انتشار کتاب «بادگیر، نماد معماری ایران»

ویرایش دوم کتاب «بادگیر، نماد معماری ایران» با تشریح ویژگی‌های بادگیر‌ها در ایران و کشور‌های منطقه خاورمیانه و عربی، به قلم دکتر مهناز محمودی زرندی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد قزوین از سوی نشر یزدا در به بازار کتاب آمد.

سه فصل نخست کتاب با عنوان‌های «پیشینه تحقیقات»، «تهویه طبیعی» و «بادگیری در نگاه کلی» به مباحثی مانند بادگیری در نگاه فرمال و شکلی،‌ بادگیر از نگاه مهندسی،‌ انواع شیوه‌های سرمایش در معماری سنتی ایران و تاریخچه بادگیری در جهان پرداخته است.

مولف این اثر،‌ یافتن پیشینه دقیقی از بادگیر‌ها را کار مشکلی می‌داند زیرا معتقد است این ساز‌ها بلند‌ترین قسمت‌ بنا‌ها بودند و در هر ساختمان نخستین نشانه‌های تخریب در سقف بنا ظاهر می‌شود. کاوش‌های باستانی نیز تاکنون راه‌ به‌جایی نبرده‌‌اند.

سرخپوستان و نخستین بادگیر‌ها
سرخپوستان از نخستین جمعیت‌هایی هستند که به ساخت بادگیر اقدام کرده‌اند. آن‌ها با استفاده از بادگیر‌ها خانه‌های خود را تهویه می‌کردند. وجود یک کوزه گلی شاهد این مدعا است. تصویر روی این کوزه گلی نشان می‌دهد سه اشکوبه مجهز به بادگیر را نشان می‌دهد.

مصریان نیز جزو نخستین تمدن‌هایی هستند به ساخت بادگیر تلاش کرده‌اند. نقشه‌های روی پاپیروس شاهد این مدعا است. کشور‌های افغانستان،‌ پاکستان، عراق،‌ امارات متحده عربی و ایران نیز در ساخت بادگیر شهره‌اند.

ایرانی‌ها چطور سرما را در خانه حفظ می‌کردند؟/ ساباط، خاک و ایوان‌های سقف‌دار یار کویرنشینان
ساباط‌ها که پوششی برای معابر شهری اقلیم گرم و خشک است در فضا‌های شهری از سوی ساکنان منطقه کویر ایجاد می‌شده است.

ایوان‌های سایه‌دار، معماری ثابت خانه‌های کویرنشینان است. خاک از ابزار متداول اهالی مناطق خشک ایران است. کویرنشینان به سرداب «شوادان» می‌گویند. سرداب همان زیرزمین است که سقف آن حداکثر یک متر از کف حیاط بالاتر بوده و به‌طور معمول در زیر قسمت تابستان‌نشین قرار داشته است. اهالی شوشتر و دزفول، نور سرداب را با ایجاد سوراخ‌هایی که در کف حیاط ایجاد شده تامین می‌کنند.

معماران و سه نگاه به بادگیر‌ها
نگرش تحلیلی ـ تاریخی که تحقیقات «سوزان روف» و محمد تقی مصطفوی از جمله این آثارند.‌ نگرش توصیفی مانند نوشته‌های محمود توسلی،‌ وحید قبادیان، ‌محمد کریم پیرنیا و علی‌اصغر معماریان و نگرش کالبدی ـ تحلیلی مانند نگاه غلامحسین معماریان و محمد جواد اولیا سه دسته نگاه کارشناسان به مقوله بادگیر‌ها است.

سه فصل بعدی کتاب با عنوان‌های «بادگیر‌های یزد»، «بادگیر‌های بندر لنگه» و «مقایسه تطبیقی معماری بادگیر‌های یزد» به موضوعاتی مانند ویژ‌گی‌های کالبدی بادگیر‌های یزد، بندر لنگه و عوامل تاثیرگذار بر رفتار حرارتی بادگیر‌های یزد و بندر لنگه پرداخته است.

بادگیر‌های یزد
مولف درباره انواع ساختمان‌های بادگیر‌دار در یزد آورده است: ‌«گرمای زیاد یزد،‌سازندگان بنا‌های مختلف را به اتخاذ تدابیری برای خنک‌کنندگی و ایجاد آسایش واداشته است. بادگیر به‌عنوان جزوی از معماری که کارکرد خنک‌کنندگی دارد، در آب‌انبار، کاروان‌سرا،‌ مسجد و خانه ساخته ‌شده است.

بادگیر‌های بندر لنگه
وجود دریا عامل بسیار مهمی در جهت‌گیری بادگیر‌های بندر لنگه دارد. بهره‌گیری از نسیم دریا و خشکی که در روز از دریا به خشکی و در شب از خشکی به دریا می‌وزد، عامل اصلی جهت‌گیری بادگیر‌های بندر لنگه به سمت ساحل بوده است. بادگیر‌های به همین دلیل چهار طرفه ساخته شده‌اند.

مولف در فصل پایانی در یک نتیجه‌گیری درباره مقایسه تطبیقی معماری بادگیر‌های یزد و بندر لنگه آورده است که در مناطق با رطوبت‌ نسبی بالای ۵۰ درصد و میانگین دمای بالای ۳۲ درجه در تابستان، تعداد بادگیر‌ها چشمگیر است و تعداد بادگیر‌ها در هر خانه به دو بادگیر ‌می‌رسد.

ویرایش دوم کتاب «بادگیر نماد معماری ایران» با شمارگان ۶۰۰ نسخه در ۳۲۴ صفحه، به بهای ۲۲ هزار تومان از سوی انتشارات یزدا به چاپ رسیده است.