح بود تا فرضیه‌های تندوتیز را رد کند. مقوله‌ی وحدت نظری شامل بازنگری جامع مفاهیم رایج معماری به جای اصطلاحات انتزاعی است. تأثیر اولیه، آشنایی‌زدایی است؛ بنابراین ویژگی عجیب و تمایز تئوری معماری ارائه‌شده در اینجا مستلزم تحمل سرگیجه های اولیه و شاید سردرگمی آن است. با مطالعه‌ی اول ممکن است به نظر رسد که متن حاصل میان بی‌اهمیتی و نامفهومی به دام افتاده است. اجتناب از این تأثیر برای معرفی یک ادبیات نظری جدید و ایجاد یک سـاختار نظری سیستماتیک -برای پوشش و تفسیر مجدد سیستم نظری رایج، بازسازی شواهد موجود، شامل روندهای ظهور و خلق آثار اصیل نوین به منظور پیشبرد معماری به سمت فعالیت‌های مربوطه- هنوز دشوار است. ناآشنابودن زبان تئوری بخشی مهمی از هر چشم‌انداز جدید محسوب می‌شود.
روح و هدف اصلی این اقدام نظری، حتی اگر حالت اولیه توصیف و توضیح باشد، با ایجاد تفکر آزاد و غیرمستقیم، آماده تأثیرگذاری است. من مشتاق دیدن تأیید (یا تکذیب) توضیحات تکمیلی خود با استناد بر تحقیقات تاریخی و باروری مفاهیم استنتاجی خود با بررسی‌های آتی هستم. تجزیه و تحلیل‌های انجام گرفته در اینجا جهت تصریح خود-آزمایی استاندارد مبهم معماری آوانگارد معاصر در قالب مجموعه‌ای از هنجارها است. پس از این کار این هنجارها مستحکم و قوی می‌شوند یا شاید بتوانند به‌عنوان نقاط شروعی برای تجدیدنظر و تغییر به کار روند. تئوری خلاقانه‌ی خود-توصیفی جهت دستیابی به تأثیر قوی آشناپنداری از طریق کانسپت‌های جدید، انتزاعات و شیوه‌شناسی نوین عمل می‌کند. ترکیب این‌چنینی از تنوع و افزونگی باعث تبدیل خطوط مفهومی به شواهد بالقوه‌ای می‌شود که ممکن است به چشم‌انداز جدیدی منجر شود که با مشکلات فعلی مرتبط است.
این کتاب، تئوری خودتکثیری معماری را در ۱۲ قسمت (پنج قسمت در جلد ۱ و هفت قسمت در جلد ۲) و ۶۰ بخش (۲۴ بخش در‌ جلد ۱ و ۳۶ بخش در جلد ۲) و حدود ۲۵۰ فصل توضیح داده است. هر یک از ۶۰ بخش، فرائضی را ارائه می‌دهند که دربردارنده‌ی یک پیام واحد از شواهدی است که در بخش مربوطه بیان می‌شوند. هر۲۵۰ فصل کتاب طبق چارچوب نوین نظری، جمع‌آوری و مرتب‌سازی شده است تا شواهد مدفون در فرضیه‌ها را تفسیر کنند. در پایان کتاب فهرست کاملی از فرضیه‌ها در قالب ضمیمه ۲ و خلاصه‌ای مناسب از «نتایج» تئوری خودتکثیری معماری آورده شده ‌است.
تلاش برای دستیابی به یک سیستم نظری جامع که خود را در نقش خود-توصیفی به معماری پیشکش کند، بدون‌شک در معماری معاصر منحصربه‌فرد است. این بلندپروازی‌ها به ناچار اختلاف ایجاد می‌کنند. درواقع، هرگونه اقدام سیستماتیک، انتقاداتی را در پی دارد. اگر این اقدامات دارای هرگونه صلاحیتی باشند، ممکن است در بحث‌های آتی طرفدارانی داشته باشند. وحدت نظری تنها می‌تواند در قالب یک نتیجه بحث‌برانگیز به دست آید.

