تصویب مصوبه و دستورالعمل دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی و هیات حل اختلاف

محمدرضا کاشانی، سردبیر معمارنیوز –  روز گذشته آقای مهندس علی اعطا مشاور رسانه‌ای معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی  در تماس با معمارنیوز از تصویب مصوبه و دستورالعمل دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی و هیات حل اختلاف توسط شورای عالی معماری و شهرسازی ایران خبر داد. در ادامه، مفاد این مصوبه و دستورالعمل مذکور، جهت اطلاع جامعه معماری و شهرسازی کشور عیناً منعکس می شود.

در راستای وظایف محوله بر اساس بند۸ ماده۴ قانون تاسیس شورایعالی شهرسازی و معماری ایران (موضوع انجام مسابقات شهرسازی ومعماری) ‌و به منظورایجاد هماهنگی و انسجام درفرآیند برگزاری مسابقات شهرسازی و معماری، و با هدف ایجاد زمینه های اجرای “آیین نامه جامع برگزاری مسابقات طراحی معماری و شهرسازی، (مصوب جلسه ۵۱۳ مورخ ۸۱/۱۲/۲۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی) “، شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ ۹۴/۱/۳۱ بنا بر پیشنهاد معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی، مستند به جزء۲ بند ۴ بخش ۵ و مقدمه آیین نامه مذکور “دستور العمل اجرایی تشکیل دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی ” را به شرح زیر، تصویب نمود.

تبصره: دبیرخانه شورایعالی شهرسازی و معماری مکلف است نتیجه پایش فرآیند برگزاری مسابقات را وفق دستورالعمل اجرایی مذکور ظرف مدت یکسال به جهت تصمیم¬گیری های بعدی به شورایعالی شهرسازی و معماری ارائه نماید.

مقدمه
با توجه به ضرورت سیاست گذاری برای ایجاد زمینه های ارتقاء کیفی بناها، سیما و منظر شهرها، ودر نتیجه ارتقاء کیفی معماری و شهرسازی کشور از یک سو و اهمیت بهره برداری از فرصتهای ناشی از برگزاری مسابقات معماری و شهرسازی به عنوان یکی از روشهای شکل گیری فضاهای شهری و بناهای ارزشمند و با استناد به بند یک مصوبه مورخ ۹۳/۴/۲۳ شورایعالی شهرسازی و معماری ایران و به منظور ایجاد ساختار اجرایی “آیین نامه جامع برگزاری مسابقات طراحی معماری و شهرسازی، مصوب جلسه ۵۱۳ مورخ ۸۱/۱۲/۲۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی”، از طریق شکل گیری دبیرخانه دائمی مسابقات و هیات حل اختلاف، این دستور العمل با تاکید بر ضرورت توجه ویژه به اسناد فرادست و طرحهای توسعه و عمران مصوب، در فرآیند برگزاری مسابقات طراحی معماری وشهرسازی تدوین و مفاد آن از تاریخ ابلاغ برای کلیه دستگاه‌ها و اشخاص حقیقی وحقوقی در بخش های دولتی و غیر دولتی که به برگزاری مسابقه اقدام کنند لازم‌الاجرا خواهد بود.
درصورت نیاز، تفسیر مفاد این دستورالعمل برعهده دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران میباشد.

۱. در این مصوبه منظور از آیین نامه جامع، “آیین نامه جامع برگزاری مسابقات طراحی معماری و شهرسازی، مصوب جلسه ۵۱۳ مورخ ۸۱/۱۲/۲۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی”، می باشد.

۲. از تاریخ ابلاغ این مصوبه دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی و هیات حل اختلاف در وزارت راه و شهرسازی طبق تعاریف بند۱۰ و۱۱ آیین نامه جامع و با ترتیبات مندرج در بند ۴ بخش ۵  آیین نامه مذکور تشکیل میشود.
تبصره: راهبری و مدیریت تشکیل و استقرار دبیرخانه دائمی با هماهنگی دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری انجام پذیرد.

