گفتمان هنر و معماری با عنوان “سیری در باغ های ایرانی (مازندران)”

انجمن مفاخر معماری ایران برگزار می کند:
سیصد و بیست و هفتمین گفتمان هنر و معماری

با موضوع:
سیری در باغ های ایرانی (مازندران)

پنل گفتگو:
وحید حیدرنتاج
پرستو عشرتی

دبیر پنل:
امیرعباس ابوطالبی

کرانه جنوبی دریای خزر در دوره شاه عباس صفوی به عنوان پایتخت تفریحی وی در مقابل پایتخت سیاسی -اصفهان- از اعتبار بیشتری برخوردار شد. در این بین باغ­ های بسیاری در منطقه از جمله در شهرهای آمل، بارفروش (بابل امروزی)، ساری و بهشهر احداث گشت که به عنوان تفرجگاه­ های شاهان صفوی مورد استفاده قرار میگرفت. اسکندر بیک، منشی شاه عباس؛ در کتاب عالم­آرای عباسی در ذکر آثار خیر و احداث عمارات در مازندران می­آورد: “… و در مازندران جنت ­نشان احداث فرح ­آباد جنت­ نهاد در کنار دریا، که رودخانه موسوم به تجینه رود از آن میان می­گذرد، و پل عالی و خیابان که از آن بلده جنت نشان تا بلده ساری تخمیناً چهار فرسخ طرح انداخته سنگ ­بست نموده ­اند و عمارات عالی که در هر باغ ترتیب یافته از حیز شمار بیرون است دولتخانه و بازارگاه و حمامات و باغات فرح­بخش جنت­ مثال در آن بلده جنت­ نشان طرح انداخته و الیوم شهری به آن عظمت و شوکت و ازدحام معلوم نیست که در بلاد اسلام بوده باشد و عمارت و باغات مرغوب واقعه در ساری و آمل و دریاچه و عمارات عالیه بارفروش ده و در اشرف خان­ه ای به تکلف بزیب و زینت و باغ و چشمه و حوضخانه که در بالاخانه عمارات باغ مذکور ترتیب یافته آب را از مکان مرتفع به فنون غریبه بالا برده به حوض نقره می­ریزد و دیگر باغات و حمامات و عمارات دیگر در نیم فرسخی قصبه مزبور موسوم به باغات که در مکان مرتفع ترتیب یافته مشتمل بر تالارها و ایوان­ ها و دریاچه و فواره­ ها و حمام و باغچه فردوس ­نما که از نظاره آنها دیده عقل را حیرت­ افزا است و از اصفهان تا قصبه اشرف در هر محله چهار فرسخی عماراتی مشتمل بر خان­ه ای نشیمن و بیوتات و باغچه ­ها است که اکثر حکام دارد و جمیع بیوتات مایحتاج نزول مهیا و آماده است”.

به طور خلاصه باغ ­های مازندران عبارت است از:

۱. فرح ­آباد
فرح ­آباد در شمال ساری و در کنار دریای خزر واقع است، جایی که رودخانه تجن به دریا می­رسد. اسکندر بیک از فرح­آباد با عنوان دارالسرور، یاد می‌کند و اضافه می‌نماید که شاه اصولاً برای سیر و شکار و گذراندن زمستان به آنجا نقل مکان می‌کرد. وی در باب بنیاد نهادن فرح ­آباد می­ نویسد: “آن مکان زینت­ بخش لیاقت شهریت و استعداد تربیت داشت زیرا که رودخانه موسوم به تجینه­ رود در وسط آن بقعه امام مثال ماصدق روضه ماء و نهرهای سلسال جریان یافته به دریا می­ ریزد و آب دریا منظور ساکنان آن سرزمین در نظر نظارگیان بدایع آفریدگار زمان و زمین است”.

۲. باغ بحرالارم بابل
نوشته­ های تاریخی حاکی از وجود یک جزیره در وسط دریاچه ­ای بزرگ در نزدیکی شهر بابل می­باشد. ویلبر می­گوید: “… در نزدیکی شهر بارفروش باغی احداث شد که از حیث طرح با دیگر باغ ­های این دوره تفاوت داشت. بدین­ترتیب که در آن دریاچه­ ای با محیط ۲/۳ کیلومتر پدید آوردند و دورتادور آن را سنگ­چین کردند. در این دریاچه جزیره­ای مصنوعی به مساحت دو جریب تعبیه کرده بودند و ستون­ های چوبی، یک پل طولانی را که از خشکی به این دریاچه کشیده شده بود را برپا نگاه می­داشت.

۳. باغ شاه بهشهر
باغ شاه در حقیقت هسته اصلی مجموعه باغ­ های بهشهر بوده و عمارت دیوان­خانه در آن قرار داشته است. وسعت این باغ در حدود ۸۰۰۰۰ متر مربع است و در وسط این باغ ساختمان بزرگی بنا گردیده که به چهل ستون شهرت داشت. “در جنب عمارت، استخر بزرگی به مساحت ۵۰۰ متر احداث شده بود که در میان استخر شب­ های مهتاب با قایق دستی مشغول تفریح و سرگرمی بوده­ اند”. باغ شاه با دیوارهای بلند سنگی و سروهای چند صد ساله، جوی آب سنگی، حوضچه­ ها و سنگ فرش ­های اطراف آن که تا پشت عمارت امتداد می­ یافت، با کمی تغییر همان­گونه که سیاحان تصویر آن را بازگو نموده­ اند باقی است.

۴. باغ شمال
“باغ شمال در قسمت شمالی باغ شاه وجود داشت که دارای حمام و ساختمان­های متعددی بوده است. هنوی (۱۱۵۴ ق.) نیز این باغ را چنین شرح می­دهد: “این دروازه به خیابان طویل گشوده می­شود که در هر طرف خیابان سی ساختمان برای گارد سلطنتی بنا شده است، این قسمت ورودی به باغ شاهی و در حقیقت باغ شمال است”.

