معرفی کتاب «شکل شهر‌‌ها: اقتصاد سیاسی و طراحی شهری»

پنجشنبه, فروردین 10, 1396, 9:00
اخبار معماری, کتب معماری
ثبت نظر

اختصاصی، معمارنیوز- معرفی کتاب «شکل شهر‌‌ها: اقتصاد سیاسی و طراحی شهری»

تألیف: الکساندر. ر. کاتبرت؛ استاد برنامه‌ریزی و توسعۀ شهری دانشگاه نیو سافت ولز درسیدنی استرالیا
ترجمه: حمیدرضا پارسی، آرزو افلاطونی
ناشر: انتشارات دانشگاه تهران
تاریخ انتشار: ۱۳۹۵
تعداد صفحات: ۴۱۸
تیراژ: ۵۰۰ نسخه
قیمت: ۲۷۰/۰۰۰ ریال

بخش هایی از مقدمه مترجمان:
کتاب شکل شهرها: اقتصاد سیاسی و طراحی شهری، الکساندر کاتبرت ادامه کتاب طراحی شهرها است که وی در سال ۲۰۰۳ انتشار داد.
همانطور که کاتبرت نیز توجه می‌دهد، مرور و نقد نظریه‌ها و تجربیات طراحی شهری در کتاب طراحی شهرها، با این هدف نبود که،کتاب شکل شهرها: اقتصاد سیاسی و طراحی شهری، وظیفه ارائه یک نظریه درباره دانش طراحی شهری را به عهده بگیرد، بلکه هدف، تدوین یک چارچوب نظری اقتصاد سیاسی فضا بود که در بستر آن، تحول آن چه به نام نظریه‌ها و دانش طراحی شهری معرفی می‌شود، قابل فهم گردد. از این نظر، کتاب دوم تا حدی مستقل و کتاب اول یک کتاب زیردستی برای کتاب دوم بشمار می‌آید. در ضمن کتاب دوم حاوی عصاره کتاب اول و چارچوب پیشنهادی اوست برای فهم دانش طراحی شهری.

پر کردن جای خالی کتابی که بتواند از طریق مرتبط ساختن موضوع محیط ساخته شده شهرها با زمینه‌ها و معانی فلسفی، زیبایی‌شناسی، تاریخی، فرهنگی، محیط زیست، سیاسی، جنسیتی، و گرایش اقتصادی فعالیت حرفه‌ای آن، از منظر اقتصاد سیاسی تحلیل کند و به این وسیله زمینه فهم نظریه‌های طراحی شهری را فراهم نماید، می‌توانست اولویت داشته باشد. زیرا نمی‌توان با نظریه‌های طراحی شهری و شهرسازی به صورت امری مجرد و منتزع از پارادایم‌های تاریخی، فلسفی و متودولوژیک و همچنین شرایط اقتصادی و سیاسی دوران‌هایی که نظریه در آن ارائه شده‌اند مواجه شد. در توافق با کاتبرت، این موضوع در شرایط روند توسعۀ جهانی‌سازی، نئولیبرالیسمی که همگام با تاچریسم و ریگانیزم در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی قرن بیستم پا به عرصه جهان گذاشت، نقش کلیدی بخش‌های دولتی و عمومی خصوصی شده و سلطه شرکت‌های چند ملیتی در تنظیم سیاست و دخالت آنان در ایجاد بازار سوداگرانه در عرصه‌های زمین و فضا و تصاحب قلمرو عمومی شهرها به نفع آنان، و از سوی دیگر، ضعف جامعه مدنی، حوزه عمومی و نادیده گرفته شدن حق شهروندان به شهر، درخور توجه می‌باشد و منظر اقتصاد سیاسی در نقد و تحلیل نظری آن چارچوبی مهم بشمار می‌آید. آلن اسکات نقد کاتبرت را ”نقدی مهم و ترکیبی از آخرین اندیشه‌ها درباره طراحی شهری می‌داند که با تحلیلی قدرتمند به بررسی بروز منطق و معانی سیاسی محیط ساخته شده در زمینه‌های تاریخی مفروض“ می‌پردازد. کریس آبل نیز کتاب را ”دستاوردی مهم و ملهم از روحیۀ رادیکال نوشته‌های مانوئل کاستلز و مایک دیویس“ ارزیابی می‌کند. متیو کرمونا (۲۰۱۰) در فضاهای عمومی: ابعاد طراحی شهری، جان پانتر (۲۰۰۷) در کتاب توسعه طراحی شهری به مثابه سیاست عمومی و آلن اسکات (۲۰۱۲) در کتاب جهانی در حال ظهور: شهرها و مناطق در قرن بیست و یکم، از جمله ده‌ها صاحبنظری هستند که در آثار خود به این کتاب رجوع می‌کنند و آن را مهم می‌دانند.

