معرفی کتاب «مکان و لا مکان»

معرفی کتاب «مکان و لا مکان»

نویسندگان:
– دکتر محمد بهزادپور؛ استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد واحد هشتگرد
– مهندس فریده حسن پور
ناشر: طحان 
تاریخ انتشار: چاپ اول | ۱۳۹۹
شمارگان: ۱۰۰۰ نسخه 
تعداد صفحات: ۱۶۰ صفحه
قیمت: ۳۹/۰۰۰ تومان

♦ مقدمه کتاب:
تا قبل از اینکه انسان قادر باشد بر روی دو پا بایستد، مأوایش بخشی از طبیعت بود و مکانش با طبیعت عجین.
انسان با به کارگیری دستانش به‌ عنوان اولین ابزار، دست به تخریب طبیعت زد.
با آگاهی و شناخت انسان از طبیعت و کسب تجارب و مهارت، انسان دامنه تجاوز و تخریب طبیعت را گسترش داد.
پس از انقلاب صنعتی و پیامد آن که مهاجرت انبوه کشاورزان به مناطق شهری بود، در شهر جایی برای طبیعت باقی نماند. طبیعت در سکونت رنگ باخت و مفهوم خود را برای انسان از دست داد.
معماری که تا زمانی با طبیعت در هم آمیخته بود؛ کم‌کم از طبیعت فاصله گرفت و محیط زیست انسان بی‌ هویت شد.
کتابی که در دست دارید به تفصیل به موضوع مکان و هویت آن در معماری می‌ پردازد.
(دکتر رضا ایرانی بهبهانی | عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)

♦ پیشگفتار مؤلفان:
آنچه که بر هیچ‌ کس پوشیده نیست، عدم ارتباط میان معماری با طبیعت است و اهمیت به بعد انسانی که گاهی پیش می‌ آید توجه به این موارد از بین رفته است. مکان‌ های امروز تبدیل به مکانی بی‌ هویت و فاقد حس مکان شده است، چرا که در مکان امروز دیگر به‌ کارگیری عناصر طبیعت، توجه به نور طبیعی، تناسبات طلایی در طرح معماری بنا، رنگ و بافت وجود ندارد. نبود این عناصر مکان امروز را تبدیل به بی‌ مکان کرده است. این تغییرات چشم‌ گیر در معماری و تأثیر آن بر انسان، موجب تغییرات حالات احساسی انسان شده و موضوعی است که توجه بسیاری از پژوهشگران این حوزه را به خود جلب کرده است.
نتایج حاصل از بررسی‌ های انجام شده در این مؤلفه ما را به سمت شناخت کامل از مکان، عوامل مؤثر بر شکل‌ گیری مکان، تغییر و تحولات مکان از گذشته تا به امروز و مقایسه تطبیقی بین تأثیر مکان دیروز و امروز بر انسان سوق می‌ دهد. این روش ما در جهت طراحی بهتر به ویژه در حوزه مسکن کمک می‌ کند.
هم‌چنین در جداول تنطیم شده این اثر به ریتم‌ های مختلف مکان، هویت در معماری، شناخت از انسان، دلبستگی کودک به مکان، روح مکان، حس تعلق به مکان و دیگر مسائل مربوطه پرداخته شده است.

مباحث موجود در این کتاب شامل هشت فصل می‌ باشد؛ فصل اول: مکان، فصل دوم: هویت مکان، فصل سوم: حس مکان، فصل چهارم: روح مکان، فصل پنجم: تعلق مکان، فصل ششم: دلبستگی مکان، فصل هفتم: وابستگی مکان و فصل هشتم: لامکان است.
مخاطبان این مؤلفه معماران، شهرسازان، طراحان شهری، معماری داخلی، دانشجویان معماری و رشته‌ های مرتبط با آن می‌ باشند. هم‌چنین به دلیل انبوه مطالب و جامع بودن آن تمامی گروه‌ های مرتبط با آن را شامل می‌ شود به ویژه افرادی که بر روی طراحی بر پایه روانشناسی انسان و محیط تحقیق می‌ کنند. امید است با مطالعه این اثر شاهد رشد معماری کارآمد و پایداری آن باشیم.
(دکتر محمد بهزادپور | استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد واحد هشتگرد – مهندس فریده حسن‌پور)

