انتشار کتاب «نقش فضاهای عمومی در ارتقای زندگی اجتماعی»

انتشار کتاب «نقش فضاهای عمومی در ارتقای زندگی اجتماعی»

نویسنده: محمد قندهاری
ناشر: انتشارات آیینه هستی
تاریخ انتشار: چاپ اول | ۱۴۰۰
شمارگان: ۱۰۰ نسخه
تعداد صفحات: ۱۷۸ صفحه
قیمت: ۳۳/۰۰۰ تومان

♦ پیشگفتـار:
امروزه توسعه و تجهیز فضای عمومی شهری (فضاهای سبز، خیابان‌ ها، میدان‌ ها، محوطه ها، استخر ها، گردشگاه ها، سواحل و غیره) به یکی از محور های مهم توسعه پایدار تبدیل شده است که نقش اساسی در اعتلای کیفیت محیط و حفاظت ارزش های طبیعی و تاریخی شهر ایفا می کند (مهدیزاده، ۱۳۸۵، ۴۷۹). از این نظر بازیابی فضاهای شهری کهن و احیای کیفیات انسانی و اجتماعی آن ها و نیز ابداع انواع فضاهای عمومی و جمعی جدید (نمایشگاه ها، بازار های مکاره ای، پارک های تفریحی، پارک های علمی، کتابخانه های عمومی و …) موضوعی است که ضرورتاً به همکاری دانش های برنامه ریزی شهری و طراحی شهری به طور همزمان نیاز دارد.
زندگی اجتماعی بر مبنای عرصه عمومی قرار دارد و بنیادی ترین مفهوم جامعه مدنی وجود عرصه های عمومی حائل میان فرد و حکومت است و در این عرصه هاست که امکان اجتماع، برخورد های رودرو، کنش متقابل، برخورد آراء و اندیشه ها و اجماع، در اختیار انسان‌ ها قرار می گیرد. تبلور کالبدی، این عرصه های عمومی به فضاهای عمومی شهر شکل خواهد بخشید. در نبود این فضا و عرصه عمومی در کشور است که خانه ما همان «چهار دیواری اختیاری» ماست و بیرون از خانه مملو از افرادی است که یا دشمن ما هستند و یا مزاحم جامعه مستقل مان. شاید همین خصلت است که در معماری مدرن شهر های بزرگ و کوچک ما رخنه کرده: هر ساختمان ما منحصراً ساختمان قابل تحملی است ولی هر ساختمان در کنار ساختمان های دیگر وصله ای نا هماهنگ و نا موزون است. به عبارت دیگر ساختمان هایی که می سازیم هم جامعه پذیر نیستند لذا مجموعه آن‌ ها نه تنها یک شهر را (که محل پرورش جامعه مدنی است) بوجود نمی آورد، بلکه تصویری دل آزار در پیش چشمانمان می گسترانند و اگر سبزی درختان نبود، چه فضای وحشتناکی برایمان می ساختند. بی خود نیست که خیابان های شهرهای ما فقط در شب ها و در دل تیرگی و ظلمت زیباست (عظیمی، ۱۳۷۸، پیشگفتار، ۹). آزادی اکنون مفهومی نیست که تنها در زندگی خصوصی قابل دستیابی باشد، بلکه فضاهایی در شهر وجود دارند که می توانند همان احساس رها شدگی را به فرد بدهند (رضوانی و کاظمیان، ۱۳۸۰، ۴۲). در حوزه خصوصی، آزادی در برابر وفاداری به نزدیکان و خویشاوندان و مسئولیت در قبال آن ها معنی می یابد. اما در حوزه عمومی، آزادی با تعهد اجتماعی، تحت نظارت دیگران قرار داشتن، اعمال نظارت بر آن ها و احساس مسئولیت معنی پیدا می کند. اگر تاریخ را بستر مکانی مناسب برای سعی و خطا و رسیدن به روش هایی با حداقل مشکلات و رنج ها بدانیم، جامعه مدنی به عنوان روش، حاصل همین مسیر است. شهر اکنون به بستر مکانی مناسب برای هویت یابی و رشد تشکل‌ ها و نهاد های جامعه تبدیل شده است. ایده جامعه مدنی بدون هر یک از این ابعاد زمانی و مکانی ناقص می ماند (محمدی، ۱۳۷۶، ۱۰۹).
شهروندان ما عادت کرده اند که آزادی را فقط در چارچوب منازل خودشان و به اصطلاح همان «چهار دیواری اختیاری» خود ببینند، چرا که ما در روند زندگی تاریخی خود با یک فضای دولتی قوی و خشک و یک فضای خصوصی به دور از چشم دولت رو برو بوده ایم. این در شرایطی است که آنچه جامعه مدنی را می سازد نه فضای دولتی و خصوصی بلکه فضای عمومی است. پس نباید تعجب کنیم که چرا با شهروندانی خنثی و بی تفاوت نسبت به سرنوشت شهر و جامعه رو برو هستیم. وقتی شهروندی وجود ندارد، در واقع شهری وجود نخواهد داشت و به جای مقیاس شهری با مقیاس ابنیه های منفرد با آدمک هایی در درون آن مواجه خواهیم بود که هیچ ارتباطی با محیط اطراف خود ندارند. بنابراین در شهر های ما شهروندان باید و ضرورتاً فضای کافی برای ابراز عقیده، گفتگو و مشارکت را داشته باشند. برای این منظور ایجاد فضاهای عمومی، تقویت جنبه های عملکردی، زیبا شناختی فضاهای شهری، اولویت دادن به انسان در برابر خودرو و امکان اختلاط کاربری ها با توجه به معیار های زیست محیطی در برنامه ریزی شهری می تواند دارای اهمیت باشد. اگر در دوران باستان، میدان شهر یا روستا تنها فضای عمومی به شمار می رفت، امروزه پدیده «عمومی» از حیث کمیت و کیفیت رشد بیشتری یافته است و مرتباً بر ژرفا و پهنای آن افزوده می شود. این مسأله زمینه ساز شکل گیری شهر به عنوان یک پدیده مدنی شده است. شهر در عملکرد فضاهای آن محدود نمی شود بلکه به جهانی از روابط پیچیده و حیات مدنی تحول یافته است. پس شهر های امروزی باید بر اساس بسط و غنا بخشیدن به حیات مدنی طراحی شوند و فضاهای شهری در جهت تقویت حوزه عمومی در مقابل حوزه خصوصی طراحی گردند تا مسؤلیت اجتماعی در آن‌ ها جاری باشد.
[محمد قندهاری؛ پژوهشگر دکتری شهرسازی]