۵. باغ تپه
باغ تپه در سمت شرق باغ شاه واقع بوده و به دلیل ارتفاع بیشتر نسبت به باغ ­های اطراف، به این نام خوانده می­شد. دلاواله از باغی می ­نویسد که برای زنان شاه ساخته شده و دورتادور آن دیوار قطوری با برج و بارو دارد. “محوطه آن پر از درختان خوشبو بوده است و در وسط باغ جائی که خیابان­ ها همدیگر را قطع می­کند عمارتی هشت­ گوش کوچک و بلند مختص زنان بوده است.

۶. باغ چشمه
باغ چشمه در بخش جنوب شرقی باغ های بهشهر و با زاویه­ای متفاوت از آنها واقع شده است. فریزر در سال ۱۲۳۸ قمری آن را چنین توصیف کرده است: “در میانه، جویی آبی است که کف آن سنگ است و آبشارهای متعددی در مسیر آن است، دو طرف این جوی سروهای کهنسال زیبا و درختان مرکبات است. بنای این باغ را چشمه عمارت می­نامند و بر چشمه­ای پُر آب ساخته شده که از زمین می­جوشد.

۷. باغ صاحب­ الزمان
نوشته ­های تاریخی در مورد باغ صاحب­ الزمان بسیار اندک می­باشد؛ ملگنوف به نقل قول از هنوی در بازدید وی از این باغ می­نویسد: “سفره­ خانه در عمارت صاحب­ الزمان بوده که برای حرمت آزرم بی­ شمشیر بدان­جا درون آمدندی”.

۸. کاخ صفی ­آباد

در بالای تپه بسیار مرتفع از شهر بهشهر و سمت غرب مجموعه باغ­ها عمارت فوق ­العاده مجللی وجود دارد که به کاخ صفی­ آباد مشهور است، “این بنا در سال ۱۰۱۰ ق. به فرمان شاه عباس کبیر به ترتیب دو اشکوب ه­ای ساخته شده است”.

۹. باغ عباس ­آباد
مجموعه تاریخی عباس­آباد بهشهر که به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در لیست آثار میراث جهانی ثبت شد، به فاصله ۹ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بهشهر، برفراز ارتفاعات البرز و در دل جنگل انبوه واقع گردیده است. هربرت از این کاخ در حدود سیصد سال قبل یعنی بلافاصله پس از اتمام ساختمان آن، دیدن کرده و خاطر نشان ساخته که “کاخ مزبور، به خاطر منظره بدیع و زیبا و مجسمه­ ها و تابلوهای آب و رنگ و بیش ه­ای که انواع و اقسام وسایل بازی و تفریح در آن موجود است، مافوق یک کاخ ییلاقی است و از کاخ ­های دیگر شاه عباس عالی­ تر است” (عسگری، ۱۳۵۰: ۲۱۸).

یکی از بناهای ماندگار در این مجموعه چشمه عمارت مستقر در داخل دریاچه است که به صورت جزیره­ای در میان آن خودنمایی می­کند. چشمه عمارت در میان استخر بنایی است آجری به شکل چهارطاقی که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنایی با مصالح چوب و سقفی سفالی را تشکیل می­داد.

۱۰. گل­باغ
محوطه گلباغ به فاصله ۶۰۰ متری از باغ اصلی مجموعه عباس ­آباد واقع شده است. محوطه مذکور در ادامه یک شیب قرار داشته به نحوی­ که شیب را بریده و آن را به صورت یک سطح تقریباً صاف درآورده ­اند. اختلاف ارتفاع محوطه فوق نسبت به باغ در حدود ۱۰ متر می­باشد.

در سیصد و بیست و هفتمین گفتمان هنر و معماری که به شرح باغ های ایرانی مازندران می پردازد، دکتر پرستو عشرتی و دکتر وحید حیدرنتاج سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراه است. دبیر پنل گفتگو مهندس امیرعباس ابوطالبی هستند.

* حضور برای عموم آزاد و رایگان می باشد.

زمان: چهارشنبه، ۱۶ مرداد ماه ۱۳۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع)، خیابان ولیعصر، بالاتر از ظفر، بلوار اسفندیار، پلاک ۳۵

  • «زمانبندی هم‌اندیشی انجمن مفاخر معماری ایران در مرداد ماه ۱۳۹۸» :
    باز تعریف منظر در طرح ها و و مدیریت شهری
    چهارشنبه ۲ مرداد ۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
    بازار قزوین و جاده ابریشم
    چهارشنبه ۹ مرداد ۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰ (این برنامه به تاریخ دیگری که متعاقبا اعلام خواهد شد، موکول شده است.)
    • سیری در باغ های ایرانی (مازندران)
    چهارشنبه ۱۶ مرداد ۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
    – مفاهیم رویکردها و کاربردهای ریخت شناسی شهری
    چهارشنبه ۲۳ مرداد ۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰

سایت مرتبط: www.ammi.ir
دریافت پوستر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.

Follow Memarnews
FacebooktwitterlinkedinyoutubevimeoinstagramflickrfoursquareFacebooktwitterlinkedinyoutubevimeoinstagramflickrfoursquare

share Memarnews content
FacebooktwitterlinkedinmailFacebooktwitterlinkedinmail


مطالب پیشنهادی :



نظر دهید

لطفا پاسخ صحیح را در کادر وارد نمایید. *

تمام حقوق این سایت برای © 2024 معمار نیوز محفوظ است.هرگونه استفاده از مطالب این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.
flickrtumblrtwittergoogle_pluslinkedininstagramfacebook