دفاعیه دکتری با عنوان «نسبت معماری و زبان در اندیشه ی اسلامی» – تبریز

جلسه دفاع از رساله دکتری، پنجشنبه مورخ ۱۶ اسفند ماه ۱۳۹۷، ساعت ۱۲ در دانشگاه هنر اسلامی تبریز برگزار می گردد.

دفاعیه پایان نامه تحت عنوان:
نسبت معماری و زبان در اندیشه ی اسلامی

دانشجو: زکیه السادات طباطبایی لطفی
استاد راهنما: دکتر محمدتقی پیربابایی
استاد مشاور: دکتر حمیده حرمتی
داوران: دکتر احد نژادابراهیمی، دکتر پریسا هاشم پور، دکتر حمید ندیمی، دکتر زهره تفضلی

چکیده ای از پایان نامه:
این رساله با طرح پرسش از جایگاه و چگونگی ایفای نقش زبان و ساز و کار آن در مفهوم‌سازی و شکل‌گیری معماری اسلامی به مطالعه‌ی نسبت زبان و معماری پرداخته است. قیاس معماری و زبان یکی از دیدگاه‌های برجسته در نظریات معماری غرب بوده است، که تقریباً همگام با مسأله‌ی زبان در تاریخ تفکر غرب، در دو حوزه‌ی نظر و عمل به طرق گوناگونی به کار بسته شده است. برخی از نظریه‌های زبانی در تفکر و معماری غرب، در رویکردهای نظری و عملی به معماری اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفته شده است؛ اما این مطالعات اغلب بدون توجه به مفهوم ذاتی معماری و نسبت آن با زبان در اندیشه و حکمت اسلامی صورت گرفته است.

این رساله در پی تحلیلی ضمنی از فهم و نگاه به نسبت زبان و معماری در اندیشه‌ی غربی و طرح مبانی مفهومی این نسبت در اندیشه‌ی اسلامی با نظر به بسترهای مفهومی مشترک آن دو، سعی بر آشکار ساختن تمایزات اندیشه‌ی اسلامی در این نسبت با چگونگی آن در اندیشه و عمل غرب نموده است. این مطالعات، در عین نشان دادن تفاوت‌ها و شباهت‌های دیدگاه‌های مختلف غربی و اندیشه‌ی اسلامی، اهمیت علم بلاغت را که در قیاس معماری و زبان در غرب پیشامدرنیته ذیل مفهوم رتوریک(rhetoric) مورد توجه بوده است نشان داد؛ و بر دیدگاه متفاوتی از آن ذیل نقد متفکران معاصر غرب و نیز مفهوم بیان و بلاغت از دیدگاه اسلامی به عنوان بستری برای تدوین بنیانی مبتنی بر زبان برای پرداخت و انتقال معنا در معماری اسلامی تأکید نمود.

همچنین، نسبت زبان و معماری از دیدگاه اسلامی، مبتنی بر قرآن و تفاسیر آن و حکمت متعالیه، در هدف مشترک معماری و بیان در همراهی انسان در تعالی حیات، مبتنی بر تحقق مراتبی از حضور و ادراک تعریف گردید. با مطالعه‌ی آرای عبدالقاهر جرجانی در علم بیان و بلاغت، و الهام از مباحث نظم و صور خیال او، سه سطح از ادراک و تعامل به مثابه الگوهای معمارانه در راستای تحقق مراتب حضور و ادراک مورد نظر پیشنهاد و تبیین گردید. الگوهای ادراک و تعامل در معماری در این نگاه، متناظر با سه الگوی تمثیل، استعاره و تخییل در معماری، مبتنی بر سه سطح از الگوی ادراک و تعامل حصولی، خلاق، و حضوری تعریف می‌شود که در تناظر با آنها، مؤلفه‌های معمارانه‌ی فرم، عملکرد و معنا به عنوان مؤلفه‌های مقدم و برجسته در تعامل ادراکی می‌باشند. این رویکردها بر اساس کارکردهای متفاوتشان در امکان‌پذیری درک تفصیلی و اجمالی از فضا به عنوان الگوها و سطوح مختلف آفرینش و خوانش معنا در معماری تبیین شدند. امکان‌پذیری سلوک ادراکی در این الگوها مبتنی بر تمرکز بر فضا به جای فرم می‌باشد. در بررسی تطبیقی این الگوها با مبانی سیر وجودی انسان در دیدگاه اسلامی، تمثیل در جهت تشبیه، و استعاره در دو بعد تشبیه و تنزیه و تخییل با کمرنگ نمودن وجه تشبیه و تکیه بر تنزیه به عنوان ساز و کار زبان در تحقق سیر وجودی انسان در فضای معمارانه شناخته شدند. در هر یک از این الگوها فرم، معنا و عملکرد بر اساس فضاسازی مطلوب در راستای تحقق مراتب حضور و ادراک مخاطب تعریف می‌شوند. بر مبنای این الگوها و راهبردهای برگرفته از بلاغت در معماری می‌توان به رهیافتی برای مفهوم‌سازی و شکل‌گیری معماری اسلامی در دنیای معاصر و در تطابق با شرایط زمانی و مکانی دست یافت.

* حضور برای عموم آزاد و رایگان است.

زمان: پنجشنبه، ۱۶ اسفند ماه ۱۳۹۷، ساعت ۱۲
مکان: دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده معماری و شهرسازی، تالار جواهریون
دریافت پوستر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.