گفتمان هنر و معماری با موضوع «نظام آب و سازه های آبی قزوین»

انجمن مفاخر معماری ایران برگزار می کند:
سیصد و دهمین گفتمان هنر و معماری

با موضوع:
نظام آب و سازه های آبی قزوین

پنل گفتگو:
– مهرزاد پرهیزکاری
– حسین طحان
– سمیه مراقی

دبیر پنل:
نسیم ایرانمنش

شناخت شهر قزوین، نظام پیچیده‌ای از فن‌آوری استفاده از آب را نشان می‌دهد. این نظام در رابطه متقابل شهر و آب شکل گرفته، و توسعه یافته است. قزوین از همان ابتدای مکان‌یابی شهر، با مسئله آب در ارتباط بوده است. استفاده از آب رودخانه‌ها همراه با آب چاه، نظام آب را در قزوین بنیان نهاد. با گسترش شهر، چند قنات برای آب شرب؛ و باغستانی محیط بر شهر که محافظت آن را در برابر جو بیابانی بر عهده داشت، بر اساس سیلاب‌های فصلی زمستان و بهار احداث شدند. برخی از اندام‌های آبی شهر مانند سد و قنات از اوایل دوران اسلامی وارد چرخه نظام آب قزوین گردید. به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت شهر در دوره سلجوقی، قزوین در این دوره دارای نظام آبی کاملی بوده است. دگرگونی‌های شهر بر اثر زلزله و حملات مغول، روند توسعه شهر و به تبع آن نظام آبی قزوین را با وقفه مواجه نموده اما مختل نساخت. با انتخاب قزوین به عنوان پایتخت در دوره صفوی، شهر وارد مرحله تازه‌ای از حیات خود گردید. نظام آب شهر در این دوره می‌بایست پاسخ‌گوی نیازهای شهری پرجمعیت به عنوان پایتخت می‌بود. اطلاعات اندکی از نظام آب شهر در این دوره در دست است، اما بسیاری از زیرساخت‌های موجود در دوره قاجار را باید به دوره صفوی نسبت داد. توسعه شبکه قنوات و آب‌انبارها، به همراه بناهای آبی شهر در دوره صفوی، موجب گردید تا محدودیت‌های منابع آبی، مشکلی برای توسعه شهر ایجاد ننماید. همچنین انحراف مسیر رودخانه دیزج که تهدیدی برای شهر محسوب می‌گردید و توسعه محلات شهر را با محدودیت مواجه می‌ساخت، احتمالا در همین دوره اتفاق افتاده است.
قزوین پس از رکودی موقتی، در دوره قاجاریه رونقی دوباره یافت و فرصتی برای توسعه مجدد شهر و نظام آبی آن پدیدار شد. نظام آب قزوین در این دوره با توجه به مدارک و آثار باقی مانده قابل مطالعه و ترسیم است. مهار سیلاب با ایجاد بند و شهربند، لایروبی رودخانه‌ها و استفاده از باغستان به عنوان مخازن بزرگی که با مصرف آب‌ رودخانه‌ها، شهر را از تهدید سیل در امان نگاه میداشت؛ تکمیل شبکه آبرسانی و ذخیره آب شهر با احداث و تنقیه قنوات؛ ساخت و توسعه آب‌انبارهای عمومی و خصوصی؛ و توسعه سایر ابنیه آبی شامل گرمابه‌ها، یخچال‌ها، آسیاب‌ها و… به عنوان اجزای نظام آب قزوین این نظام را به کامل‌ترین مرحله حیات خود رسانید.
بر این اساس می‌توان به بخشی از روند توسعه این نظام از ابتدا تا دوران معاصر دست یافت. نظام آب قزوین در شش محور اساسی قابل مطالعه است:
الف- مکانیابی شهر بر اساس نیاز به آب و توسعه آتی، در بستر نزدیک شدن دو رودخانه فصلی
ب- تامین آب شهر از منابع آب رودخانه‌ها قنوات و چاه‌ها
ج- مهار تهدیدهای ناشی از سیلاب رودخانه‌ها و استفاده از آن در باغداری با ایجاد باغستان پیرامونی شهر و تاسیسات شهربند…
د- شبکه تقسیم آب در شهر توسط مسیرهای فرعی قنوات، شبکه تنپوشه و جوی‌های روباز
ه- بناهای آبی شامل آخوره، آب‌انبار، رختشویخانه، حمام، یخچال و آسیاب به عنوان واسطه میان منابع آب (قنات‌ها و رودخانه‌ها) و شهر
و- رابطه خانه‌ها با نظام تقسیم آب و تاثیر شبکه آبرسانی بر ساختار و بافت شهری
نظام آب شهر در ترکیب این شش محور، در بستر تاریخ جریان یافته است. مطالعه محورهای یاد شده جزئیات بیشتری از دانش به‌کار گرفته شده را آشکار خواهد ساخت. دانشی که حاصل قرن‌ها تجربه و موجب پیدایش و حیات شهری شده که با استفاده از نظامی دقیق بر ناملایمت‌های جغرافیایی چیره گردیده است.

* حضور برای عموم آزاد و رایگان می باشد.

زمان: چهارشنبه ۱ اسفند ماه ۱۳۹۷، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع)، خیابان ولیعصر، بالاتر از ظفر، بلوار اسفندیار، پلاک ۳۵

• «زمانبندی هم‌اندیشی انجمن مفاخر معماری ایران در اسفند ماه ۱۳۹۷» :

  – نظام آب و سازه های آبی قزوین
  چهارشنبه ۱ اسفند ۹۷، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰

  – منظر سرزمین و آب
  چهارشنبه ۸ اسفند ۹۷، ساعت ۱۵ الی ۱۷:۳۰

  – اردبیل، استان سال ۱۳۹۸
  چهارشنبه ۱۵ اسفند ۹۷، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰

  – نوروز باستان و ساتراپ های هخامنشی
  چهارشنبه ۲۲ اسفند ۹۷، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰

سایت مرتبط: www.ammi.ir
دریافت پوستر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.