نشست نقد و بررسی کتاب «خاطره شهر؛ بازخوانی سینماتو گرافیک شهر ایرانی»

اختصاصی، معمارنیوز- خانه هنرمندان ایران برگزار می نماید:
سلسله نشست های کتابخوان با عنوان «یکشنبه های کتاب هنر»

موضوع پنجمین جلسه:
نقد و بررسی کتاب «خاطره شهر»
(بازخوانی سینماتو گرافیک شهر ایرانی دهه های ۱۳۴۰-۱۳۵۰)

با حضور:
احمد الستی
حامد مظاهریان
سید محسن حبیبی

* حضور برای عموم آزاد و رایگان است.

زمان: یکشنبه ۲۶ دی ماه ۱۳۹۵، ساعت ۱۸
مکان: خانه هنرمندان ایران، سالن استاد جلیل شهناز
دریافت پوستر نشست

بخش هایی از پیش گفتار کتاب:
پیوند میان شهر و سینما پیوندی است دو سویه و مستحکم با قدمتی بیش از یک سده، سینما از نخستین روزهای پیدایش خود -اواخر قرن نوزدهم- تاکنون، همواره خود را در نسبت با شهر و فضاهای شهری تعریف کرده است. سینما عنصر نو- ارتباطی را برای گفتگو با تماشاگر شهر نوپرداز (مدرنیزه) قرن نوزدهمی بر می گزیند.
معماری شهری، معماری مدرن زمانه، گونه ای دیگر از راه و رسم زندگی خصوصی و زندگی شهری را ترسیم می کند. حرکت پویایی، بی قراری، عریانی، صراحت، خلوص و شفافیت مبانی نظری و عملی این معماری را می سازند، اصولی که مبین زندگی شهری زمانه نیز هستند. زیبایی شناسی زمانه خود را در یگانگی شکل و کارکرد، کارایی و بازدهی و بی پیرایگی معماری و شهر تعریف می کند.
فیلم های سینمایی این دوران به منابعی مهم و کلیدی درباره سیما و کالبد کلانشهرهای قرن نوزدهمی و اوایل قرن بیستم میلادی تبدیل شده و شهر در سینما و سینما در شهر تعریف می شود.

درک عمیق و دقیق رابطه چندسویه شهر و سینما، هر دو به عنوان پدیده های نو، نمی تواند از درک مفاهیم نووارگی (مدرنیته)، نوآوری (مدرنیسم) و نوپردازی (مدرنیزاسیون) زمانه غافل باشد و هرگونه کنکاش و کاوشی در رابطه شهر و سینما بدون ملحوظ داشتن این مؤلفه های کلیدی ناقص و نادقیق خواهد بود. از یاد برده نشود که پیدایی سینما و نمایش نخستین فیلم ها و تصاویر سینمایی در اواخر قرن ۱۹ و شروع قرن بیستم، مقارن هستند با تکوین و گسترش انگاره ی شهر مدرن، انگاره ای که جسم شهر را دگرگون می کند و پدیداری هنجارها و رفتارهای جدید شهری و به یک کلام دگردیسی زندگی شهری را سبب می شود.

سینما، با داشتن قابلیت هایی چون نزدیک تر آوردن اشیاء دور، بزرگ جلوه دادن نادیدنی ها، آهسته کردن یا سرعت بخشیدن کنش ها، کنار هم نهادن تصاویر به واسطه ی مونتاژ و تکرار بی پایان فرایندی واحد، امکاناتی جدید در ادراک تازه ای از شهر و زندگی شهری، و از آن ره، فضا و زمان را فراهم می آورد: ادراکی که به نوبۀ خود به خلق و ایجاد شکل های کالبدی جدید در محیط انسان ساخت و ارتباطات اجتماعی نوآور منجر شده و آرمان های زیبا شناختی نو را سبب می شوند. معماری بنا و معماری شهری بستری نو برای ارتباطات شهری جدید می شوند، جسم شهر بیش از هر زمان دیگری در بازتعریف مکان مؤثر می افتد، شهر نه فقط با معماری های شاخص، بلکه با معماری های معمولی تعریف می شود.