بنابراین ضرورت کلی ترجمه و چاپ این کتاب در دانشگاه تهران از دو جهت مطرح است : اول آموزشِ تحلیل روشمند و انتقادی نظریه‌های شهرسازی و مرتبط دانستن آن‌ها با پارادایم های فلسفی، زیبایی‌شناسی و روش‌شناسی، که می‌تواند نگاه ژرفکاوانه‌تری برای دانشجویان به ارمغان آورد . و دوم، بسط نگرش تحلیلیِ قرار دادن مسائل محیط انسان‌ساخت شهری در رابطۀ اساسی با شرایط تاریخی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه شامل کودکان، زنان، محیط زیست و فرهنگ محلی است، و این می‌تواند هم به تربیت روحیۀ نقادانه دانشجویان در مواجهه با کلیشه‌های نظری بر آمده از بستر جوامع اروپایی و امریکایی منجر شود و هم ذهن دانشجویان شهرسازی را، که به مدل‌های ریاضی و جوانب فنی آن معطوف است، متوجه جهات اجتماعی و انسانی رشته شهرسازی کند.

بنابراین، تصور ما این نیست که مخاطبان کتاب را فقط دانشجویان شهرسازی، برنامه‌ریزی شهری، طراحی شهری، مدیریت شهری، معماری، جغرافیای شهری، سیاست شهری، و دست‌اندرکاران حرفه‌های انتظام محیط ساخته شده، تشکیل می‌دهند، بلکه با توجه به تحلیل روشمند مسائل محیط ساخته شده از منظر اجتماعی، اقتصادی و انسانی، این کتاب برای همه رشته‌های علوم انسانی و هنر مفید خواهد بود. اگر چه کتاب می‌تواند از جمله کتب درسی دروسِ سیر اندیشه‌های شهرسازی، نظریه‌های شهرسازی و تحلیل مسائل شهری، جامعه‌شناسی شهری، جغرافیای شهری، معماری، معماری منظر، مطالعات فرهنگی و مانند آن در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری در ایران قرار گیرد.

بخش هایی از پیشگفتار کتاب:
این کتاب حاصل چهارسال تحقیق دربارۀ پایه‌های نظری طراحی شهری است؛ پروژه‌ای که در دو مرحله طراحی شد، یعنی انتشار یک کتابچه و به دنبال آن درسنامه‌ای که بر اساس همان ساختار گسترش می‌‌یافت. بنابراین نتیجۀ دو سال اول روند تحقیق چاپ کتاب طراحی شهرها (کاتبرت ۲۰۰۳) بود که چهار وظیفۀ اصلی را به انجام رساند : اول، جمع بندی متون انتقادی در زمینه طراحی شهری؛ دوم، ارائه این پیشنهاد که جریان غالب نظریه طراحی شهری باید به سوی نظریۀ انتقادی و اقتصاد سیاسی فضا تغییر جهت داده شود؛ سوم، اینکه شکل پذیرفته شدۀ هردو کتاب باید ساختار و سازمانی از مواد را ارائه کند که نشاندهندۀ این تغییر ایدئولوژیک باشد و همزمان، آن را در دسترس همۀ افراد در رشته‌های گوناگون قرار دهد؛ و چهارم، شکل پذیرفته شدۀ مقالاتی که در کتابچه می‌‌آید باید همان شکل استفاده شده در درسنامۀ مطروحه را داشته باشد، اینگونه هر خوانندۀ جلد اول پیشاپیش با اصول راهنمای جلد دوم آشنا خواهد بود همانطور که با ساختار و سازمان آن.

