انتشار کتاب «معماری تغییر فرم پذیر»

انتشار کتاب «معماری تغییر فرم پذیر»
مؤلفان: دکتر کتایون تقی‌زاده؛ دانشیار دانشگاه تهران / دکتر محمود گلابچی؛ استاد دانشگاه تهران / لادن وجدان‌زاده
ناشر: انتشارات دانشگاه تهران
تاریخ انتشار: ۱۳۹۷
قیمت: ۴٣/٠٠٠ تومان

پیشگفتار کتاب:
در طول تاریخ انسان‌ها برای بقای خود تغییرات متعددی را تجربه نموده‌‌‌اند. در آغاز، زمانی که انسان‌‌ها برروی زمین در حال حرکت و کوچ بودند اقتصاد برپایه جمع‌آوری خوراک، صید و شکار قرار داشت، و جایگاه ثابتی برای ذخیره آذوقه نداشتند و همواره از سرزمینی به سرزمین دیگر کوچ می‌‌‌کردند. اوضاع و احوال طبیعی در اغلب مناطق چنان بود که تشکیل هرگونه اقامتگاه بزرگ و دائمی را غیرممکن می‌ساخت. آشنایی انسان با امور کشاورزی و ذخیره آذوقه و یافتن سرزمین‌های مستعد، اندک اندک او را از زندگی کوچ‌رو و بیابان‌گردی به یکجانشینی و تشکیل سکونتگاه‌های دائمی و دهکده‌های پایدار هدایت کرد. بنابراین انسان‌ها پس از یکجانشینی و ایجاد روستاها و شهرها در ساختمان‌هایی زندگی کرده‌اند که موضوع و پایه آن ثابت و غیرقابل‌‌ ‌تغییر بوده است. زیرا بقا و تداوم زندگی خود را در بناهایی ثابت و ایستا می‌دیدند.

از دریچه چنین نگرشی معماری به‌عنوان یک ساختار و سازه دائمی پذیرفته شده‌‌‌ و به سندرم تاریخی ایستایی بنا (ساکن بودن) تبدیل شده‌است. این حرکت در روند فکری و عملی طراحان و معماران رسوخ کرده‌ و نتیجه چنین تفکری جست و جوی مصالح و سیستم‌‌‌هایی است که مدت زمان ایستایی بنا را افزایش داده و ساخت بناهایی به‌صورت آثار هنری را مرسوم نموده‌ است. واضح و روشن است که سندرم تاریخی ایستایی بنا در معماری دائمی بوده و به جامعه مدرن در عصر پویایی و دینامیک رسیده است و حتی در عصر حاضر به روند خود به‌صورت پیوسته ادامه می‌دهد. بنابراین ایجاد تغییرات آتی نظیر گسترش، جمع‌شدگی، حرکت یا تغییر مکان و حتی انقباض در چنین بناهایی غیرممکن خواهد بود.

بنابراین چنین می‌توان نتیجه گرفت که توجه زیادی به توسعه روش‌های مبتنی بر حرکت در معماری نشده و این نتیجه توافقی است که بین معمار و جامعه صورت گرفته است؛ توافقی که معماری را ساکن و ایستا معرف می‌کند.

اما از سوی دیگر پاسخگویی به شرایط متغیر و نیازهای جدید همواره ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در معماری است. همان‌‌ ‌طوری‌که بر اساس نظریه چارلز داروین بقا همیشه به قابلیت جسم برای انطباق در یک محیط در حال تغییر وابسته است. این نظریه در مورد معماری نیز صادق است. بنابراین معماری نیز نیازمند تغییرات مداوم خواهد بود.

ساخت بناهایی با قابلیت حرکت، چرخش، انتقال و مهم‌تر از همه انعطاف‌پذیری بر مبنای تأمین خواسته‌ها و نیاز کاربر یا عوامل محیطی، جزو رویاهای انسان به‌حساب می‌آید و همین بلندپروازی‌ها او را به پیشرفت و تفکرات خلاقانه واداشته است. ساخت بناهایی که همچون موجودی زنده دارای حرکت هستند فلسفه جدیدی را در حیطه معماری به‌وجود آورده است که پویایی و انعطاف‌پذیری را نه در مفهوم که در صورت و فرم به معرض نمایش می‌گذارد.

از همین روی تغییرفرم‌پذیری در معماری امروزی امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر بوده و ضامن بقای آن و تأمین خواسته‌ها و نیازهای کاربران فضاهای معماری است. همچنین در بسیاری از موارد چنین معماری نیازمند بهره‌‌گیری از سازه‌‌‌‌ای مناسب، تغییرفرم‌پذیر و پویاست تا از تعامل معماری و سازه، فضای فیزیکی چنین بینشی شکل گرفته و نیازهای متغیر کاربر را فراهم کند. برای تحقق این هدف، علاوه بر طراحی معماری بهره‌گیری از درک رفتار سازه‌ها در کلیه مراحل (طراحی اولیه تا اجرای بنا) از مهم‌ترین ضروریات است. درک حسی مفاهیم اساسی در رفتار سازه‌ای ساختمان‌‌‌ها برای هماهنگی میان طراحی معماری و محاسبات سازه‌ای امری ضروری است و موفقیت طرح معماری بدون شناخت دقیق رفتار سازه امری محال است.