با چنین نگاهی، کتاب حاضر بر آن است تا پیوندهای چندسویه ی شهر، کالبد شهر، سینما و نووارگی (مدرنیته) را از دریچه سینمای ایران، در مقطع ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷، بازخوانی کند. این کتاب در پی دیدن دوباره شهر ایرانی از درون فیلم های سینمایی دورانی سپری شده است. مسأله ی اصلی در این جا بررسی و تبیین چگونگی حضور شهر و بازنمایی آن در آثار سینمایی پیش از انقلاب است، با این پرسش ها:

آیا شهر ایرانی، یا فراتر، زندگی شهری ایرانی و کالبد شهر، در دل تصاویر سینمایی فیلم های پیش از انقلاب حضور دارد؟ اگر حضور دارد، این حضور به چه نحوی است؟ پس زمینه است یا پیش زمینه؟ نقش جنبی دارد یا از شخصیت های اصلی فیلم است؟ نسبت این شهر، کالبد آن و زندگی شهری با نووارگی (مدرنیته)، نوآوری (مدرنیسم) و نوپردازی (مدرنیزاسیون) اعمال شده، چگونه است؟ آیا تصاویر ثبت شده بیانگر سویه های مثبت و آرمانی نووارگی (مدرنیته) است یا وجوه منفی و مخرب آن را نیز تجسم می بخشد؟ آیا یکی از رایج ترین گفتمان های دهه های چهل و پنجاه خورشیدی، یعنی بازگشت به اصل، در این فیلم ها و تصاویر برداشت شده، پژواکی دارد؟

کتاب حاضر این پرسش ها را می کاود و می کوشد تا دست کم تصویری بیش و کم روشن از شهر، کالبد آن و زندگی شهری به نمایش درآمده در این فیلم ها را تشریح کند، زمینه و زمانه را در کنار هم ببیند و شهر ایرانی این دوران را در چارچوب نووارگی ایرانی زمانه بازخوانی کند. هریک از برداشت های سه گانه کتاب، گوشه ای از بحث را طرح می کنند تا در انتها بتوان با تحلیلی یکپارچه و انسجام بخشیدن به تصاویر پراکنده ی شهر و زندگی شهری در فیلم های سینمایی پیش از انقلاب ایران، منظری بیش و کم روشن و تا حدودی جامع را از چگونگی بازنمود شهر ایرانی و مؤلفه های متکثر آن در این دوران از دریچه فیلم ها ترسیم کرد.

برداشت اول با مروری تاریخی و روزشمارگونه بر فیلم های سینمای ایران از ابتدا تا انقلاب ۵۷ بن مایه ای تاریخی را برای کلیت بحث تدارک می بیند و تصویری عمومی را از نحوه بازنمود شهر ایرانی و نسبت آن با نووارگی (مدرنیته) ایرانی فراهم می آورد. در برداشت دوم نمونه هایی چند از سینمای دهه چهل و پنجاه خورشیدی از منظر بازشناسی شهر و نووارگی (مدرنیته) مورد بازخوانی و تحلیلی دقیق و جزء به جزء قرار گرفته اند. و سرانجام برداشت سوم با جمع بندی و کنار هم نشاندن مضامین و انگاره های مطروحه در دو برداشت پیشین، نسبت میان شهر ایرانی با سینما، نووارگی (مدرنیته)، نوآوری (مدرنیسم)، نوپردازی (مدرنیزاسیون) و گفتمان بازگشت به اصل مطرح در این دوران را در پرتو رئوس نه گانه ی خود تبیین می کند.

• فهرست مطالب کتاب:

پیش گفتار
برداشت اول: شهر و سینمای ایرانی

برداشت دوم: بازخوانی فیلم ها
دهه چهل:
– خشت و آینه
– شوهر آهو خانم
– قیصر
– آرامش در حضور دیگران
– رضا موتوری
– آقای هالو

دهه پنجاه:
– صبح روز چهارم
– رگبار
– خداحافظ رفیق
– تنگنا
– زیر پوست شب
– کندو
– دایره مینا
– گوزن ها

برداشت سوم: سخن آخر
شرح و تبیین معیارها در سینمای سال های چهل و پنجاه خورشیدی:
– در آستانه ایستادن
– شکل و محتوی
– عبور و حضور، حضور در عبور
– تخریب و نوسازی دائمی
– جذابیت و اغواگری
– سوداگری و تازه به دوران رسیدگی
– از خودبیگانگی و بی نشانی
– پرسه زنی و خیابانگردی
– بازگشت به اصل

منابع و مآخذ

• مشخصات شناسه ای کتاب:
نویسندگان:
سیدمحسن حبیبی
حمیده فرهمندیان
نوید پورمحمدرضا
صالح شکوهی بیدهندی

ناشر: انتشارات ناهید
تاریخ انتشار: ۱۳۹۴
تعداد صفحات: ۱۶۱
قیمت: ۱۲/۰۰۰ تومان

منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.

هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.