♦ فهرسـت مطالـب کتـاب:
معرفی: معماری در نقش یک سیستم خودتکثیر
معماری در نقش یک سیستم خودتکثیر
فرضیه ۱
معماری به‌عنوان سیستمی از ارتباطات
تئوری یکپارچگی معماری
مقایسه تعاریف دیدگاه های مبتنی بر عملکرد و مبتنی بر علل
در جست‌وجوی جامعیت
تئوری‌های وارد شده از نظریه سیستم‌های اجتماعی
جایگاه معماری در جامعه

فصل اول: تئوری معماری
مقدمه
وحدت معماری
فرضیه ۲
سیستم های معماری – شکل گیری و تنظیم مستقل
سیر تکامل معماری
فرضیه ۳
تئوری معماری به‌عنوان سازوکار انتخاب
ضرورت تئوری
فرضیه ۴
عملکرد تئوری‌های وابسته به معماری
انواع تئوری‌ها
ضرورت تعمق در علل اصلی اجتماعی معماری
نظریات ممتاز
تئوری خودتکثیری معماری به‌عنوان نظریه-ممتاز رشته-محور
از ساختارشکنی تا طرح نظریات انتقادی

فصل دوم: ظهور تاریخی معماری
مقدمه
ظهور معماری به‌عنوان سیستم خود-ارجاعی
فرضیه ۵
توصیفات داخلی در مقایسه با توصیفات خارجی
سیستم های عملیاتی
تبلور تاریخی معماری
بنیانگذاری و بازسازی معماری
فرضیه ۶
روند خودمختارسازی: سرچشمه رشته معماری در رنسانس ایتالیایی
پایه گذاری مجدد رشته معماری به‌عنوان معماری مدرن
منحصربه‌فرد بودن و دامنه جهانی معماری مدرن
رهایی از قیدوبندهای متعارف سنتی
تغییر از ساختار به فضا
جریان پیشرو (آوانگارد) در مقایسه با جریان پیرو (عمومی)
فرضیه ۷
شرط لازم برای روند تکامل
استقلال جریان پیشرو (آوانگارد)
ارتباطات بین آوانگارد و جریان پیرو
وابستگی متقابل بین آوانگارد و جریان عمومی
ساختار زمانی فرایند آوانگارد: دوره‌ی تصاعدی در مقابل دوره انقلابی
نمونه‌های واقعی در مقایسه با اصول انتزاعی
انقلاب و فلسفه
مدینه‌ی فاضله‌ی نهان در برابر بلندپروازی‌های آرمانی تاریخ‌گرایان آوانگارد
بیانیه های گذشته نگر
تحقیقات معماری
فرضیه ۸
تحقیقات معماری به‌عنوان تحقیقات طراحی آوانگارد
دانشکده های معماری در نقش آزمایشگاه
ضرورت تعیین حدود
فرضیه ۹
تفاوت هنر و معماری
تفاوت علم و معماری
تفاوت معماری و مهندسی
منطق تعیین حدود
اختصاصی بودن معماری در رشته‌های طراحی