تدوین کتاب «معماری تغییرفرم‌پذیر» که به بررسی رفتار سازه‌ای چنین معماری می‌پردازد در راستای تحقق همین هدف صورت گرفته است. موضوع اصلی این کتاب معرفی معماری تغییرفرم‌پذیر و کاربرد آن در طرح‌‌های معماری است.

این کتاب در یازده فصل تدوین شده است که هفت فصل آن به معرفی متداول‌ترین معماری تغییرفرم‌پذیر می‌پردازد.

• فصل اول با عنوان پیشینه معماری تغییرفرم‌پذیر به بررسی پیشینه استفاده و بهره‌گیری از این معماری در جوامع مختلف می‌پردازد.

• در فصل دوم به موضوع  انعطاف‌پذیری و طبقه‌بندی آن در معماری پرداخته شده‌است. همچنین اسامی و نام‌های متعددی که برای این گونه از معماری استفاده می‌شود مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

• با شروع فصل سوم معماری تغییرفرم‌پذیر به شیوه‌‌ها و روش‌‌های گوناگونی طبقه‌بندی می‌شود که در ادامه کتاب بر اساس همین طبقه‌بندی به شرح هر کدام از زیرمجموعه‌های مشخص شده خواهیم پرداخت.

در ادامه کتاب در هر فصل ابتدا پیشینه تاریخی زیرمجموعه‌های سازه تغییرفرم‌پذیر مطرح می‌‌شود. پس از شرح عملکرد و رفتار سازه‌ای موجود و الزامات طراحی، به بررسی مدل‌های متعدد و نمونه‌های موجود پرداخته شده‌است.

• فصل چهارم به تشریح تفضیلی سازه‌‌هایی بر اساس مکانیزم قیچی‌سان می‌‌پردازد و با تقسیم‌‌‌بندی مکانیزم این سازه، حرکت‌شناسی و هندسه زیربنایی را مورد تحلیل قرار می‌دهد.

• ضرورت بهره‌گیری از پل‌های متحرک و انواع آن به همراه نمونه‌‌های متعدد در سراسر جهان موضوع فصل پنجم است.

• معماری قابل‌حمل و سیار هر کدام به طور جداگانه با کاربری تفریحی، اقامتی، نظامی، درمانی و … به ترتیب در فصل‌های ششم و هفتم بررسی می‌‌‌شوند.

• فصل هشتم شامل سازه‌های هوای فشرده، زیرمجموعه‌ها، کاربرد، نحوه تأمین هوا به همراه نمونه‌‌‌های متعددی از کاربردهای آن است.

• سقف‌های تغییرفرم‌پذیر دارای ساختاری پیچیده‌ و در عین حال از تقسیم‌‌‌بندی‌‌‌های متعدی برخوردار است. سقف‌های تغییرفرم‌پذیر محوریت فصل نهم را تشکیل می‌دهند.

• بیومیمتیک یا بهره‌گیری از ساختار طبیعی از جمله موضوعاتی است که در طراحی معماری از جایگاه ویژه و خاصی برخوردار است که در فصل دهم بر مبنای منبع الهام معماری تغییرفرم‌پذیر بررسی خواهد شد.

• فصل یازدهم (فصل پایانی) با عنوان سایر سازه‌های تغییر‌فرم‌پذیر دو مبحث تنسگریتی و اریگامی (سطوح تاشونده) را موضوع بحث قرار داده‌است.

این کتاب می‌تواند موجب آشنایی هرچه بیشتر دانشجویان، دانش‌‌ ‌آموختگان، طراحان و علاقه‌مندان با مبانی معماری تغییر‌‌‌فرم‌‌‌پذیر در ابعاد گوناگون باشد.
(دکتر کتایون تقی‌زاده/ دکتر محمود گلابچی/ لادن وجدان‌زاده)

♦ فهـرست مطـالب کتـاب:
مقدمه

• فصل اول: پیشینه معماری تغییرفرم پذیر
مقدمه
پیشینه

• فصل دوم: انعطاف پذیری در معماری
مقدمه
تطبیق پذیر
متحرک
تعاملی
تغییرپذیر

• فصل سوم: مکانیزم و طبقه بندی معماری و سازه های تغییرفرم پذیر
مقدمه
طبقه بندی بر اساس نوع تغییر
طبقه بندی بر اساس مورفولوژی (ریخت شناسی)
ساختار مشبک
سیستم پیوسته
ویژگی های حرکتی
تیپولوژی قابل گسترش – ساختار درختی ادروور
اجزای سازه ای
معماری جنبشی
ساختمان هایی با موقعیت متغیر و سیار
ساختمان هایی با هندسه متغیر یا متحرک