۳.برگزاری مسابقه و ثبت آن در دبیرخانه دائمی مسابقات و رعایت این دستورالعمل برای بناهایی که به لحاظ اهمیت کیفی، اهمیت عملکردی، میزان تاثیر گذاری در سیما و منظر شهری، وجه نمادین، اهمیت مکانی و اهمیت محلی، ملی و بین المللی شاخص میباشند اجباری است؛ تشخیص این امر تا زمان تصویب دستورالعمل بند ۲ مصوبه مورخ ۹۳/۴/۲۴ شورایعالی شهرسازی و معماری ایران بر عهده دبیرخانه دائمی مسابقات می‌باشد.
تبصره : بدیهی است مسابقات معماری و شهرسازی در شرایطی معتبر شناخته می شوند که تابع چهارچوب آیین نامه جامع و دستورالعمل حاضر باشند. به عبارت دیگر آن دسته از موضوعاتی که اجباری تشخیص داده نشده اند در صورت ثبت در دبیرخانه -که به معنای تمکین و التزام عملی به مفاد این دستورالعمل است-، از حمایت معنوی و اعتبار دبیرخانه دائمی برخوردار خواهند شد.

۴.تعاریف تکمیلی:
۴-۱. تعریف انواع مسابقه بر اساس بند الف بخش یک آیین نامه جامع به لحاظ محتوا، دامنه شرکت کنندگان، مراحل و نحوه داوری در این آیین نامه ملاک عمل می باشد.

۴-۲. کارفرما : مالک طرح یا هر کسی است که بنا بر قانون دارای اختیارات مالک است. (مطابق با توضیح بخش ۳ آیین نامه جامع)

۴-۳. برگزارکننده : شخص حقیقی یا حقوقی، دولتی یا غیردولتی است که مسابقه را برگزارمی‌کند و متولی برگزاری آن در چارچوب این آیین‌نامه، و مسئول اصلی مسابقه در مقابل شرکت‌کنندگان و قانون است. (مطابق با جزء ۱ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۴. جامعه شرکت‌کنندگان: مجموعه اشخاص حقیقی یا حقوقی است که بنا بر قوانین و ضوابط مسابقه، مجاز به شرکت در مسابقه شناخته می‌شوند، ولو عملاً در مسابقه شرکت نکنند؛ یعنی جامعه شرکت‌کنندگان بالقوه. (مطابق با جزء ۴ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۵. شرکت‌کننده: شخص حقیقی یا حقوقی داوطلبی است که مطابق شرایط مندرج در برنامه مسابقه برای شرکت در آن مسابقه پذیرفته می‌شود. (مطابق با جزء ۵ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۶. داور: داور مسابقه شخص حقیقی باصلاحیتی است که برگزارکننده وی را طی حکمی به عضویت درهیئت داوری منصوب می‌کند. (مطابق با جزء ۶ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۷. هیئت داوری: هیئتی متشکل از داوران است که نتیجه مسابقه با داوری ایشان تعیین می‌شود. (مطابق با جزء ۷ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۸. محصول مسابقه: موادی است که شرکت‌کنندگان به عنوان نتیجه اصلی فعالیت خود درمسابقه به دبیرخانه مسابقه تحویل می‌دهند و داوری مسابقه در میان آنها صورت می‌گیرد (مانند متن، نقشه، نمونک، پرونده رایانه‌ای، یا ترکیبی از آنها). محصول یا محصولات مسابقه در این دستورالعمل اختصاراً «محصول» یا «محصولات» خوانده می‌شود. (مطابق با جزء ۸ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۹. دبیرخانه مسابقه: محل اداره کلیه امور مربوط به مسابقه است، که برگزارکننده آن را در اختیار مدیر قرار می‌دهد. دبیرخانه مسابقه در این دستورالعمل اختصاراً «دبیرخانه» خوانده می‌شود. (مطابق با جزء ۹ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۱۰. دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی: دبیرخانه‌ای است که برای رسیدگی به امور مسابقات معماری و شهرسازی و نظارت بر آنها تشکیل می‌شود. دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی در این دستورالعمل اختصاراً «دبیرخانه دائمی» خوانده می‌شود. (مطابق با جزء ۱۰ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۱۱. هیئت رسیدگی به اختلافات مسابقات معماری و شهرسازی: هیئتی است که حکمیت نهایی را در اختلافات احتمالی میان برگزارکننده و شرکت‌کننده بر عهده دارد. هیئت رسیدگی به اختلافات مسابقات معماری و شهرسازی در این دستورالعمل اختصاراً «هیئت رسیدگی به اختلافات» خوانده می‌شود. (مطابق با جزء ۱۱ بند ب بخش الف، آیین نامه جامع)