جلد حاضر، شکل شهرها، همان متنی است که دو سال دوم تحقیق دیگر را کامل می‌‌کند، از همان ساختار طراحی شهرها استفاده می‌‌کند تا جزئیات مفصل معیارهای دانش مناسب طراحی شهری را بشکافد. هر دو جلد بخشی از یک پروژه هستند و مقصود، استفاده آن‌ها با هم بوده است.
قصد من از نوشتن این متن (جلد دوم) پیشنهاد هیچ نظریۀ جدید طراحی شهری نبوده است. همانگونه که خواهیم دید، نویسندگان بسیاری در این دام افتاده و شکست خورده اند. اگرچه برخی از آن‌ها ممکن است مدل‌‌‌هایی بسیار تحسین برانگیز و قابل تائیدی از جنبه‌های گوناگون طراحی شهری خلق کرده باشند، این امر را به قیمت ساده‌سازی بیش از اندازۀ کنش متقابل بنیانی بین روابط اجتماعی و روند طراحی به انجام رسانیده‌اند. به علاوه، هر نویسنده‌ای که دربارۀ نظریه می‌‌نویسد ناچار است توازن خود را بین دو تعارض حفظ کند. از یکسو، نقد پست مدرنیستی، هر کوششی را برای ارتقاء یک نظریه منسجم رد می‌‌کند، چیزی که خود به خود برچسب ساختارگرایی و مطلق‌گرایی می‌‌خورد و بنابراین غیرقابل قبول است. از سوی دیگر، پست مدرنیسم با رد ایدۀ ساخت به سادگی در هرج و مرج روشنفکرانه‌ای سقوط می‌‌کند که از صدها گفتمان، رأی و «دیگرانِ» تیره و تار، تشکیل شده است.

امیدوارم با استفاده از شبکۀ ذهنی اقتصاد سیاسی فضا، بافتی از اصول در هم تنیده را عیان سازم که راهنمای تطور دانش نظری در طراحی شهری شود. آن گونه که طی بررسی طراحی شهرها پی برده ام، دانش، مانند اقتصاد ملی، موضوع توسعه ناموزون است. در حوزه‌های خاصی، برای مثال تاریخ، مفهوم اقتصاد سیاسی وسیعاَ مورد استفاده قرار دارد، در حالیکه در برخی دیگر، مانند زیبایی شناسی، به طرز ضعیفی توسعه یافته است. بنابراین، هر بخش بر اساس یک ارزیابی کلی از گفتمان‌های در دسترس در هر حوزۀ موضوعی و میزان استفاده و سود بخشی اقتصاد سیاسی فضا در آن، همچنین، ارزیابی از این که چگونه می‌‌توان توسعه ناموزون دانش طراحی شهری را اصلاح کرد، بسط داده می‌‌شود.
اگرچه پایه‌های داربست عقلانی کتاب از اقتصاد سیاسی فضا است، کتاب بر روی سایر پارادایم‌ها چشم نمی بندد. من در اتخاذ این موضع بخوبی آگاهم که امروزه بسیاری از مواد نوشته شده دربارۀ طراحی شهرها از این دیدگاه پرهیز می‌‌کنند. چرایی آن بخش بزرگی از بخش اول را شکل می‌‌دهد. لازم است برخی ملاحظات دیگر از همین ابتدا روشن شود. مهم ترین نکته احتمالاَ این است که توجه این کتاب عمداَ «غربی» است و اروپا و آمریکای شمالی سایت‌های اصلی آن‌اند.

• فهرست مطالب کتاب:

فصل اول: نظریه
مقدمه : مسئله
طراحی شهری : تعاریف
طراحی شهری :”نظریه”
اقتصاد سیاسی فضایی و طراحی شهری

فصل دوم: تاریخ
مقدمه : تاریخ چیست ؟
تاریخ و طراحی شهری
گاهشماری‌‌‌ها
گونه‌شناسی‌‌‌ها
آرمانشهر‌‌‌ها
پاره‌‌‌ها
نظریه مادی گرا
خلاصه مطالب

فصل سوم: فلسفه
مقدمه : معانی ضمنی فلسفه
فلسفه و شهرگرایی
پارادایم‌‌‌ها
فلسفه و طراحی شهری

فصل چهارم: سیاست
مقدمه : سیاست و ایدئولوژی
قدرت : حقوق و قوانین
قانون به مثابه ایدئولوژی
سیاست و برنامه‌ریزی شهری
قلمرو عمومی

فصل پنجم: فرهنگ
مقدمه : فرهنگ و طراحی شهری
فرهنگ مدرنیزم
فرهنگ پست مدرن
جهانی سازی، فرهنگ، اقتصاد
اصالت و بازنمایی نمادین
نوشهرگرایی / نو روستاگرایی

فصل ششم: جنس
مقدمه : جنس؛ جزء گمشده
جنس و جامعه
جنس و پدرسالاری
جنس و سرمایه
جنس و فضا
جنس و طراحی شهری

فصل هفتم: محیط
مقدمه : طبیعت و شهر
منشاً و توسعه
مردم ـ طبیعت
پایداری و توسعه
شهرهای پایدار
طراحی شهری پایدار

