انتشار کتاب «محرمیت در معماری خانه‌های سنتی بوشهر»

اختصاصی، معمارنیوز- انتشار کتاب «محرمیت در معماری خانه‌های سنتی بوشهر»

تألیف:
– میترا غفوریان؛ عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران
– الهام حصاری
– مینا پی‌سخن

ناشر: انتشارات جهاد دانشگاهی قزوین
تاریخ انتشار: ۱۳۹۶
تعداد صفحه: ۱۷۶
قیمت: ۲۵۰/۰۰۰ ریال

محرمیت به عنوان یکی از مفاهیم اساسی در فرهنگ ایرانی، پس از اسلام نیز اصلی حاکم بر تمام شئون زندگی مردم ایران شد، بگونه ای که جلوه ی آن در تمامی بناها، فضاهای عمومی و خصوصی در اقلیم های مختلف کشور دیده می شود. در این نوشتار، با بازشناسی و دسته بندی مؤلفه های مرتبط با اصل محرمیت، به بررسی این اصل در ساختار کالبدی “خانه های بوشهر” پرداخته شده است. بدین ترتیب سه راهبرد اساسی که لازمه ی وجود محرمیت می باشند، در خانه های بوشهر جستجو می شوند. نتایج نشان می دهد چگونه خانه های اقلیم گرم و مرطوب، که عموماً برونگرا بوده اند، بوسیله راهکارهایی در طراحی معماری، حفظ محرمیت خانواده امکانپذیر شده است.

نگاهی بر کتاب «محرمیت در معماری خانه‌های سنتی بوشهر»:
یکی از مهم‌ترین اصولی که در معماری سنتی ایران‌زمین به‌ویژه پس از اسلام موردتوجه قرارگرفته است، اصل محرمیت است که به‌عنوان یک اصل حاکم بر تمامی شئون زندگی، به بهترین وجه در تمامی بناهای بزرگ عمومی تا خانه‌های مسکونی و از فضاهای عمومی شهری تا فضاهای نیمه عمومی و خصوصی‌تر در اقلیم‌های مختلف کشور به‌کاربرده شده است.

این رویکرد در بناهای سنتی سبب شده تا بسیاری از پژوهشگران رویکردهای فرهنگی- اعتقادی و مسائل اقلیمی را مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری چنین الگوی کالبدی تلقی نمایند. در معماری سنتی ایران یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی که نقش اساسی در ایجاد محرمیت را بر عهده دارد؛ نظام فضایی خانه است. خانه به‌عنوان قرارگاه رفتاری خانواده، از بااهمیت‌ترین عناصر معماری شهر بوده و نظام ارتباطی آن در فرهنگ‌های مختلف هماهنگ با تعریفی است که آن فرهنگ از انسان دارد. فرهنگ اسلامی نیز با توجه به توصیه‌ها، سفارش‌ها و همچنین آیات قرآنی بر مسائل درون‌گرایی و حفظ حریم خانواده تأکید بسیار دارد. این ویژگی‌ها سبب شده که خانه ایرانی علاوه بر حفظ ارتباط با بیرون، به دنبال ایجاد محیطی باشد که موجب سلامت جسم، تکامل روحی و مکانی برای آسایش، آرامش و امنیت گردد.

از میان نمونه‌های ارزنده این مساکن در ایران، می‌توان به مسکن سنتی بوشهر اشاره نمود که مانند سایر مناطق، همساز با شرایط فرهنگی، اجتماعی، محیطی و اقتصادی منطقه شکل‌گرفته است و برخلاف ظاهر یکدست و هماهنگ آن، حاوی عناصر، اجزا، شیوه‌های ساخت و گونه‌های فضایی متنوع و بسیار پیچیده‌ای است. معماران بوشهر، از زمان‌های دور با رویکردهایی سنجیده به فرهنگ محرمیت در کنار ملاحظات اقلیمی، در طراحی خانه‌ها توجه بسیاری داشته و به خلق فضاهای متنوع وامدار از فرهنگ اسلامی محرمیت پرداخته‌اند. خلق معماری به‌صورت بناهای نیمه درون‌گرا حاصل عشق، تمایل به گرایش‌های عرفانی و آمیزش با خلاقیت و نوآوری در هنر معماری بوشهر، سازه‌هایی زیبا را در بافت قدیم بوشهر آفریده است.

در واقع، معمار بوشهری نه‌تنها با خلق محیطی مطلوب، شرایط سخت اقلیمی را برای زیستن راحت‌تر نموده، بلکه توانسته با ابداعات بی‌نظیری به حفظ حریم عرصه داخلی بپردازد. پژوهش‌های بسیاری در خصوص معماری مساکن سنتی بوشهر انجام‌شده است که وجه مشترک غالب آن‌ها بررسی و تدوین ویژگی‌های اقلیمی است و آنچه کمتر موردتوجه قرارگرفته، توجه به مسئله محرمیت در معماری مسکن سنتی است. دلیل اهمیت این موضوع، آن است که با توجه به روند سریع تغییر و تحولات در عرصه معماری مسکونی بوشهر، کمتر توجهی به حفظ حریم فضای داخلی خانه می‌شود و اشراف واحدهای مسکونی مجاور در معماری معاصر بر یکدیگر و حذف حیاط از حریم خصوصی خانه‌های شهری، ازجمله مشکلات مهمی است که باعث کاهش آرامش روحی و روانی شهروندان گردیده و معماری مسکن امروز بوشهر را به ظرف نامناسبی برای حفظ حریم خانواده تبدیل نموده است.