۴-۱۲. برنامه مسابقه: برنامه ای است شامل اهداف، خواسته ها و نیازهای کارفرما، معرفی دقیق و کامل ارکان مسابقه، پیشنهاد نوع مسابقه و داوران (در صورت وجود پیشنهاد اولیه در خصوص معرفی داوران) برنامه کلی عملکردهای مورد نظر، رویکردهای طراحی، مطالعات پایه، (مطالعات زیست محیطی، سازگاری با محیط و توجه به صرفه جویی در مصرف آب و انرژی)، برنامه زمانی و جوایز مورد نظرکه می بایست به عنوان یکی از اسناد « گزارش پیشنهاد مسابقه» به دبیرخانه دائمی تحویل داده شود.
درصورتی که پیشنهاد اولیه در خصوص معرفی داوران وجود نداشته باشد دبیرخانه دائمی میتواند نسبت به پیشنهاد و معرفی داوران متناسب با موضوع پروژه به برگزارکننده حسب درخواست، اقدام نماید.

۴-۱۳. گزارش پیشنهاد مسابقه: گزارشی است مکتوب شامل «برنامه مسابقه»، احکام طرحهای توسعه شهری در خصوص سایت و موضوع پروژه، اعتبارات و منابع مالی تخصیص داده شده قطعی برگزاری مسابقه و اجرای پروژه (مسابقات اجمالی و مفهومی از تعیین منابع مالی برای اجرا مثتثنی هستند) و کلیه مدارکی که دبیرخانه دائمی بر اساس مقررات و اختیارات نظارتی خود مطالبه نماید.

۴-۱۴. جایزه: یکی از ملزومات مسابقه به عنوان ابزار بهره مندی طرحهای برتر منتخب از مزایای مادی و معنوی مربوطه است به نحوی که انگیزه شرکت در مسابقه را ایجاد نماید و متناسب با ارزش محصولات مسابقه باشد.

۴-۱۵.  ارکان مسابقه: عبارتند از؛ کارفرما، برگزارکننده(به عنوان مشاور متخصص جهت مدیریت برگزاری مسابقه)، هیئت داوری، جامعه شرکت‌کنندگان وجایزه.

۵. ضوابط عمومی برگزاری مسابقات:
۵-۱. در مسابقات اجباری مذکور در بند۳ کارفرما مکلف است، مسابقه را از طریق یک مشاور حقوقی متخصصی برگزار کند که در این صورت مشاور مذکور به عنوان برگزار کننده بوده و طبق قراردادی کلیه مسئولیت های مربوطه را خواهد پذیرفت.

۵-۲. کارفرما می بایست خواسته های خود را در قالب اهداف، نیازها و برنامه ها، به طور روشن به برگزار کننده و هیات داوران اعلام نماید.

۵-۳. برگزار کننده و کارفرما میبایست زمینه های استقلال نظر داوران را فراهم نمایند و اجازه اعمال نظر در داوری و ایجاد شرایط و محدودیت برای داوران را ندارند.

۵-۴. برگزار کننده در انجام وظایف مندرج در بند یک بخش۵، آیین نامه جامع به عنوان مشاور متخصص کارفرما بوده و وظایف و تکالیف کارفرما در برگزاری مسابقه را مدیریت می‌کند.

۵-۵. برگزارکننده موظف است، پیش از برگزاری مسابقه، بخش مطالعات مسابقه شامل : نوع مسابقه متناسب با موضوع آن، روند مسابقه، مبانی نظری و «گزارش پیشنهاد مسابقه» را تدوین و نسبت به ارائه مکتوب آن و ثبت مسابقه در دبیرخانه دائمی اقدام نماید.

۵-۶. برگزارکننده می بایست پس از ثبت مسابقه و انتخاب داوران طی حکم کتبی انتصاب هریک از داوران را به داوری در آن مسابقه به وی اعلام نماید.

۵-۷. برگزار کننده مسابقه پس از اتمام داوری نهایی، می بایست، مشروح مذاکرات جلسات داوری، معیارهای داوری و بیانیه نهایی را مکتوب و پس از تائید و امضای اعضای هیات داوری وکارفرما، جهت ثبت و مستند سازی به دبیرخانه دائمی ارسال نماید.