♦ مقدمه مؤلفان:
اگر بخواهیم یک تعریف واحد از مکان داشته باشیم باید این‌ گونه بیان کرد؛ مکان جایی است که در آن اتفاقی رخ می‌ دهد و از کنار هم قرار گرفتن فضا ها مکان به‌وجود می‌آید. هر مکان برای انجام یک فعالیت به وجود می‌ آید که با توجه به زمان انجام فعالیت مکان خاص خود را می‌ طلبد. فضا، مکان و محیط را انسان می‌سازد و تمام اتفاقات زندگی بشر در همین مکان رخ می‌ دهد که بستر شکل‌ گیری هویت انسان و محل رشد تغییر رفتار بشر است.
هدف اصلی از گردآوری این کتاب بررسی تأثیر مکان‌ های گذشته و امروز بر رفتار و شخصیت فردی انسان است. در این اثر چگونگی شکل‌ گیری مکان و نقش عناصر سازنده بر آن مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه که در بحث اصلی و چارچوب نظری این مؤلفه به میان آمده؛ در چندین بخش شامل مکان و ابعاد مختلف آن، تأثیرات مکان بر حواس انسان، دیدگاه نظریه‌ پردازان از لحاظ فلسفی و روان شناسی و تغییرات مکان می‌ پردازد.
نظریه مکان و هویت در معماری بر اساس دیدگاه شولتز که یک دیدگاه پدیدارشناسی می‌ باشد شکل گرفته است. وی در کتاب روح مکان یک دیدگاه پدیدار شناسانه نسبت به مکان دارد به ویژه مسکن که در کتاب مفهوم سکونت مسکن را به عنوان یک پدیده نگاه می‌کند. کوین لینچ نیز هویت مکان را یک هویت کالبدی- فضایی می‌ داند که بافت، ساختار، شکل، فرم و ساختار شهر به آن وابسته است. وی در کتاب تئوری شکل خوب شهر عناصر هویت ساز شهر را شامل: راه، لبه، شبکه ارتباطی، گره‌ ها و نشانه‌ ها می‌ باشد که دکتر جهانشاه پاکزاد نیز در تقسیم فضای شهری به این ترتیب عمل کرده است. رلف نیز مقاله‌ ای در سال ۱۹۷۶ میلادی ارائه داده است که برگرفته از نظرات و بیانات هایدگر، لینچ، اریکسون، نایرن و دیگر افراد می‌ باشد. از دیدگاه آنان هویت در همه انسان‌ ها وجود دارد و قابل تغییر است. هویت در اشیاء، فرد و مکان وابسته به فرهنگ مختص به خود است. بحث درباره‌ ی این مسئله‌ ی بنیادی به راحتی قابل توصیف نیست. به‌طور کلی هویت به ویژگی ثابت، ذاتی و ماندگاری آن چیز اشاره دارد که موجب تفاوت آن با دیگر چیزها می‌ شود. این کتاب به دنبال آشنایی هر چه بیش‌ تر با مکان و ویژگی‌ های مختص برای طرحی معمارانه می‌ باشد.
مسئله‌ ی مهمی که اخیراً با مواجه هستیم و در تگنا قرار گرفته‌ ایم این است؛ مکان‌ های امروز فاقد عناصر گذشته از جمله طبیعت بوده و به همین علت مکان امروز تبدیل به یک لامکان شده است؛ به گونه‌ ای که افراد با قرار گرفتن در این مکان‌ ها دچار یک حس بی‌ تفاوتی نسبت به فضا و مکان می‌ شوند، هم‌چنین تمایل به ترک آن‌ جا را دارند و این حس نشان‌ دهنده‌ی بی‌ مکان بودن آن‌ جا می‌ باشد. راهی که ما را از این بحران عبور می‌دهد تلاش برای احیای مکان است.

♦ فهرست مطالب کتاب: 
• فصل اول: مکان
– تعاریف
– فضا
– مکان
– محیط
– پدیدار مکان
– ویژگی‌های مکان
– ادراک و شناسایی
– جهت‌یابی
• فصل دوم: هویت مکان
– تعاریف
– تعریف هویت
– واژه‌شناسی هویت
– هویت در لغت نامه لانگمن
– هویت از دیدگاه نظریه‌پردازان (کوین لینچ و ادوارد رلف)
– هویت فضا و مکان
– فضا، مکان و هویت مکانی
– تناسبات طلایی
– هویت مکان
– عوامل مؤثر در شکل‌گیری هویت از دیدگاه فرهنگ، مکان و زمان
– عوامل مؤثر بر هویت در معماری
– معماری به مثابه هویت فرد
– انواع هویت مکان
– اجزای هویت مکان‌ها
– گونه‌ شناسی
– گونه شناسی و هویت
– تاریخچه گونه‌شناسی در جهان
– گونه‌شناسی معماری در ایران
– گونه: تفسیر تاریخی- تکاملی
– هویت و بی‌هویتی
– مؤلفه‌های شکل دهنده هویت اجتماعی محله‌های شهری
– امنیت
– هویت سیمای شهری
– حیاط همسایگی
• فصل سوم: حس مکان
– حس مکان
– مفهوم حس زمان
– مؤلفههای نمایانگر زمان
– متغیرهای (کیفی) هنجاری
– نمودهای پویشی زمان
– انسان و حس مکان
– نحوه شکل‌گیری حس مکان در انسان با توجه رده سنی
– خانه برای افراد مسن (درویگو فویلارد، فرانسه)
– حس مکان در کودکان 
– عوامل مؤثر بر شکل‌گیری حس مکان در کودکان
– فضای میانی در مسکن سنتی
– فضای میانی در مسکن معاصر
– مجتمع‌ های مسکونی و آپارتمان‌ ها
– ویژگی خانه‌های سنتی کاشان
• فصل چهارم: روح مکان
– تعریف روح مکان
– مفهوم روح مکان
– پدیدار مکان طبیعی 
– روح مکان طبیعی
– رابطه انسان با طبیعت
– جایگاه روح مکان در فضای کودکان
• فصل پنجم: تعلق مکان
– مفهوم لغوی حس تعلق
– حس تعلق به مکان
– حس تعلق مکانی
– مشارکت اجتماعی
– سرمایه اجتماعی
– رابطه بین حس تعلق مکان، مشارکت اجتماعی و سرمایه اجتماعی
– حس مکان از دیدگاه روان‌شناسی محیطی
– عوامل ایجاد کننده حس تعلق
– رویکردهای مختلف حس تعلق
– رویکرد پدیدار شناسی به حس تعلق
– حس تعلق از رویکرد هستی شناسی
– رویکرد تجربه‌ گرایی به حس تعلق
• فصل ششم: دلبستگی مکان
– دلبستگی مکان چیست؟
– عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری دلبستگی به مکان
– نقش حیاط مرکزی در ایجاد دلبستگی به مکان
• فصل هفتم: وابستگی مکان
– معنای فضا و مکان معماری
– وابستگی مکانی
– احیای مکان
• فصل هشتم: لامکان
– حس لامکانی
– عوامل و فاکتورهای مؤثر بر ایجاد حس لامکانی
– مفهوم استرس
– نقش نظریهی باغ‌شهر
– سخن آخر
• منابع

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.