• فصل چهارم: سازه های قیچی سان
مقدمه
پیشینه سازه های قیچی سان
مکانیزم های سازه های قیچی سان
سازه های قیچی سان – واحد انتقالی
سازه های قیچی سان – واحد قطبی
سازه های قیچی سان – واحد زاویه دار
سایر سازه های قیچی سان
تقسیم بندی دیگر
حرکت شناسی
رفتار سازه های قیچی سان در مرحله باز و بسته شدن
هندسه زیربنایی
الزامات سازه ای
مورد پژوهی

• فصل پنجم: پل های متحرک
پیشینه تاریخی
ویژگی پل های متحرک
معایب پل های متحرک
مزایای پل های متحرک
انواع پل های متحرک بر اساس نوع حرکت
پل باسکولی
پل بالارونده
پل گردان
سایر پل های متحرک
نکات مهم در طراحی پل
عملکرد با سرعت بالا
پایداری
دهانه های بزرگ
مناطق با طوفان های شدید
امنیت ترافیک اتوبان
طراحی و جزییات
تحلیل سیستم در شرایط باز و بسته شدن پل
فضای مناسب برای حرکت پل
نصب و تجهیز ماشین آلات
رابطه بخش های مکانیکی و الکتریکی با سازه
ساخت دهانه متحرک
مورد پژوهی

• فصل ششم: معماری قابل حمل
مقدمه
پیشینه معماری قابل حمل
طبقه بندی معماری قابل حمل
طبقه بندی دیگری از معماری قابل حمل
بسته مسطح
پانتوگراف
سیستم غشایی
سیستم پرشده از هوا
تنسگریتی
غلاف یا کپسول
مورد پژوهی

• فصل هفتم: پناهگاه های سیار
مقدمه
طبقه بندی بر اساس سازه، ساختار و فرم شناسی
فرم
ساخت
روش نصب
روش های اجرای پناهگاه های سیار
تیرهای متصل و کمانی شکل مدولار
پناهگاه های بزرگ
مورد پژوهی

• فصل هشتم: سازه های هوای فشرده
مقدمه
پیشینه سازه های هوای فشرده
سازه های پس تنیده مدولار پرشده از هوا
عناصر مدولار پرشده از هوا به کار رفته در سازه های پوسته ای
اجزای اصلی
اجزای سازه ای
انتقال نیرو
اعمال پس کشیدگی و خود نصب شوندگی
عملکرد خود نصب شوندگی
اعمال پس کشیدگی به سازه کامل شده
تنظیم صلبیت و سختی سیستم
سازه هایی با صلبیت متغیر
سازه های سخت انطباق پذیر
فناوری
بالشتک های پرشده ازهوا
اتصالات بالشتک ها
سیستم تأمین هوا
مورد پژوهی

• فصل نهم: سقف های تغییرفرم پذیر
مقدمه
پیشینه سقف های تغییرفرم پذیر
دسته بندی سقف های تغییرفرم پذیر
سقف با سازه غشایی
سقف با صفحات دوبعدی و صلب (سازه صلب)
سقف با سازه قیچی سان
سقف با سیستم نصب پانتادوم
سقف با سازه تنسگریتی
سقف با المان چتری
سقف با المان مفصلی تاشونده
سقف سازه های پرشده از هوا
روش های گسترش و جمع شدن
حرکت کشویی
حرکت محوری
سیستم تاشونده یا رولی
سیستم قابل گسترش
سیستم ترکیبی
انواع سیستم های متحرک
چرخ خود حرکت کننده
کابل کششی
چرخ و دنده
جک
سیستم های محرک ایستا
الزامات طراحی
هندسه اجزای متحرک
محافظت از سازه های غشایی در حالت کشش
محافظت از سازه های غشایی در هنگام حرکت
محافظت از سازه های غشایی در زمان جمع شدگی
تا شدن پوشش های غشایی
نیروهای وارده بر سازه غشایی
مورد پژوهی

• فصل دهم: بیومیمتیک
مقدمه
بیومیمتیک
بیونیک
الهام از طبیعت
نمونه هایی از الگوی طبیعت

• فصل یازدهم: سایر سازه های تغییرفرم پذیر
مقدمه
سازه های تنسگریتی
طراحی سازه های تنسگریتی باز و بسته شونده
چالش های سازه های تنسگریتی تاشونده
مدهای تاشدن
مدل های تاشونده
چیدمان تاشونده
مورد پژوهی
سازه های اریگامی
مورد پژوهی

دریافت تصویر جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.