فصل سوم: عملکردها، ساختارها و فرایندهای معماری به عنوان یک سیستم خودتکثیر
مقدمه
خودتکثیری معماری در جامعه‌ای که از لحاظ عملکردی متفاوت است
فرضیه ۱۰
نظریه جامعه مدرن نیکلاس لومان
مشاهدات مرتبه سوم
کدها و واسطه ها
مفهوم خودتکثیری اجتماعی
استقلال معماری
فرضیه ۱۱
آزادی در فضای بسته
اختلالات
ساختارهای ارتباطی
کارکردهای اساسی معماری
فرضیه ۱۲
تصمیمات طراحی
وابستگی شبکه‌ای به فعالیت‌های اصلی
تصمیمات طراحی و درخواست‌ها و نیازهای بیرونی
تمایز هادی در رشته‌های معماری و طراحی
فرضیه ۱۳
برتری تمایزات
فرم در مقابل عملکرد به‌عنوان تمایز هادی در نظام‌های معماری
مرجع دوگانه رشته‌های طراحی
کدگذاری معماری
فرضیه ۱۴
کدهای دوگانه
کارایی و زیبایی به‌عنوان کد دوگانه معماری
چند زمینه ای
کد منحصربه‌فرد دوگانه معماری به‌عنوان ابزار مرزبندی
کد دوگانه معماری و کد سه گانه معماری آوانگارد
نوسان نظری: سروکار داشتن با دنیای گسترده امکانات
انتزاع و آزادی
سبک‌‌های معماری
فرضیه ۱۵
مفهوم سبک(ها)
منطق سبک (ها)
سبک به‌عنوان برنامه ضروری معماری
سبک‌ها، فرم و عملکرد را تنظیم می‌کنند
سبک‌‌های خنثی
اجتناب‌ناپذیر بودن پیشینه ی فرمال
احتمال دوگانه تشکیل سبک
آگاهی سبکی به‌عنوان مشاهدات مرتبه دوم
پیشرفت مانند پیشرفت و توالی سبک ها
سبک‌ها به‌عنوان برنامه‌های تحقیقاتی
فرضیه ۱۶
خلاقیت سبک‌ها و برنامه‌‌های تحقیقاتی
مقاومت سبک‌ها یا برنامه‌‌های تحقیقاتی
ساختار سبک‌ها و برنامه‌‌های تحقیقاتی: استقلال، هسته مرکزی، روش ابتکاری
سبک‌‌های تاریخی بزرگ: هسته مرکزی و روش‌‌های ابتکاری
حوزه مشکلات و فضای راه‌حل به‌عنوان منابع نوآوری سبکی
مسیر اصلی پارادایمی و تعمیم‌دهی نظری
سبک‌ها و برنامه‌های تحقیقاتی پیشرو در مقابل سبک های رو به انحطاط
دامنه تغییرات روششناسی
منطق ارزش‌‌های زیبایی شناختی
فرضیه ۱۷
تغییر تاریخی ارزش‌‌های زیبایی شناختی
ارزش زیبایی‌شناسی و قوانین زیبایی
راز زیبایی
پیشینه ی فرمال، ویژگی های انحصاری و ارزش‌های زیبایی‌شناسی
ضرورت انقلاب زیبایی شناسی
ارزش زیبایی شناسی: طراحان در برابر کاربران
پیوند دوگانه ارتباطات معماری: زمینه ها در برابر پروژه ها
فرضیه ۱۸
پیوستگی تفاوت‌های زمینه ها و پروژه ها
اختلاف بین زمینه ها و پروژه ها
اثر متقابل بین زمینه ها و پروژه ها

فصل چهارم: رسانه معماری
مقدمه
رسانه و فرم
فرضیه ۱۹
رسانه های نمادین عمومی در ارتباطات
رسانه به‌عنوان آشکارکننده و نهان کننده
رسانه به‌عنوان دنیایی از احتمالات
رسانه و شیوه
رسانه استاندارد معماری
خودارجاعی تکرارشونده
رسانه و ساختار زمانی فرایند طراحی
فرضیه ۲۰
تفاوت: ابهام سازنده رسانه
دیاگرام ها
ساختار زمانی بازه‌ای در برابر نقطه ای: ساختار زمانی پروژه‌های معماری

فصل پنجم: عملکرد اجتماعی معماری
مقدمه
معماری به‌عنوان سیستم عملکردی اجتماعی
فرضیه ۲۱
عملکرد در مقابل خدمات
سیستم های عملکردی و الزامات عملکردی جامعه
چارچوب‌بندی به‌عنوان عملکرد اجتماعی معماری
تعریف شرایط به‌عنوان پیش‌فرض تعاملات اجتماعی
چارچوب‌بندی وابستگی دوگانه
وابستگی بنیادی دوگانه
ارتباط بین هنر و معماری در شرایط عملکرد اجتماعی آنها
ابتکار به‌عنوان وجه حیاتی عملکرد اجتماعی معماری
فرضیه ۲۲
بار مسئولیت و ریسک ابتکار دائمی
ظرفیت ابداعات عملیاتی و ساختاری معماری
دگرگونی، حشویات و وابستگی سازگار
استراتژیها و روشهای نوآوری
فرضیه ۲۳
قدرت انتزاع
تاریخچه‌ای از ابتکارات معماری
مانورهای کانسپتی
ابتکارات کلیدی: مکان، فضا، عرصه
فرضیه ۲۴
ظهور فضای معماری
استیلای فضای معماری
برتری فضای معماری
از فضا تا عرصه

نتیجه گیری

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.