۵-۸. کارفرما مکلف است طرح برنده مسابقه (به استثنای نوع ۱-۱ مسابقه طراحی اجمالی) را عینا و مطابق نظر مولف طرح اجراکند. در صورتی که کارفرما به منظور اجرای طرح با مولف طرح به توافق نرسد لازم است در صورت اجباری بودن مسابقه با برگزاری مجدد مسابقه و در غیر اینصورت از روشهای معمول وقانونی دیگر نسبت به تهیه طرح اقدام نماید.

۵-۹. مسئولیت حفظ و حراست از محصولات مسابقه در طی فرآیند مسابقه و برگزاری نمایشگاه بر عهده برگزارکننده است.

۵-۱۰. برگزار کننده موظف است ضمن ارایه مطالعات پایه و محتوای گزارش پیشنهاد مسابقه به هیات داوران، نظر هیات داوران را به منظور تدقیق متن آگهی‌ها، برنامه فیزیکی و رویکردهای طراحی، اخذ و با اتفاق آرای هیات داوران، موارد را  اعمال و ملاک عمل قرار دهد.

۵-۱۱. داوران باید پس از تهیه پیشنهاد درخواست مسابقه توسط برگزار کننده، انتخاب وپس از ثبت مسابقه در دبیرخانه دائمی به همراه برنامه فیزیکی و رویکردهای طراحی از طریق فراخوان یا آگهی مسابقه به جامعه شرکت کنندگان معرفی شوند.

۵-۱۲. در انتخاب داوران باید نسبت تخصص و تجربه آنان با موضوع و پیچیدگی مسابقه و سوابق داوری  ایشان مورد توجه قرار گیرد.

۵-۱۳.رعایت ضابطه ممنوعیت شرکت ارکان مسابقه و منتسبان آنها طبق ماده ۹ بخش۲.ضوابط، آیین نامه جامع و همچنین رعایت اخلاق حرفه ای داوران، عدم ذینفع بودن آنها در نتیجه مسابقه و رعایت ضابطه پنهان ماندن هویت صاحبان محصولات و ممنوعیت برقراری هرگونه ارتباط با شرکت کننده تا پایان کار داوری و اعلام نتیجه مطابق بند ۳-۵ و ۳-۶، آیین نامه جامع مورد تاکید است.

۵-۱۴. در صورت هرگونه تغییر در فرآیند برگزاری مسابقه لازم است موضوع و علت آن کتبا به آگاهی دبیرخانه دائمی برسد.

۵-۱۵. برگزار کننده مکلف است ضمن پذیرش مسئولیت تعهدات ناشی از آیین نامه جامع و دستورالعمل حاضر، جوایز مسابقه را طی مراسم رسمی اهدا نموده و نسبت به برگزاری نمایشگاه آثار، چاپ کارنما(کاتالوگ)، گزارش (مکتوب و مصور) نتایج مسابقه و معرفی طرحها اقدام نماید.

۵-۱۶. کاهش میزان و تغییر نحوه اهدای جوایز مسابقه پس از انتشار فراخوان و یا آگهی مسابقه امکان پذیر نمیباشد.

۵-۱۷. هر مسابقه باید جوایزی معین داشته باشد و در آگهی مسابقه به اطلاع عموم جامعه شرکت‌کنندگان رسانده شود. (مطابق ماده۱۴، بخش ۲(ضوابط)، آیین نامه جامع)

۵-۱۸. تعهد برگزارکننده به عقد قرارداد ادامه کار با برنده می‌تواند مکمل بعضی از جایزه‌ها باشد، اما در هیچ صورتی جانشین جوایز هیچ‌یک از رتبه‌ها نمی‌گردد. (مطابق ماده۱۴، بخش ۲(ضوابط)، آیین نامه جامع)

۵-۱۹. در برخی از مسابقات، در صورت توافق ادامه کار با برنده اول، عقد قرارداد در این باره نمیتواند جانشین جایزه اعلام‌شده باشد. (مطابق ماده۱۴، بخش ۲(ضوابط)، آیین نامه جامع)

۵-۲۰. در صورتی که برگزار کننده علاوه بر اعطای جایزه به برندگان، قسمتی از هزینه طرح‌های برنده یا شرکت‌کننده یا تمامی هزینه‌ها را، در حدودی که در آگهی اعلان می‌کند، متقبل شود. در این صورت، عمل به مفاد فراخوان و یا آگهی مسابقه در موعد مقرر جزو تعهدات قانونی برگزارکننده خواهد بود. (مطابق ماده۱۵، بخش ۲(ضوابط)، آیین نامه جامع)

