گفتمان هنر و معماری با عنوان “سیری در باغ های ایرانی (مازندران)”
- چهارشنبه, مرداد 9, 1398, 16:36
- اخبار معماری
- ثبت نظر
انجمن مفاخر معماری ایران برگزار می کند:
سیصد و بیست و هفتمین گفتمان هنر و معماری
با موضوع:
سیری در باغ های ایرانی (مازندران)
پنل گفتگو:
وحید حیدرنتاج
پرستو عشرتی
دبیر پنل:
امیرعباس ابوطالبی
کرانه جنوبی دریای خزر در دوره شاه عباس صفوی به عنوان پایتخت تفریحی وی در مقابل پایتخت سیاسی -اصفهان- از اعتبار بیشتری برخوردار شد. در این بین باغ های بسیاری در منطقه از جمله در شهرهای آمل، بارفروش (بابل امروزی)، ساری و بهشهر احداث گشت که به عنوان تفرجگاه های شاهان صفوی مورد استفاده قرار میگرفت. اسکندر بیک، منشی شاه عباس؛ در کتاب عالمآرای عباسی در ذکر آثار خیر و احداث عمارات در مازندران میآورد: “… و در مازندران جنت نشان احداث فرح آباد جنت نهاد در کنار دریا، که رودخانه موسوم به تجینه رود از آن میان میگذرد، و پل عالی و خیابان که از آن بلده جنت نشان تا بلده ساری تخمیناً چهار فرسخ طرح انداخته سنگ بست نموده اند و عمارات عالی که در هر باغ ترتیب یافته از حیز شمار بیرون است دولتخانه و بازارگاه و حمامات و باغات فرحبخش جنت مثال در آن بلده جنت نشان طرح انداخته و الیوم شهری به آن عظمت و شوکت و ازدحام معلوم نیست که در بلاد اسلام بوده باشد و عمارت و باغات مرغوب واقعه در ساری و آمل و دریاچه و عمارات عالیه بارفروش ده و در اشرف خانه ای به تکلف بزیب و زینت و باغ و چشمه و حوضخانه که در بالاخانه عمارات باغ مذکور ترتیب یافته آب را از مکان مرتفع به فنون غریبه بالا برده به حوض نقره میریزد و دیگر باغات و حمامات و عمارات دیگر در نیم فرسخی قصبه مزبور موسوم به باغات که در مکان مرتفع ترتیب یافته مشتمل بر تالارها و ایوان ها و دریاچه و فواره ها و حمام و باغچه فردوس نما که از نظاره آنها دیده عقل را حیرت افزا است و از اصفهان تا قصبه اشرف در هر محله چهار فرسخی عماراتی مشتمل بر خانه ای نشیمن و بیوتات و باغچه ها است که اکثر حکام دارد و جمیع بیوتات مایحتاج نزول مهیا و آماده است”.
به طور خلاصه باغ های مازندران عبارت است از:
۱. فرح آباد
فرح آباد در شمال ساری و در کنار دریای خزر واقع است، جایی که رودخانه تجن به دریا میرسد. اسکندر بیک از فرحآباد با عنوان دارالسرور، یاد میکند و اضافه مینماید که شاه اصولاً برای سیر و شکار و گذراندن زمستان به آنجا نقل مکان میکرد. وی در باب بنیاد نهادن فرح آباد می نویسد: “آن مکان زینت بخش لیاقت شهریت و استعداد تربیت داشت زیرا که رودخانه موسوم به تجینه رود در وسط آن بقعه امام مثال ماصدق روضه ماء و نهرهای سلسال جریان یافته به دریا می ریزد و آب دریا منظور ساکنان آن سرزمین در نظر نظارگیان بدایع آفریدگار زمان و زمین است”.
۲. باغ بحرالارم بابل
نوشته های تاریخی حاکی از وجود یک جزیره در وسط دریاچه ای بزرگ در نزدیکی شهر بابل میباشد. ویلبر میگوید: “… در نزدیکی شهر بارفروش باغی احداث شد که از حیث طرح با دیگر باغ های این دوره تفاوت داشت. بدینترتیب که در آن دریاچه ای با محیط ۲/۳ کیلومتر پدید آوردند و دورتادور آن را سنگچین کردند. در این دریاچه جزیرهای مصنوعی به مساحت دو جریب تعبیه کرده بودند و ستون های چوبی، یک پل طولانی را که از خشکی به این دریاچه کشیده شده بود را برپا نگاه میداشت.
۳. باغ شاه بهشهر
باغ شاه در حقیقت هسته اصلی مجموعه باغ های بهشهر بوده و عمارت دیوانخانه در آن قرار داشته است. وسعت این باغ در حدود ۸۰۰۰۰ متر مربع است و در وسط این باغ ساختمان بزرگی بنا گردیده که به چهل ستون شهرت داشت. “در جنب عمارت، استخر بزرگی به مساحت ۵۰۰ متر احداث شده بود که در میان استخر شب های مهتاب با قایق دستی مشغول تفریح و سرگرمی بوده اند”. باغ شاه با دیوارهای بلند سنگی و سروهای چند صد ساله، جوی آب سنگی، حوضچه ها و سنگ فرش های اطراف آن که تا پشت عمارت امتداد می یافت، با کمی تغییر همانگونه که سیاحان تصویر آن را بازگو نموده اند باقی است.