در این نوشتار تلاش شده تا با استفاده از گفتمان نظری پژوهشگران بنام داخلی و بین‌المللی در حوزه محرمیت، اساسی‌ترین بحث‌های پیرامون این موضوع مطرح گردد. همچنین، با توجه به آنکه در پژوهش‌های صورت گرفته در بحث محرمیت، تمرکز اصلی بر روی خانه‌های اقلیم گرم و خشک ایران بوده، مسکن بوشهر به دلیل برخورداری از ویژگی درون‌گرایی در کنار برون‌گرایی اقلیمی به‌عنوان نمونه بررسی در این مطالعه انتخاب شد. ازاین‌رو، کتاب حاضر در سه فصل تهیه‌شده است. فصل اول، در قالب سه گذر فلسفه محرمیت، مبانی محرمیت در معماری و اصول طراحی خانه با ویژگی محرمیت ارائه می‌شود. در فصل دوم، معماری مسکن بوشهر معرفی‌شده و نهایتاً در فصل آخر به بررسی مفهوم محرمیت در معماری خانه‌های بوشهر پرداخته‌شده است.

• فهرست مطالب کتاب:

فصل اول : مسکن و محرمیت
گذر اول: فلسفه محرمیت
-۱-۱ واژه شناسی محرمیت
-۱-۱-۱ محرمیت در زبان فارسی
-۲-۱-۱ محرمیت در زبان انگلیسی
-۲-۱ محرمیت در اسلام
-۱-۲-۱ محرمیت در آیات قرآن
-۲-۲-۱ محرمیت در روایات و احادیث
-۳-۱ محرمیت در متون تاریخی و ادبی
-۴-۱ محرمیت از دیدگاه اندیشمندان غربی
-۵-۱ فرهنگ؛ عنصر کلیدی در شکل گیری نظام محرمیت خانه
-۱-۵-۱ نقش فرهنگ در نظام محرمیت خانه های پیش از اسلام در ایران
-۲-۵-۱ نقش فرهنگ در نظام محرمیت خانه های پس از اسلام در ایران
-۳-۵-۱ نقش فرهنگ در نظام محرمیت خانه در سایر ملل

گذر دوم: مبانی محرمیت
-۱-۲ حریم کالبدی و معنایی در معماری
-۱-۱-۲ مسکن و حریم افراد خانواده (حریم معنایی)
-۲-۱-۲ مسکن و حریم بیگانگان (حریم کالبدی)
-۲-۲ اصول شکل دهنده به محرمیت در معماری سنتی ایران
-۱-۲-۲ اصل سلسله مراتب
-۲-۲-۲ ا صل درون گرایی
-۳-۲-۲ اصل نفوذپذیری بصری
-۳-۲ محرمیت در اصول سه گانه سلسله مراتب، درون گرایی و نفوذپذیری بصری

گذر سوم: اصول طراحی خانه با ویژ گی محرمیت
-۱-۳ محرمیت در اجزاء مسکن سنتی ایران
-۱-۱-۳ ورودی
-۲-۱-۳ هشتی
-۳-۱-۳ دالان
-۴-۱-۳ حیاط مرکزی
-۵-۱-۳ اتاق
-۶-۱-۳ مفصل راهروها
-۷-۱-۳ ب ازشوها
-۸-۱-۳ ایوان

فصل دوم: مسکن سنتی بوشهر
گذر اول: بوشهر در نگاه اجمالی
-۱-۱ جغرافیای منطقه
-۲-۱ سیر تاریخی بندر بوشهر
-۳-۱ محلات تاریخی بوشهر
-۱-۳-۱ محله بهبهانی
-۲-۳-۱ محله دهدشتی
-۳-۳-۱ محله شنبدی
-۴-۳-۱ محله کوتی
-۴-۱ بافت تاریخی بوشهر و ارزشهای معماری حا کم بر آن
-۱-۴-۱ تبعیت از شرایط اقلیمی
-۲-۴-۱ البد شهر به هم پیوسته
-۳-۴-۱ جهتگیرى صحیح به منظور استفاده از باد غالب
-۴-۴-۱ استفاده از مصالح بو می

گذر دوم: اجزاءمسکنسنتی بوشهر
-۱-۲ خصوصیات مسکن سنتی
-۲-۲ اجزاء تشکیل دهنده خانه های بوشهر
-۱-۲-۲ ورودی
-۲-۲-۲ هشتی
-۳-۲-۲ حیاط
-۴-۲-۲ اتاق
-۵-۲-۲ طارمه
-۶-۲-۲ شناشی (شناشیر)
-۷-۲-۲ بازشوها
-۸-۲-۲ پلکان
-۹-۲-۲ آب انبار
-۱۰-۲-۲ بون و پیش بون
-۱۱-۶-۲ نحوه استقرار بنا

فصل سوم: محرمیت در خانه های بوشهر
گذر اول: خانه سنتی، حریم خانواده
-۱-۱ درون گرایی فرهنگی،ب رون گراییا قلیمی
-۲-۱ اصول سهگانه محرمیت و عناصر سازنده خانه سنتی

گذر دوم: بررسی نمونه های موردی
خانه آسیایی
تجا ݣ رتخان ݣ های ݣ رانی
خانه گلشن
خانه طبیب
خانه هفته
خانه حیدرپور
خانه دهدشتی
خانه نجفی
خانه خاتم ݣفݣ یر ݤدݤ
سخن آخر

دریافت تصویر روی جلد
منبع خبر: www.MemarNews.com

مطالب معمارنیوز را در کانال تلگرام معمارنیوز دنبال نمایید.

هرگونه استفاده از مطالب اختصاصی این سایت بدون کسب اجازه کتبی پیگرد قانونی دارد.