۵-۲۱. پرداخت هزینه شرکت درمسابقه به راه‌یافتگان به مرحله دوم در مسابقات دو مرحله‌ای الزامی است. (مطابق ماده۱۵، بخش ۲(ضوابط)، آیین نامه جامع)

۵-۲۲. کلیه ارکان مسابقه و عموم شرکت کنندگان ملزم به رعایت حقوق مولفین و مصنفین می باشند. در صورتی که بر اساس اسناد معتبر معلوم شود که مالکیت طرح ارائه شده در مسابقه خلاف واقع است (طرح کپی شده است)، ضمن حذف طرح از فرآیند مسابقه؛ شرکت کننده مربوطه از شرکت در مسابقات معماری و شهرسازی به مدت ۵ سال محروم میشود. اعلام این موضوع به دبیرخانه دائمی میتواند توسط هر یک از ارکان مسابقه  از طریق طرح شکایت به دبیرخانه دائمی صورت گیرد، بدیهی است احراز تخلف مورد ادعا بر اساس اسناد و مدارک معتبر توسط دبیرخانه انجام گرفته و قابل ارجا به هیئت رسیدگی به اختلافات است.

۵-۲۳. در صورتی که در خصوص نتایج نهایی داوری شکایت یا اختلاف نظر به وجود آید، موضوع از طریق دبیرخانه دائمی و طرح مسئله در هئیت رسیدگی به اختلاف قابل پیگیری است.

۵-۲۴. نماینده دبیرخانه دائمی (برحسب مورد) میتواند در جلسات هئیت داوران، بدون حق رای و نظر حضور داشته باشد.

۵-۲۵. اهم وظایف دبیرخانه دائمی به شرح زیر تعیین میشود:
– ثبت مسابقات معماری و شهرسازی
– نظارت بر فرآیندهای اجرایی و محتوای مسابقات
– رسیدگی به ابهامات و تفسیر مفاد مصوبه حاضر در صورت نیاز، از طریق دبیر شورایعالی شهرسازی و معماری ایران
– وصول شکایات مربوط به مسابقات و رسیدگی به آن در هیات رسیدگی به اختلافات
– تشکیل آرشیو جامع مسابقات، مستند سازی و تحلیل مسابقات
– نظارت بر حسن اجرای آیین نامه جامع
– پیش بینی تشکیلات و منابع کارشناسی به منظور ارزیابی و تحلیل فرآیند مسابقات و دستورالعمل حاضر
– پیشنهاد و معرفی داور متناسب با موضوع مسابقه حسب درخواست برگزارکننده
– تدوین دستورالعمل های نحوه انجام وظایف و گردش کار
– ارائه گزارش های دوره ای شش ماهه در خصوص نتایج  اجرای دستورالعمل به دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران

۵-۲۶. در مسابقات معماری و شهرسازی که به صورت بین المللی برگزار میشوند رعایت کلیه مقررات و ضوابط اتحادیه بین المللی معماران (UIA)، و سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد(UNESCO) علاوه بر مفاد این دستورالعمل الزامی است. و به منظور مستند سازی لازم است کلیه مدارک و مستندات مسابقه به دبیرخانه دائمی ارائه شود.

۶. بازنگری
این دستورالعمل با توجه به ارزیابی، تحلیل و نتیجه پایش فرآیند برگزاری مسابقات، توسط دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری، به لحاظ میزان کارآیی و اثر بخشی و در صورت ضرورت با هدف ارتقاء بهره وری، با پیشنهاد دبیرخانه دائمی هر پنج سال یک بار مورد تجدید نظر، تکمیل و اصلاح قرار خواهد گرفت.

۷. نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل
نظارت بر حسن اجرای این دستورالعمل برعهده دبیرخانه دائمی میباشد و دبیرخانه اختیار دارد در صورت مشاهده تخلف از مفاد آیین نامه اجرایی و دستورالعمل حاضر و عدم رعایت اخلاق حرفه ای، در فرآیند برگزاری مسابقات معماری و شهرسازی اعم از اختیاری و اجباری، نسبت به رسیدگی به تخلف و تعیین محرومیتها، از طریق هئیت حل اختلاف، اقدام نماید.
نظارت عالیه بر عملکرد دبیرخانه دائمی در تحقق اهداف این دستورالعمل، بر عهده دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران می‌باشد.