۴. باغ شمال
“باغ شمال در قسمت شمالی باغ شاه وجود داشت که دارای حمام و ساختمانهای متعددی بوده است. هنوی (۱۱۵۴ ق.) نیز این باغ را چنین شرح میدهد: “این دروازه به خیابان طویل گشوده میشود که در هر طرف خیابان سی ساختمان برای گارد سلطنتی بنا شده است، این قسمت ورودی به باغ شاهی و در حقیقت باغ شمال است”.
۵. باغ تپه
باغ تپه در سمت شرق باغ شاه واقع بوده و به دلیل ارتفاع بیشتر نسبت به باغ های اطراف، به این نام خوانده میشد. دلاواله از باغی می نویسد که برای زنان شاه ساخته شده و دورتادور آن دیوار قطوری با برج و بارو دارد. “محوطه آن پر از درختان خوشبو بوده است و در وسط باغ جائی که خیابان ها همدیگر را قطع میکند عمارتی هشت گوش کوچک و بلند مختص زنان بوده است.
۶. باغ چشمه
باغ چشمه در بخش جنوب شرقی باغ های بهشهر و با زاویهای متفاوت از آنها واقع شده است. فریزر در سال ۱۲۳۸ قمری آن را چنین توصیف کرده است: “در میانه، جویی آبی است که کف آن سنگ است و آبشارهای متعددی در مسیر آن است، دو طرف این جوی سروهای کهنسال زیبا و درختان مرکبات است. بنای این باغ را چشمه عمارت مینامند و بر چشمهای پُر آب ساخته شده که از زمین میجوشد.
۷. باغ صاحب الزمان
نوشته های تاریخی در مورد باغ صاحب الزمان بسیار اندک میباشد؛ ملگنوف به نقل قول از هنوی در بازدید وی از این باغ مینویسد: “سفره خانه در عمارت صاحب الزمان بوده که برای حرمت آزرم بی شمشیر بدانجا درون آمدندی”.
۸. کاخ صفی آباد
در بالای تپه بسیار مرتفع از شهر بهشهر و سمت غرب مجموعه باغها عمارت فوق العاده مجللی وجود دارد که به کاخ صفی آباد مشهور است، “این بنا در سال ۱۰۱۰ ق. به فرمان شاه عباس کبیر به ترتیب دو اشکوب های ساخته شده است”.
۹. باغ عباس آباد
مجموعه تاریخی عباسآباد بهشهر که به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در لیست آثار میراث جهانی ثبت شد، به فاصله ۹ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بهشهر، برفراز ارتفاعات البرز و در دل جنگل انبوه واقع گردیده است. هربرت از این کاخ در حدود سیصد سال قبل یعنی بلافاصله پس از اتمام ساختمان آن، دیدن کرده و خاطر نشان ساخته که “کاخ مزبور، به خاطر منظره بدیع و زیبا و مجسمه ها و تابلوهای آب و رنگ و بیش های که انواع و اقسام وسایل بازی و تفریح در آن موجود است، مافوق یک کاخ ییلاقی است و از کاخ های دیگر شاه عباس عالی تر است” (عسگری، ۱۳۵۰: ۲۱۸).
یکی از بناهای ماندگار در این مجموعه چشمه عمارت مستقر در داخل دریاچه است که به صورت جزیرهای در میان آن خودنمایی میکند. چشمه عمارت در میان استخر بنایی است آجری به شکل چهارطاقی که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنایی با مصالح چوب و سقفی سفالی را تشکیل میداد.
۱۰. گلباغ
محوطه گلباغ به فاصله ۶۰۰ متری از باغ اصلی مجموعه عباس آباد واقع شده است. محوطه مذکور در ادامه یک شیب قرار داشته به نحوی که شیب را بریده و آن را به صورت یک سطح تقریباً صاف درآورده اند. اختلاف ارتفاع محوطه فوق نسبت به باغ در حدود ۱۰ متر میباشد.
در سیصد و بیست و هفتمین گفتمان هنر و معماری که به شرح باغ های ایرانی مازندران می پردازد، دکتر پرستو عشرتی و دکتر وحید حیدرنتاج سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراه است. دبیر پنل گفتگو مهندس امیرعباس ابوطالبی هستند.
* حضور برای عموم آزاد و رایگان می باشد.
زمان: چهارشنبه، ۱۶ مرداد ماه ۱۳۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع)، خیابان ولیعصر، بالاتر از ظفر، بلوار اسفندیار، پلاک ۳۵
-
«زمانبندی هماندیشی انجمن مفاخر معماری ایران در مرداد ماه ۱۳۹۸» :
– باز تعریف منظر در طرح ها و و مدیریت شهری
چهارشنبه ۲ مرداد ۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰–
بازار قزوین و جاده ابریشم
چهارشنبه ۹ مرداد ۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰(این برنامه به تاریخ دیگری که متعاقبا اعلام خواهد شد، موکول شده است.)• سیری در باغ های ایرانی (مازندران)
چهارشنبه ۱۶ مرداد ۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰– مفاهیم رویکردها و کاربردهای ریخت شناسی شهری
چهارشنبه ۲۳ مرداد ۹۸، ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰
سایت مرتبط: www.ammi.ir
دریافت پوستر
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
Follow Memarnewsshare Memarnews content