دفاعیه دکتری با عنوان «بازشناسی مؤلفه های انسجام اجتماعی-کالبدی محله ایرانی در مجموعه های مسکونی بلندمرتبه»

دانشجو سمیه فتحی؛ از پایان نامه دکتری خود تحت عنوان «بازشناسی مؤلفه های انسجام اجتماعی – کالبدی محله ایرانی در مجموعه های مسکونی بلندمرتبه»، مورخ ۲۱ خرداد ۹۸ در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران دفاع خواهد نمود.

عنوان پایان نامه:
بازشناسی مؤلفه های انسجام اجتماعی – کالبدی محله ایرانی در مجموعه های مسکونی بلندمرتبه (مورد پژوهی: مجموعه های مسکونی بلندمرتبه بهجت آباد، اکباتان و آسمان)

دانشجو:
سمیه فتحی

اساتید راهنما:
دکتر مصطفی بهزادفر
دکتر مهران علی الحسابی

چکیده ای از پایان نامه:
بررسی تغییرات شهری در نظام شهرهای مختلف جهان بیانگر این موضوع است که روند تغییرات شهری از اواسط قرن بیستم میلادی از شدّت و سرعت بالایی برخوردار شده و تغییرات تدریجی جای خود را به تغییرات ناگهانی، پیش‌بینی‌نشده و بدون بازگشت داده‌است. بر این اساس، در دهه‌های اخیر با تغییر مفهوم محتوایی شهر، ازدیاد جمعیت شهرها و طرح انتقادهایی بر گسترش بی‌رویه و توسعۀ کم‌تراکم شهرها، سیاست‌های بلندمرتبه‌سازی به‌عنوان راهکاری در رویکردهای نوین برنامه‌ریزی شهری قرار گرفته است. از سوی دیگر، برخی صاحب‌نظران ایرانی، بر این باورند که شهر در کشوری هم‌چون ایران با الگوهای کهن در معماری و شهرسازی، مجموعه‌ای از محلّه‌های متجانس و همگن بود که داشتن پیوستگی و انسجام، یکی از اصلی‌ترین معیارهای کیفیت فضاهای شهری و محلّه‌های ایرانی محسوب می‌شد. بر اثر دگرگونی‌های فراوان و سریع، نظام سنّتی محله از هم گسیخت و انسجام اجتماعی رنگ باخت. اما با این حال می‌توان چنین برداشت کرد که همچنان روحیۀ جمع‌گرایی، که در بطن جامعۀ ایرانی وجود داشت و باعث انسجام اجتماعی در ساکنان محله‌ها شده‌بود، هنوز در مردمان ایرانی وجود دارد و مدیریت شهری و طراحان و برنامه‌ریزان شهری می‌توانند از این ظرفیت در راستای تقویت پایداری اجتماعی در محله‌های جدید استفاده و بستر مشارکت را در آن‌ها ایجاد ‌کنند. هدف از این پژوهش، تعیین حوزۀ عمل طراح شهری برای ارتقا و بازآفرینی انسجام اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی بلندمرتبه با بهره‌گیری از عناصر استخوان‌بندی و انسجام کالبدی است. از این‌رو دغدغۀ پژوهشگر روشن‌ساختن میزان این ظرفیت در مجموعه‌های مسکونی جدید و بلندمرتبه می باشد. بنابراین، برای آزمون این دغدغه از روش ترکیبی (کمّی و کیفی) که هدفی کاربردی را دنبال‌ می‌کند، استفاده می کند. داده‌پردازی اطلاعات از طریق فن دلفی (مصاحبه با خبرگان)، پرسشنامۀ ساختاریافتۀ مردمی و مشاهدۀ نظام‌مند کارشناسی در نمونه‌های مطالعاتی انجام می شود.

پژوهشگر در ابتدای پژوهش این‌گونه تصور می‌کرد که بازآفرینی این روحیه و در عین حال بستر کالبدی آن که در محله‌های قدیم به‌خوبی مشاهده می‌شد به سمت نابودی رفته و عملاً بن بستی تاریخی حادث شده‌است و طراحان، برنامه‌ریزان و مدیران شهری باید به دنبال نظریه‌پردازی و ایجاد الگوهای جدیدی فارغ از الگوهای گذشته برای محلّه‌ها و مجموعه‌های مسکونی باشند؛ اما مهم‌ترین نتیجۀ این پژوهش آن بود که بر خلاف این تصور، همچنان می‌توان امید داشت که با برنامه‌ریزی و نظریّه‌پردازی فعالانه در حوزۀ بومی، به الگویی مناسب برای تداوم معیارها و شاخص‌های انسجام اجتماعی برگرفته از محله‌ها سنتی دست یافت، روح جمع‌گرایی در بطن جامعۀ ایرانی را در محله‌ها جدید تداوم بخشید و تقویت کرد. در این پژوهش نشان‌داده‌شد که رابطۀ معناداری بین سابقۀ سکونت و جمع‌گرایی و اعتماد وجود دارد؛ این همبستگی در مجموعۀ بهجت‌آباد به‌خوبی به چشم می‌خورد. در مجموعه‌های مسکونی که بر اساس طرحی از پیش اندیشیده طراحی شده‌اند، مثل شهرک اکباتان، حداقل به لحاظ کالبدی، نکات مثبت و زمینه‌هایی از کیفیت کالبدی نظیر ریتم، تنوع و گوناگونی خدمات، پاتوق های جمعی و رفتاری، سلسله مراتب دسترسی و … مشاهده‌شد که باعث انسجام و حفظ روحیه جمع‌گرایی شده است. طبق یافته‌های پرسشنامه‌ای و مشاهدات نظام‌مند کارشناسی، در مجموعه‌هایی که پیرامون شهرها به‌تازگی شکل‌گرفته‌اند، هم به لحاظ کالبدی و هم از نظر اجتماعی، نقیصه‌های فراوانی وجود دارد. مطالعاتی نظیر ارزیابی پس از اسکان (POE) می‌تواند در بهبود کیفیت اجتماعی و کالبدی به این مجموعه‌ها کمک شایانی نماید.

* حضور برای عموم آزاد و رایگان می باشد.

زمان: سه شنبه ۲۱ خرداد ماه ۱۳۹۸، ساعت ۸
مکان: دانشگاه علم و صنعت ایران، سالن اجتماعات شهید مداح دانشکده معماری و شهرسازی
منبع: دانشگاه علم و صنعت ایران
دریافت تصویر
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.