فصل هشتم: زیبایی شناسی
مقدمه : زیبایی شناسی ـ ابژه‌ها و تجربه‌ها
زیبایی شناسی شکل شهری
ریاضیات و نظم الهی
زمینه گرایی
خردگرایی
سرمایه نمادین
ضوابط
موضوعی کردن فضا

فصل نهم: گونه‌شناسی
مقدمه : طبقه‌بندی، گونه‌شناسی، ریخت‌شناسی، نظام
گونه‌شناسی نشاًت گرفته از رشته‌های همبسته
گونه‌شناسی‌های مشتق از دورنماهای طراحی شهری سنتی
معنای ضمنی اقتصاد سیاسی فضا

فصل دهم: کاربست
مقدمه : سرمایه فرهنگی
مداخله حرفه‌ای
حرفه‌ها و نظام‌های دانش
حرفه‌ها و فضا
آموزش طراحی شهری
آموزش طراحان شهری

فهرست اشکال
شکل ۱. سه نظریۀ طراحی شهری ۹
شکل ۲. دیاگرام نشانگر منطق فضایی برخورد است.
شکل ۳. ویلیام رابینسون لی: شهر خیالی آرمانی (۱۹۰۸)
شکل ۴. چشم‌انداز ویتز لانگ از آینده: از فیلم متروپولیس (۱۹۲۶)
شکل ۵. لوکربوزیه : شهر کونتمپورن.
شکل ۶. برنارد چومی: پارک دو لا ویلت، دید هوایی
شکل ۷. برنارد چومی: پارک دو لا ویلت، ساختارشکنی برنامه‌ای (۱۹۸۳)
شکل ۸. نمونه‌هایی از کولاژ دادائیستی: اثر هانا هاچ «بریده با چاقوی آشپزخانه در طول آخرین عصر فرهنگی شکم‌گنده وایمار آلمان» (۱۹۱۹).
شکل ۹. آلدو روسی: گالارتسه کوارتر، لوژیا
شکل ۱۰. آلدو روسّی: گالارتسه کوارتر، ارتفاع
شکل ۱۱. پیتر دیکنز: کلبه‌ها، ماشین‌ها و قیاس‌های ارگانیک
شکل ۱۲. اشپیر و گراندپلازا وتالار گنبدی
شکل ۱۳. پلان بزرگ هیتلر برای مرکز برلین
شکل ۱۴. لودویگ هیلبرزیمر : پروژۀ هوخهوشتاد (۱۹۲۴)
شکل ۱۵. نمونه کاربرد نمادین عقاب در معماری فاشیستی
شکل ۱۶. کاربرد نمادین عقاب برای مناظر توسط رایش سوم
شکل ۱۷. یادمانی برای قربانیان هولوکاست (مانمال )، برلین.
شکل ۱۸. سباستین سرلیو : طاق پیروزی کاستل و چیو در ورونا
شکل ۱۹. طاق دروازه، سنت لوئیز، میسوری، طراح یرو ساارنن
شکل ۲۰. لاگراند آرک لادفانس
شکل ۲۱. کمان خمیده، ساخته شده توسط ریچارد سِرا، برای پلازای فدرال، نیویورک.
شکل ۲۲. پروژه منظرسازی مارتا شوارتز برای جایگزین شدن با کار ریچارد سِرا: دید پرسپکتیو
شکل ۲۳. پروژه منظر¬سازی مارتا شوارتز : پرسپکتیو
شکل ۲۴. طرح روستای جدید، سازگار با تنانگان بالی آگا.
شکل ۲۵. بیروت: پروژۀ کریدور میدان شهدا. طرح جامع توسعۀ شهری و برنامۀ طراحی، دانشگاه
نیو ساوث ولز.
شکل ۲۶. بیروت : میدان مارتیر (لاپلاس د کانوتر کانون پیشین).
شکل ۲۷. بیروت: تخریب سینما ریولی برای گشودن محور میدان شهدا به دریا
شکل ۲۸. شهر کرلندز کنت لندز
شکل ۲۹. طرح جامع اجتماع کلینتون
شکل ۳۰. طرح جامع توپولوبامپو
شکل ۳۱. هرمان جسور : کلنی تعاونی کارگران شامل ۷۵۰ خانه و خدمات جمعی، نیویورک (۱۹۲۶): (الف) سایت پلان؛ (ب) جزئیات.
شکل ۳۲. رم: یادمان ویتوریو امانوئل دوم
شکل ۳۳. دوبلین: تندیس آنا لیویا پلورابل، «هرزه در حوض».
شکل ۳۴. اولین، دومین و سومین چرخه‌های سرمایه از دیوید هاروی
شکل ۳۵. شیوه‌های اندیشیدن به جانوران در شهر
شکل ۳۶. لوکربوزیه : کاربرد سری‌های فیبوناچی به‌عنوان یک سیستم تناسباتی برای معماری
شکل ۳۷. طرح نولی برای رم، قسمت ۵، اصلاح شده بوسیله پائولو پورتوگزی
شکل ۳۸. نمونه‌های فضای شهری زمینه‌ای آن طور که به وسیله کامیلو سیته توسعه یافت : الف (رم)؛ ب (لندن)؛ ج (کپنهاگ)؛ د (کیوتو).
شکل ۳۹. اوتو واگنر : برنامۀ سایت پیشنهادی بیست و دو بخش وین
شکل۴۰. پوشش از جامعۀ تماشا دبورد.
شکل ۴۱. حمام‌های اولیه در کوجی بیچ، سیدنی. حفاظت درگاه ورودی و سایت اصلی.
شکل ۴۲. یک کپی از هتل اصلی خلیج ریپالس در هنگ کنگ.
شکل ۴۳. ساختمان اصلی مورای در هنگ کنگ
شکل ۴۴. تجدید بنای ساختمان مورای و انتقال به استانلی ویلیج
شکل ۴۵. میدان افتخار، نمایشگاه جهان، شیکاگو (۱۸۹۳) برنامه از دانیل برنهایم
شکل ۴۶. پروژۀ هالیوود و های لند، لس آنجلس : پرسپکتیو پروژه.
شکل ۴۷. میدان بابیلون، هالیوود، و پروژه‌های لند، لس آنجلس.
شکل ۴۸. پیتر آیزنمن : مرکزآرونوف، شبکه مفهومی.
شکل ۴۹. پیتر آیزنمن : مرکز وکسنر، شبکه مفهومی
شکل ۵۰. پاتریک گدس : نماد گذاری حیات
شکل ۵۱. کنستانتینوس دوکسیادوس : طرح اسلام آباد (۱۹۶۰).
شکل ۵۲. کنستانتین دوکسیادوس : پلان اسلام آباد (۱۹۷۸).
شکل ۵۳. کنستانتین دوکسیادوس : شبکه بندی اکیستیکس
شکل ۵۴. سه گونه شناسی از نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری.
شکل ۵۵. لئون کریر : پروژه لوکزامبورگ
شکل ۵۶. راب کریر : تحلیل ریخت شناختی انواع فضایی شهری.