♦ فهرسـت مطالـب کتـاب:
• فصل اول:
مفاهیم و اصول فضاهای شهری 
– مقدمه 
– مرور تجربیات مشابه 
– مفاهیم کاربردی 
– نتیجه‌ گیری

• فصل دوم:
تجلّی کالبدی عناصر فضاهای شهری در زندگی اجتماعی
– نقش خیابان در شکل گیری زندگی اجتماعی 
– نقش پارک در شکل گیری زندگی اجتماعی 
– نقش میدان در شکل گیری زندگی اجتماعی 
– نتیجه گیری

• فصل سوم:
نقش عناصر گوناگون در شکل گیری زندگی اجتماعی 
– فضاهای نشستن
– عناصر طبیعی فضاهای شهری 
– خرده فروشی و اغذیه 
– محل های تلاقی و فرا ساختار ها 
– گوشه نشینی های هنرمندان خیابانی 
– ظرفیت موثر فضاهای عمومی شهری 
– نا رضایتی ها و مسائل آزار دهنده در فضاهای عمومی شهری 
– فضاهای عمومی شهری، اندیشه ای اجتماعی 
– سیر تحول مفهوم تعامل تا زندگی اجتماعی در فضاهای شهری 
– امروزه زندگی اجتماعی در فضاهای عمومی شهری به چه معناست؟ 
– نتیجه گیری

• فصل چهارم:
رویکرد مکان سازی در فضاهای عمومی 
– اصول و ویژگی های مکان سازی 
– میراث فرهنگی 
– مکان سازی با استفاده از رویکرد میراث فرهنگی 
– نتیجه‌ گیری

• فصل پنجم: 
زندگی اجتماعی فضاهای شهری در عمل 
– چه گروه هایی در فضاهای شهری حاضر می شوند؟ 
– مشکلات عمده بر سر راه عدم تحقّق زندگی اجتماعی 
– نحوه تسهیل شکل گیری زندگی اجتماعی در فضاهای شهری 
– زمینه های مشترک رویکرد CPTED با زندگی اجتماعی 
– رویکرد های اصلی پیرامون نقش فضاهای عمومی شهری در شکل گیری زندگی اجتماعی 
– نتیجه گیری

مآخذ فارسی
مآخذ لاتین
واژه نامه تخصصی

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com
مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.
هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.