فهرست جداول
جدول ۱. چهل متن کلاسیک در طراحی شهری
جدول ۲. نگاهی نظام‌مند از مرزهای حرفه‌ای
جدول ۳. ویژگی شکل‌ها و کاربست‌های صنعتی و فرهنگی
جدول ۴. سیر تاریخ کلاسیک طراحی شهری
جدول ۵. عناصر ساختاری پایه در زمان اولیسس اثر جیمز جویس
جدول ۶. برنارد چومی: چکیده‌هایی از ‹ مسالۀ فضا ›
جدول ۷. کنترل دولتی (ادارۀ خانه‌سازی) بر بازتولید کار و توسعۀ بخش خصوصی. اجزاء دلالت گر و کارکردی فضای شهری
جدول ۸. کنترل دولتی (ادارۀ برنامه‌ریزی شهرک‌‌‌ها) بر بازتولید کار و توسعۀ بخش خصوصی.
اجزاء کارکردی و دلالت گر فضای غیر شهری
جدول ۹. خط مشی و ابتکار عمل‌های عمده در سطح بین المللی و اروپایی درباره توسعه شهری پایدار
جدول ۱۰. ماتریس هال درباره فرهنگ
جدول ۱۱. مفهوم سازی جامعه شناختیِ شهرگرایی
جدول ۱۲. دیدگاه مانوئل کاستلز دربارۀ رابطه بین بازتولید اجتماعی و کارکرد کاربری ـ زمین
جدول ۱۳. رابطۀ بین خدمات حرفه‌ای و نظام تولید سرمایه داری
جدول ۱۴. هستی شناسی، راه‌های دانستن و راه‌های آموزش که آکادمی‌های معماری نسخه برداری می‌‌کنند.
جدول ۱۵. نقشۀ معرفت شناختیِ آن وِرنه مودون برای طراحی شهری